«Όλα στον κόσμο χάνονται κι ο άνθρωπος πεθαίνει/μα ότι γραφτεί εις το χαρτί, αθάνατο απομένει». Με τη σκέψη αυτής της μαντινάδας, που καταγράφει προλογικά στο βιβλίο του ο Κρητικός μετανάστης στην Αυστραλία Σωκράτης Τσουρδαλάκης, αποφάσισε να καταγράψει τη νεότερη ιστορία των Κρητών της Ωκεανίας.
Το βιβλίο «Οι Κρήτες της Ωκεανίας από τον 19ο αιώνα» είναι ο καρπός μιας προσπάθειας που ξεκίνησε από το 2000 και ολοκληρώθηκε το 2008. Στις 418 σελίδες του βιβλίου ο συγγραφέας αποθησαυρίζει πλούσιο υλικό από τα κρατικά αρχεία της Αυστραλίας, από πρακτικά κρητικών συλλόγων και οργανισμών και προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της κρητικής κοινότητας στην Αυστραλία. Όπως λέει ο κ. Τσουρδαλάκης, η γραφίδα του κινήθηκε και από την προσωπική του εμπειρία, καθώς ο ίδιος έζησε πολλά από τα γεγονότα που εξιστορεί στο βιβλίο του.
«Οι Κρήτες της Ωκεανίας από τον 19ο αιώνα» αποτελούνται από έξι κεφάλαια, τα πέντε από τα οποία αναφέρονται αντίστοιχα στην ιστορία της μετανάστευσης των Κρητών σε καθεμία από τις πέντε πολιτείες της Αυστραλίας. Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου πραγματεύεται την ιστορία των Ελλήνων μεταναστών της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας γενικότερα. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου συνοδεύεται από την περίληψη του στην αγγλική γλώσσα «για τα Ελληνόπουλα που δυσκολεύονται με τα Ελληνικά τους», όπως λέει ο συγγραφέας.
Τις ενδιαφέρουσες ιστορίες που καταγράφει ο κ. Τσουρδαλάκης στο βιβλίο του πλαισιώνουν 700 φωτογραφίες από ιδιωτικές συλλογές και κρατικά αρχεία.
Το βιβλίο έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα στη Μελβούρνη, το Σίδνεϊ και το Ρέθυμνο και τον Νοέμβριο θα παρουσιαστεί στην Ουέλιγκτον της Νέας Ζηλανδίας, ενώ έχει γίνει ήδη πολύ αγαπητό από το κοινό, με αποτέλεσμα να βαίνει προς εξάντληση η πρώτη του έκδοση.
Ο ΠΥΡΕΤΟΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΕΦΕΡΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ
Όπως εξηγεί ο συγγραφέας του βιβλίου, έχουν γίνει μέχρι σήμερα αρκετές έρευνες σχετικά με την ιστορία των Ελλήνων μεταναστών στην Αυστραλία. Δεν είχε γίνει, όμως, καμιά ειδική μελέτη για τους Κρήτες, που αποτελούν ένα από τα πολυπληθέστερα τμήματα του εκεί Ελληνισμού. Έτσι ο κ. Τσουρδαλάκης αποφάσισε να ρίξει φως στην ιστορία των μεταναστών που προέρχονταν από την ιδιαίτερη πατρίδα του, μια ιστορία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. «Μεταξύ των πρώτων Ελλήνων μεταναστών ήταν δεκάδες οι Κρητικοί. Ανάμεσα στα ιδρυτικά στελέχη της ελληνικής κοινότητας του 1897 ήταν και τέσσερις Κρητικοί. Ο πρώτος που εντόπισα στις γραπτές πηγές ότι ήρθε στη Βικτώρια ήταν ο Γιώργος Ντόκος, που έφτασε από την Κρήτη στη Μελβούρνη το 1848 και έψαχνε για χρυσάφι αρχικά σε μια περιοχή εκεί κοντά και αργότερα στη Νέα Νότιο Ουαλία μαζί με άλλους Έλληνες χρυσοθήρες», λέει ο κ. Τσουρδαλάκης. Εξηγεί ότι η χρυσοθηρία υπήρξε ο κατ’ εξοχήν παράγοντας έλξης μεταναστών στην Αυστραλία εκείνη την εποχή.
«Όλοι οι μη Αγγλοσάξονες μετανάστες που έψαχναν για χρυσό δούλευαν σε καράβια. Ήταν τότε, το 1851, η εποχή που διαπίστωσαν ότι υπάρχει πολύς χρυσός στην Αυστραλία και η είδηση διαδόθηκε αστραπιαία σε όλο τον κόσμο. Από την Αγγλία, την Κίνα, την Ελλάδα έρχονταν στην Αυστραλία για χρυσό. Οι Έλληνες έπιαναν δουλειά ως ναύτες σε αγγλικά καράβια (η Αυστραλία ανήκε τότε στη βρετανική κοινοπολιτεία), γι αυτό και οι περισσότεροι Έλληνες μετανάστες ήταν νησιώτες.
Προέρχονταν κυρίως από τα Κύθηρα, το Καστελόριζο, την Ιθάκη και την Κρήτη. Υπήρχαν επίσης μερικοί Σαμιώτες και λιγοστοί από άλλα μέρη». Κι αν η αναζήτηση του χρυσού υπήρξε ένα από τα βασικά κίνητρα μετανάστευσης των Ελλήνων στην Αυστραλία, οι περιπέτειές τους μετά την εκεί εγκατάστασή τους υπήρξαν κατά πολύ πιο σύνθετες. Πολλές από αυτές ξεδιπλώνονται στις σελίδες του βιβλίου του κ. Τσουρδαλάκη: «Μόλις έφταναν με τα πλοία στην Αυστραλία, το έσκαγαν και άρχιζαν την παράνομη χρυσοθηρία. Κρύβονταν για να μην τους απελάσουν και για να αποφεύγουν τον ρατσισμό, καθώς οι μη Αγγλοσάξονες μετανάστες εκείνη την εποχή δεν ήταν ευπρόσδεκτοι στην Αυστραλία. Αγγλοποιούσαν, λοιπόν, τα ονόματά τους για να κρύβουν την καταγωγή τους. Έτσι ο Μαυροκέφαλος γινόταν Μπλακ κ.ο.κ. Πολλές φορές η καταγωγή τους έμενε κρυφή για χρόνια, όπως στην περίπτωση του Κώστα Μπογιατζή ή Τζέιμς Μόρις, που ο εγγονός του ανακάλυψε ύστερα από 150 χρόνια ότι είχε κρητικές ρίζες».
ΕΓΙΝΕ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Ο Σωκράτης Τσουρδαλάκης κατάγεται από το χωριό Μέλαμπες του Νομού Ρεθύμνης. Αποφοίτησε το 1962 από την Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης και αφού ολοκλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία μετανάστευσε στη Μελβούρνη το 1965, σκοπεύοντας να γίνει παπάς. Τα σχέδιά του, όμως, άλλαξαν όταν έφτασε εκεί: «Την εποχή που πήγα εγώ στην Αυστραλία δεν υπήρχαν εκεί ελληνόφωνα σχολεία, ούτε πτυχιούχοι δάσκαλοι.
Ταυτόχρονα ζούσαν εκεί χιλιάδες Ελληνόπουλα. Μόνο η Κοινότητα του Αγίου Βασιλείου στη συνοικία Μπράνσγουικ της Μελβούρνης είχε περισσότερα από 1.000 Ελληνόπουλα 5-16 ετών. Έπρεπε, λοιπόν, όσοι ξέραμε μερικά γράμματα να αναλάβουμε ευθύνη δασκάλου απέναντι σε αυτά παιδιά, για να κρατήσουμε τη δεύτερη γενιά των μεταναστών κοντά στην ελληνική γλώσσα». Έτσι ο κ. Τσουρδαλάκης, παράλληλα με την εργασία του στην Ηλεκτρική Εταιρεία Μελβούρνης, έγινε δάσκαλος σε ελληνικά σχολεία της ομογένειας, όπου απασχολήθηκε για 35 χρόνια.
Με το ίδιο αμείωτο πάθος να διδάξει την εμπειρία του στη νεότερη γενιά συνέγραψε το βιβλίο του: «Δεν είμαι ιστορικός. Σκοπός μου είναι να διασώσω ορισμένα ιστορικά στοιχεία, ώστε όταν εμείς που τα δημιουργήσαμε θα έχουμε φύγει από τη ζωή, να μείνει κάτι για τις επόμενες γενιές», λέει ο ίδιος.
Ο κ. Τσουρδαλάκης εξακολουθεί να ζει με τη σύζυγό του στην Αυστραλία, ωστόσο η μισή του καρδιά χτυπά πάντα στην Κρήτη. Εκεί, άλλωστε, ζει και ο ένας του γιος, ο Σήφης, που είναι αυτοδίδακτος λυράρης. Τα άλλα δύο παιδιά του, η Ελευθερία και ο Αντώνης, ζουν και εργάζονται στην Αυστραλία. Ο Αντώνης είναι πρόεδρος της Παγκρητίου Ένωσης Μελβούρνης.
