Η πεθερά ήθελε τον γαμπρό της όμορφο και καλά μορφωμένο. Το ίδιο και ο πεθερός ήθελε για το γιο του μία όμορφη, αλλά και μορφωμένη, κοπέλα. Και οι δύο αυτές προτάσεις είναι σημασιολογικά σωστές και είναι πολύ λογικό και οι δύο – ο πεθερός και η πεθερά – να θέλουν όμορφους και μορφωμένους ανθρώπους. Ας προσέξουμε και τις δύο λέξεις του τίτλου. Βλέπουμε ότι αν και προέρχονται από την ίδια ρίζα, σημαίνουν διαφορετικά πράγματα.
Οι άνθρωποι τις λέξεις – σε όλες τις γλώσσες – τις έκαναν για να μπορούν να επικοινωνούν. Εάν δεν τις είχαμε, σε καμία περίπτωση δεν θα ξέραμε τι θέλουν ο πεθερός και η πεθερά. Οι πρώτοι Έλληνες που έκαναν τη λέξη όμορφος ήξεραν ότι το πρόσωπο αυτό πρέπει να έχει μία «καλή» μορφή = όμορφος. Όχι μόνο αυτό, όμως, αλλά η μορφή αυτή έπρεπε να είναι «καλή» σε όλα της, δηλαδή να είναι καλλιεργημένη = μορφωμένος-η-ο. Στις τροπές που πήρε η λέξη σε όλους τους αιώνες, κυρίαρχο σημείο ήταν η μορφή, που μάς έδωσε και πάμπολλες άλλες λέξεις, όπως μεταμόρφωση, παραμόρφωση, διαμόρφωση, συμμόρφωση, επιμόρφωση κ.ά.
Τους άρεσε τόσο πολύ η λέξη τους αυτή στους αρχαίους μας και με αυτήν φαντάστηκαν έναν άνθρωπο με πολλές μορφές και στη φαντασία τους διαμόρφωσαν ένα μυθικό «μόρφωμα» τον Μορφέα. Προέκτειναν τη φαντασία τους και είπαν ότι αυτός ήταν «ο Θεός» του Ύπνου, ο οποίος «εμφανίζεται» στα όνειρά μας με πολλές μορφές. Φυσικά, Μορφέας δεν υπήρξε ποτέ στην πραγματικότητα, παρά μόνο στη φαντασία και στα όνειρα. Τα τελευταία 130 χρόνια, οι επιστήμονες «εφηύραν» μία χημική ουσία που όταν δοθεί στον άνθρωπο ως ένεση και επειδή φέρνει ηρεμία και σταματάει τους πόνους, οι γιατροί μας – για να τιμήσουν το Μορφέα – την ονόμασαν μορφίνη, γιατί η Ελληνική Μυθολογία είχε φανταστεί τον Μορφέα να έρχεται στον ύπνο μας, να καταπραΰνει τους πόνους μας και να μας παρηγορήσει.
Η μορφή με το ευ = καλός μπροστά της, μάς έδωσε την ευμορφία και από εδώ έγινε η ομορφιά και έτσι σήμερα από εδώ να έχουμε και την Μόρφω. Κάναμε και το ρήμα μορφώνω και από το μορφώνομαι έγινε ο μορφωμένος δηλαδή αυτός που έχει γνώσεις. Οι λέξεις αυτές πήραν άλλες μορφές και η σημασιολογική τους χροιά διαμορφώθηκε για να εξυπηρετήσει την επικοινωνία. Σήμερα ο όμορφος και ο μορφωμένος δεν μας θυμίζουν πλέον τη μορφή, αλλά μία άλλη σημασία που γνωρίζουμε όλοι μας.
Οι Ετρούσκοι την ελληνική μορφή – με κάποια δική τους προφορά – την έκαναν forma και έτσι αργότερα μπήκε στα Λατινικά και στα Αγγλικά σμίκρυνε σε form. Ως σύνθετη λέξη με το εν = in = εντός μάς έδωσε το ρήμα inform = πληροφορώ και από αυτό το ρήμα έγινε η πολύ σημαντική λέξη information. Ας πούμε, επίσης, ότι η λέξη information είναι η πρώτη λέξη σε όλα τα τουριστικά γραφεία και σε κάθε πόλη της Αυστραλίας επισημοποιήθηκε και έγινε το σήμα των πληροφοριών ως «i», το ελληνογεννημένο!
Άρα, οι λέξεις μας έγιναν μόνο για επικοινωνιακούς λόγους, αλλά εξυπηρέτησαν τη σκέψη να ανεβεί ψηλότερα και να δει καλύτερα. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο καλός είχε κάλλος πάνω του και ο κακός δεν είχε. Με την πάροδο του χρόνου, δώσαμε ηθική αξία στο καλό και το αντίθετο στον κακό = χωρίς ηθική αξία, αλλά ξεχάσαμε ότι τις κάναμε για την επικοινωνία μας πρώτα-πρώτα.
Πέσαμε, όμως, σε παγίδα αργότερα, γιατί ξεχάσαμε την πρώτη σημασία τους. Έτσι, όπως τον Μορφέα, οι αρχαίοι μας έκαναν και τον διάβολο. Έγινε από τα δια+βάλλω = μπαίνω ανάμεσα. Επεκτείνανε, όμως, τη σημασία ότι αυτός που διαβάλλει είναι κακός. Έτσι εμείς οι άνθρωποι κάναμε τον διάβολο και υπάρχει μόνο στην ανθρώπινη φαντασία και πουθενά αλλού. Αφού δεν υπάρχει Μορφέας, δεν υπάρχει ούτε διάβολος.
Κατά τον ίδιο τρόπο, στη φαντασία μας μόνο, υπάρχει η ομορφιά, γιατί δεν μιλάμε εδώ για καμία μορφή συγκεκριμένη και στην ίδια την φαντασία μας βρίσκεται ο μορφωμένος ο οποίος δεν έχει σχέση με τις διάφορες μορφές. Με αυτές τις σκέψεις ερχόμαστε στη σφαίρα του ωραίου και της ωραιότητας.
Είναι ο όμορφος και ο μορφωμένος ωραίος; Οι αρχαίοι μας έλεγαν ωραίο «αυτόν που γίνεται στην ώρα του» δηλαδή αυτούς που βρίσκεται στην κατάλληλη ηλικία και είναι στα καλύτερα χρόνια της νεότητάς του. Ο ωραίος όμως (ή η ωραία) είναι πάντοτε σχετικός: Για μένα κάποιος είναι ωραίος, αλλά όχι και για σένα. Είναι άκρως προσωπική υπόθεση.
Το θέμα αυτό απασχόλησε σοβαρά τους αρχαίους μας, οι οποίοι το προσέγγισαν με φιλοσοφικό μάτι και θεμελίωσαν μια νέα επιστήμη την Αισθητική, η οποία μίλησε για αρμονία, συμμετρία και πολλά άλλα που ονομάστηκαν κλασικά ιδεώδη. Όλα αυτά ανακαλύφτηκαν κατά την Αναγέννηση και αποτέλεσαν τη βάση μιας νέας θεώρησης του ωραίου και του κόσμου.
Από αυτή την εποχή στον αγγλόφωνο κόσμο μέχρι σήμερα, έχουμε μερικούς αποκρυσταλλωμένους αφορισμούς που συνοψίζουν το θέμα αυτής της σημασιολογικής προσέγγισης: A thing of beauty is a joy for ever = Ένα αντικείμενο ομορφιάς είναι χαρά για πάντα. Επίσης η φράση: «Beauty is in the eye of the beholder», η οποία ελεύθερα ερμηνευμένη θα γινόταν: Η ομορφιά είναι στα μάτια του καθενός. Άρα, όταν στοχάζεσαι την ομορφιά μόνο τότε υπάρχει. Και πού υπάρχει; Μόνο στο μυαλό που σκέφτεται ή στοχάζεται. Και αν κάποιος που δεν τα σκέφτεται ούτε τα στοχάζεται όλα τα ανωτέρω, ούτε θέλει να ξέρει τίποτε για τον όμορφο ή το μορφωμένο, τότε τι είναι; Αμόρφωτος!
