Ο Πλούταρχος (47-127 μ.Χ.)- ένας από τους σπουδαιότερους αρχαίους μας συγγραφείς – αλλά και ο περιηγητής Παυσανίας (Β’ αιώνας μ.Χ.) – διέσωσαν την πληροφορία ότι στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς ήταν γραμμένη ως γνωμικό – με πολλή ιστορία – η επιγραφή με τις δύο λέξεις: «Γνώθι σαυτόν» = Γνώρισε τον εαυτό σου. Όντως, μέχρι σήμερα το πιο δύσκολο πράγμα είναι να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Εάν προτάξεις δύο-τρεις ερωτήσεις, τότε, πράγματι, αμέσως μπορείς ο ίδιος να φτάσεις στο συμπέρασμα ότι πολύ λίγα γνωρίζουμε γι’ αυτό που όλοι μας ονομάζουμε «ο εαυτός μου». (Ποιανού εαυτός;) Ποιος είμαι; Τι θέλω εδώ; Πού πηγαίνω; Τότε ο νους «σου» ενεργοποιείται και πηγαίνεις όπου «εσύ» θέλεις!
Ο άνθρωπος έχει μέσα του κάτι που εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι ονομάσαμε σκέψη. Τη λέξη σκέψη εμείς την κατασκευάσαμε. Τι είναι αυτή; Πώς ήρθε μέσα μας ώστε να μπορούμε να σκεφτόμαστε; Τι είναι ο νους που μάς έδωσε τη νόηση; Πού βρίσκονται και τα δύο, η σκέψη και η νόηση; Τώρα που ο άνθρωπος ανακάλυψε το DNA του (Ντι-Εν-Έι) και όλα στο σώμα μας συνδέονται με χημικές ουσίες, μήπως η σκέψη και η νόηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά χημικές ουσίες που προσδιορίζουν τη λειτουργία τους; Τότε είναι φυσικό και λογικό, αφού όλα έχουν χημική αρχή, να βρούμε κάποτε στο μέλλον τη σύνθεσή τους και ίσως τότε κατανοήσουμε καλύτερα το τι είμαστε.
Αμέσως, όμως, μετά έρχεται η άλλη μεγάλη ερώτηση: Τι είναι μνήμη; Πώς αποκτήσαμε όλοι μας τη «μνήμη μας», επίσης και τη «συλλογική μας μνήμη» και πώς μένει αυτή αναλλοίωτη, αλλά πώς επίσης διαιωνίζεται; Πώς και πού «μένει» η μνήμη μας και πώς τέλος η μνήμη μας παραμένει «άθικτη» σε όλη τη ζωή μας; (ή μέχρι που να ΄ρθει η άνοια).
Σήμερα η τεχνολογία «τελειοποιεί» τους υπολογιστές με διάφορα προγράμματα που τα ονομάσαμε το «λογισμικό» τους και με αυτό κατασκευάσαμε μία νέα τεχνητή «νόηση». Είμαστε στα πρόθυρα να ανακαλύψουμε και πολλά άλλα για τη σκέψη, τη νόηση και τη μνήμη, αλλά ακόμη και για την ηθική. Με το να έχουμε φάρμακα για διάφορα μέρη του σώματός μας, μας επιτρέπεται να πούμε πως ο άνθρωπος ενώ «προχωρεί» (πού πάμε;), μπορεί μελλοντικά να λύση πολλά από τα «άλυτα» της ύπαρξής του. (Ακούσατε τελευταία «κατασκευάστηκε» και το χάπι της ηθικής. Αγγλιστί το είπαν «morality pill»). Εάν, όμως, δεν μπορούμε να τα «λύσουμε» όλα, είναι σωστό να τα ρίχνουμε όλα σ’ αυτό που πολύ εύκολα και άκριτα ονομάζουμε «πίστη»; Και τότε λέμε – λες και βρήκαμε όλες τις απαντήσεις και λύσεις – ότι όλα είναι δυνατά σ’ αυτόν που «πιστεύει»! Λέτε να έχει να μας διδάξει κάτι και η στρουθοκάμηλος σε μας τους ανθρώπους που διαθέτουμε και σκέψη, και νόηση, αλλά και κρίση;
Η τεχνολογική πρόοδος, όμως, δεν μας επιτρέπει να επαναπαυόμαστε μόνο στην πίστη και αφού δεν μπορούμε εμείς να βρούμε τη λύση τους τα ρίχνουμε όλα στο δημιουργό. Και τι θα πει δημιουργός; Δημιουργός είναι ο άνθρωπος που δουλεύει στο δήμο (δήμος+έργο=δημιουργός). Λέτε αυτός να μάς τα έκανε όλα; Εδώ η σκέψη και η νόηση μπορούν να δώσουν ανθρώπινες απαντήσεις αρκεί μόνο να τις περάσουμε από ψιλό κόσκινο.
Στα κλικίσιμα και διαδικτυακά μου περιδιαβάσματα «συνάντησα» μία ομιλία του Louis Pasteur (1822-1895) που εκφώνησε όταν έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Εμείς τον ονομάσαμε Λουδοβίκο Παστέρ και είναι αυτός που ανακάλυψε τον προφυλακτικό εμβολιασμό εναντίον του σπληνάθρακα, της ερυθράς των χοίρων, της χολέρας των ορνίθων και ανακάλυψε επίσης τη θεραπεία της λύσσας. Επίσης, ο Παστέρ έκανε και πάρα πολλές σοβαρές εργασίες για την επεξεργασία του γάλακτος ώστε να ελαττωθεί ο αριθμός των μικροοργανισμών που περιέχει και έτσι να προστατευθούν οι καταναλωτές από αυτούς. Αυτός είναι ο παστερισμός ή παστερίωση και στα Αγγλικά έγινε pasteurization = the process of partial sterilization of milk by heating. Δηλ. η μέθοδος της μερικής αποστείρωσης του γάλακτος με το ζέσταμα. Έτσι δισεκατομμύρια άνθρωποι σήμερα στον κόσμο πίνουμε το ασφαλές και παστεριωμένο/pasteurized γάλα από το 1860 και εντεύθεν. Χωρίς αυτή την ανακάλυψη «άσπρος καφές» δεν θα υπήρχε!
Τα ανέφερα όλα αυτά για να εκτιμήσουμε ένα πολύ μικρό μέρος από την ομιλία που προανέφερα, του επιστήμονα Παστέρ, του σημαντικού χημικού και μικροβιολόγου, ο οποίος δίνει μία άκρως ανθρώπινη απάντηση στις σκέψεις μου που προαναφέρθηκαν, αλλά ταυτόχρονα αποκηρύττει το ρόλο του «επιστήμονα» που τα ρίχνει όλα στην πίστη και στο μυστικισμό.
«Τι υπάρχει μετά; Το ανθρώπινο πνεύμα, ωθούμενο από μια ακατανίκητη δύναμη, ποτέ δεν θα πάψει να ερωτά τον εαυτό του: Τι υπάρχει πιο πέρα;… Δεν έχει νόημα η απάντηση. Πιο πέρα ακολουθεί απεριόριστος χώρος, ατέρμων χρόνος ή άπειρο μεγαλείο. Κανείς δεν καταλαβαίνει αυτές τις λέξει. Όποιος διακηρύσσει την ύπαρξη του Απείρου – και κανείς δεν μπορεί να το αποφύγει – συσσωρεύει σε αυτήν τη δήλωση περισσότερο υπερφυσικό από όσο μπορεί να απαντηθεί σε όλα τα θαύματα όλων των θρησκειών… Βλέπω παντού τη μοιραία έκφραση του Απείρου στον κόσμο. Μέσα από αυτήν το υπερφυσικό βρίσκεται στο βάθος κάθε καρδιάς. Η ιδέα του Θεού είναι μια μορφή της ιδέας του Απείρου. Όσο το μυστήριο του Απείρου βαραίνει στην ανθρώπινη σκέψη, ναοί θα φτιάχνονται για τη λατρεία του Απείρου… και στο προαύλιο αυτών των ναών οι άνθρωποι θα γονατίζουν, θα συντρίβονται, θα εκμηδενίζονται στη σκέψη του Απείρου».
Και εγώ σήμερα – και ο καθένας από εμάς – κάνουμε την ίδια ερώτηση: Τι υπάρχει πιο πέρα;
Δυστυχώς οι επιστήμονες της πίστης και του μυστικισμού δεν έχουν προσφέρει κάτι το θετικό σε όλα τα παραπάνω. Η ανθρώπινη σκέψη, νόηση, μνήμη και ηθική, μας λένε όλες πως όντως, – όπως το είπε ο Παστέρ: «Δεν έχει νόημα η απάντηση»!
Υποσημείωση (Για όσους την χρειάζονται): Η ανθρώπινη αρχαία ελληνική μας γλώσσα έπλασε με τη σκέψη της δύο «άπειρα». Το πρώτο ά-πειρο είναι η κατάσταση όταν δεν έχεις πείρα, είσαι άβγαλτος, αμάθητος. Το αντίθετο είναι έμπειρος, πεπειραμένος. Το δεύτερο ά-πειρο είναι αυτός που δεν έχει πέρας, δεν έχει τέλος, δηλ. «όλο» το σύμπαν και το χάος μαζί.
