Μέρος 2ο.
Ο Φρειδερίκος Νίτσε, είπε: «Η σοφία δεν προχώρησε ούτε ένα βήμα μετά τον Επίκουρο και συχνά βρίσκεται χιλιάδες βήματα πίσω του.» Κι όμως, κανένας Έλληνας σοφός δεν κακολογήθηκε τόσο πολύ όσο ο Επίκουρος. Η λέξη «επικούρειος» κατάντησε βρισιά, όπως και η λέξη «ελληνότροπος». Χριστιανός ποιητής του 5ου μ.Χ. αι., ονόματι Παυλίνος, γράφει: «Καρδιά αφοσιωμένη στο Χριστό αρνιέται τις Μούσες και δεν είναι ανοιχτή πια στον Απόλλωνα.»
Φυσικά. Άλλο Χριστός, άλλο Απόλλων. Άλλο εβραίικη κληρονομιά, άλλο ελληνική. Για μας τους Έλληνες οι Μούσες και ο Απόλλων περπατούν και τραγουδούν στα στενορύμια του μυαλού μας! Ποιος θα μιλούσε για μουσική χωρίς τις Μούσες; Ποιος για ολυμπιακή δάδα χωρίς το Απολλώνιο Φως; Ουδείς. Κάποτε ο μεγαλόστομος πολέμιος του Επίκουρου, ο Τερτυλλιανός (3ος μ.Χ. αι.), ρώτησε: «Τι σχέση μπορεί να έχει η Αθήνα με την Ιερουσαλήμ; Τι σχέση μπορεί να έχει η Ακαδημία με την Εκκλησία;» Ουδεμία σχέση. Άλλο πράγμα η τυφλή πίστη, άλλο ο ελληνικός ορθολογισμός.
Ο Επίκουρος κυνηγήθηκε από τους χριστιανούς, γιατί οι οπαδοί του ξεφλούδιζαν το νέο παραβλάστημα – τη νέα πίστη – που είχε ξεπεταχτεί από την ρίζα του Ιουδαϊσμού. Να θυμίσουμε ότι ήσαν οι Αθηναίοι επικούρειοι (μαζί με τους στωικούς) που αποκάλεσαν τον Απόστολο Παύλο «σπερμολόγο» (φλύαρο), όταν εκείνος, «σταθείς εν μέσω του Αρείου Πάγου», μίλησε γι’ ανάσταση νεκρών (Πράξεις, 17:18). Αλλ’ αυτό ήταν μικρό αγκάθι στα πλευρά της νέας πίστης: το μεγάλο ήταν η διδασκαλία του Επίκουρου, ότι δεν υπάρχει θεία πρόνοια ούτε ανάσταση νεκρών ούτε μετά θάνατο ζωή. Η διδασκαλία αυτή αφήνιασε τους χριστιανούς απολογητές και ρίχτηκαν στο κυνήγι . . .
ΑΓΡΙΟ ΚΥΝΗΓΗΤΟ
Ο καθηγητής Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, σημειώνει: «Έτσι στο Μεσαίωνα παραδόθηκε ο Επίκουρος σα σκοτεινή κι επικίνδυνη μορφή. Επάνω του βάραινε η καταδίκη της ελληνικής επιστήμης γενικά, που την μπέρδεψαν με την ειδωλολατρία και τα είδωλα. Την καταδίκη της επιστήμης την πρόφερε ήδη ο Παύλος. Ο Θεός εμώρανε, λέγει, τη σοφία του κόσμου τούτου, κι εννοεί την ελληνική επιστήμη [. . .]. Για τους Εβραίους, όπως και για τους χριστιανούς, επικούρειος σήμαινε τον άπιστο, τον ειδωλολάτρη και τον έξω απ’ εδώ. Με τη σημασία αυτή έζησε η λέξη επικούρ στο στόμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης» (Επίκουρος. Η αληθινή όψη τους αρχαίου κόσμου, Αθήνα 2008, σ. 196).
Να σημειώσουμε εδώ ότι, μέχρι και τον 4ο μ.Χ. αι., ο επικουρισμός ήταν ολοζώντανος κι ανθηρός. Αυτό φαίνεται σ’ επιστολή που στέλνει το 396 μ.Χ. ο επίσκοπος Αμβρόσιος σε μια χριστιανική σύνοδο. Η επιστολή λέει: «Ο ίδιος ο Επίκουρος, τον οποίο οι άνθρωποι αυτοί προτιμούν από τους αποστόλους, ο συνήγορος της ηδονής . . .»
Άκουσε, άγιε: Προτιμώ τον συνήγορο της ηδονής παρά τον συνήγορο της βλακείας. Και ρωτώ: Καλέ μου άγιε, ποιος έφτιαξε την ηδονή, αν όχι ο Πρωτομάστορας; – Όχι, όχι, τέκνο μου, ο Θεός δεν έφτιαξε την ηδονή! Απλά, «το Ερπετό υπέβαλε την ιδέα της ηδονής στον Αδάμ και στην Εύα, με την πονηρία και τον πειρασμό». Α, άγιε! Ώστε η ηδονή ξεπήδησε από το φίδι που μιλούσε εβραίικα! Και το ερπετό πού διάολο-βρήκε την ηδονή; Μήπως ακτινογράφησε τις θαλερές ορχιδέες του Αδάμ και την είδε χωμένη εκεί μέσα; Αλλ’ ας αφήσουμε τον Άγιο Αμβρόσιο να μηρυκάζει την αμβροσία της θείας βλακείας. Εμείς πάμε στα ιστορικά γεγονότα.
Από τη στιγμή που ο Μ. Θεοδόσιος προήγαγε τον Χριστιανισμό σε επίσημη κρατική θρησκεία, οι χριστιανοί απολογητές δεν χρειάζονταν λογικά επιχειρήματα για να πολεμήσουν την επικούρεια φιλοσοφία. Τώρα βρέθηκαν στα χέρια τους τρία ακαταμάχητα όπλα: χρήμα, εξουσία κι αμφίστομο τσεκούρι. Ο ελληνικός ορθός λόγος καταδικάζεται κι αποκεφαλίζεται. Το 391 μ.Χ., η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της Αλεξάνδρειας λεηλατούνται, ενώ η μεγαλύτερη στον κόσμο συλλογή έργων της ελληνικής γραμματείας παραδίδεται στις φλόγες. Την ίδια περίπου εποχή φανατικοί χριστιανοί με όστρακα κατακομματιάζουν τη φιλόσοφο Υπατία και την απανθρακώνουν! Ο ηθικός αυτουργός της άγριας αυτής δολοφονίας, επίσκοπος Κύριλλος, αναγνωρίζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως «άγιος»!
ΤΟ ΗΔΙΣΤΟΝ ΑΙΡΕΙΣΘΕ
Κλείνοντας, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικά από τα σοφά λόγια του Επίκουρου, που σχετίζονται με τη ζωή και τον θάνατο. Σ’ επιστολή προς τον Μενοικέα, γράφει:
«Οι πολλοί άνθρωποι άλλοτε προσπαθούν ν’ αποφύγουν τον θάνατο σαν να επρόκειτο για τη μεγαλύτερη συμφορά, κι άλλοτε τον προτιμούν για ν’ αναπαυθούν από τα βάσανα της ζωής. Όμως ο σοφός άνθρωπος ούτε τη ζωή απαρνιέται ούτε την ανυπαρξία θεωρεί κακό . . . Κι όπως με το φαγητό δεν προτιμά πάντα το πιο πολύ, αλλά το πιο νόστιμο, έτσι και με τη ζωή: απολαμβάνει όχι τη διαρκέστερη, αλλά την ευτυχέστερη. Κι όποιος προτρέπει τον νέο να ζει καλά, και τον γέρο να τερματίζει τη ζωή του καλά, είναι αφελής, όχι μόνο επειδή η ζωή είναι ευπρόσδεκτη, αλλά επειδή το να ζεις καλά και να πεθαίνεις καλά είναι η ίδια ακριβώς άσκηση.»
Ναι, φιλοσοφία μελέτη θανάτου εστί. Τρέξτε τώρα στο λουτρό του σπιτιού σας και γράψτε πάνω στον καθρέφτη: «Ο θάνατος ουδέν προς ημάς. Το γαρ διαλυθέν αναισθητεί, το δ’ αναισθητούν ουδέν προς ημάς» («Ο θάνατος είναι για μας ένα τίποτα, γιατί αυτό που έχει διαλυθεί, δεν αισθάνεται. Κι αυτό που δεν αισθάνεται, δεν μας αφορά.») Να πώς ο παππούς μας, ο Επίκουρος, νίκησε τον φόβο του θανάτου. Νικήστε τον και σεις! Χαίρετε, ευ πράττετε και σπουδαίως ζήτε!
