Σκεπτόγραμμα

Στην Ελλάδα στις 14 Μαΐου 2010 άρχισαν οι Πανελλήνιες εξετάσεις για την απόκτηση του Απολυτηρίου από την Γ’ τάξη Λυκείου. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας, 93,000 μαθητές και μαθήτριες διαγωνίστηκαν στο πρώτο μάθημά της «Νεοελληνικής γλώσσας» που είναι υποχρεωτικό για όλους. Το ίδιο ακριβώς γίνεται και στη Μελβούρνη και σε όλη την Αυστραλία με το διαγώνισμα της Αγγλικής γλώσσας.

Στη διαδικτυακή εποχή που ζούμε – όπου όλος ο κόσμος μας έγινε ένα χωριό – όλα τα διαγωνίσματα μόλις δοθούν στους μαθητές και αρχίζουν να γράφουν, αναρτούνται στο Διαδίκτυο και μπορεί να τα δει κανείς σε όποιο σημείο της γης και αν βρίσκεται. Μερικές ώρες αργότερα εμφανίζονται και όλες οι σωστές απαντήσεις. Ζούμε πλέον όλοι μας στην εποχή της ακαριαίας παγκόσμιας αμεσότητας, πράγμα άκρως αδιανόητο μόλις πριν από μερικά χρόνια. Καλό το διαγώνισμα της «Νεοελληνικής γλώσσας», αλλά μάλλον δύσκολο για τους εδώ μαθητές μας.

Μόλις αντίκρισα τον τίτλο του μαθήματος «ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» ένιωσα ένα βαθύ δέος και αυτό ακριβώς θέλω να συμμεριστώ μαζί σας. Είπα μέσα μου: όλες αυτές οι 93,000 μαθητές ζούνε στην Ελλάδα, είναι Έλληνες και μιλούνε Ελληνικά. Εάν τους ρωτήσεις ΟΛΟΥΣ, κανένας τους δεν θα σου πει ότι είναι Νεοέλληνας, ούτε ότι ένας μιλάει «Νεοελληνικά». Τότε γιατί το μάθημα το ονομάσαμε «Νεοελληνική γλώσσα»; Δεν μας φτάνει να λέμε απλά «Ελληνικά»; Τα Αρχαία τα προσδιορίζουμε μόνο για την εποχή εκείνη. Εμείς σήμερα μιλάμε την ίδια γλώσσα μια και η γλώσσα είναι αδιάσπαστη και έχει συνεχή ενότητα και αλληλουχία. Οι αγγλόφωνοι το ονομάζουν αυτό Continuum, και αυτή η λέξη «τους» από τα Ελληνικά έγινε: Con+teneo από τα συν+τείνω=to hold together.

Οι μαθητές που διαγωνίστηκαν έγραψαν στην ίδια Ελληνική γλώσσα που μιλούσε ο Όμηρος, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Επίκουρος αλλά και ο Καβάφης, ο Σεφέρης, ο Θεοδωράκης, η Μερκούρη, ο Παπανδρέου και εσείς που διαβάζετε τις γραμμές μου τούτες.

Φυσικά η γλώσσα μας – και κάθε γλώσσα – ως ένας ζωντανός οργανισμός αλλάζει συνέχεια, αλλά είναι η ίδια η γλώσσα: Ελληνικά και τίποτε άλλο: Για έναν Άγγλο, Γάλλο, Κινέζο ή Γιαπωνέζο και η δική τους γλώσσα αλλάζει, αλλά ποτέ δεν διανοήθηκαν να ονομάσουν τη γλώσσα τους νεοαγγλικά, νεογγαλικά κ.λπ.
Οι κρίσεις και παρατηρήσεις αυτές γίνονται έξω από την Ελλάδα και ίσως αυτό μάς κάνει να βλέπουμε με αυτό το μάτι τα λεγόμενά μας «Νεοελληνικά». Ίσως από τούτο οι Ευρωπαίοι, Άγγλοι, Γάλλοι κ.λπ. ονόμασαν τη γλώσσα μας Modern Greek. Δηλαδή εμείς οι «μοντέρνοι» Έλληνες μιλάμε και «Μοντέρα» Ελληνικά. Στην καθαρεύουσα έγιναν και «μοδέρνα» Ελληνικά!

Εσείς που διαβάζετε τις γραμμές αυτές νιώθετε ότι είστε «μοδέρνοι Έλληνες»; Δεν σας ακούγεται λίγο – ή μάλιστα πολύ – εξεζητημένο, όχι φυσικό και μάλλον θα έλεγα υπερβολικό, μόνοι μας στον κόσμο να αυτονομαζόμαστε «μοντέρνοι»; Πώς προσδιορίζεται ο «μοντέρνος Έλληνας» ή «νεοέλληνας»; Τι τέλος πάντων σημαίνει αυτός ο αυτοπροσδιορισμός μας; Ποιοι είμαστε;

Στη Βικτώρια και στο επίσημο πρόγραμμα των ξένων γλωσσών, το μάθημα των Ελληνικών πριν από περίπου 10 χρόνια ήταν επίσημα Modern Greek. Από όλες τις 48 γλώσσες τότε που διδάσκονταν μόνο τα Ελληνικά είχαν τον προσδιορισμό Modern ως ένα διακριτικότατο και ενοχλητικότατο τσιμπούρι για τους μαθητές αλλά περισσότερο για τους δασκάλους και καθηγητές. «Αμάν!.. εσείς μιλάτε…  Μοντέρα… Ελληνικά!» πηγαινοέρχονταν τα σχόλια! Ευτυχώς με εύστοχες κινήσεις των Ελλήνων καθηγητών, το κάναμε στο VCE σήμερα μόνο «Greek», μονολεκτικά όπως όλες οι γλώσσες του προγράμματος. Θεωρώ πως ήταν ένα σημαντικό κοινό μας κατόρθωμα στην πολιτεία της Βικτώριας. Τέτοια κίνηση δεν υπάρχει στις άλλες πολιτείες της Αυστραλίας. Στη Βικτώρια, τα Αρχαία μας Ελληνικά, ως μάθημα γλώσσας παρέμειναν με το προσδιοριστικό της εποχής τους ως Classical Greek. Αλήθεια, πώς θα ζητήσουμε η Ελληνική γλώσσα να συμπεριληφθεί στο εθνικό πρόγραμμα διδασκαλίας της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Αυστραλίας, ως Modern Greek ή απλά και μονολεκτικά – όπως όλες οι άλλες γλώσσες – Greek; Τί λέτε;

(Παρεμπιπτόντως, τα υπέροχα ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη Δημ. Αναγνωστόπουλου – που προβλήθηκαν στη Μελβούρνη το περασμένο Σαββατοκύριακο 14/16-5-2010 – τα οποία έγιναν ειδικά για το παγκόσμιο History Channel, είχαν τον άστοχο τίτλο «Modern Greeks!”. Επιπλέον, αυτοί οι… «νεοέλληνες» Θεοδωράκης, Μερκούρη, Καραμανλής ενώ έχουν αφήσει στη Μελβούρνη άριστες παρακαταθήκες δεν έγινε ούτε μνεία πως επισκέφτηκαν και το Νότιο Ημισφαίριο. Μεγάλη παράληψη για τη… «νεοελληνική» τους Οδύσσεια!)

Ίσως αυτό που βλέπουμε εμείς έξω από την Ελλάδα για τη «Νεοελληνική γλώσσα» να μην το βλέπουν στην Ελλάδα γιατί έτσι το συνήθισαν, αλλά θα πρέπει να τους το πούμε πως με αυτό τον προσδιορισμό υποβιβάζεται – κατά τη γνώμη μου – η σημερινή μας ελληνική οντότητα, ιδίως στο εξωτερικό. Εδώ στη Μελβούρνη δεν έχουμε κανένα γείτονα νεοπέρση, νεοαλβανό ή νεοαιγύπτιο, γιατί πρέπει να έχουμε νεοέλληνες και όχι μόνο Έλληνες; Θεωρώ πως το θέμα τούτο είναι πολύ σοβαρό, τόσο όσο τα υπέροχα γλυπτά του Παρθενώνα που τα δώσαμε στον αρχικλέφτη τους και τα ονομάσαμε – τρομάρα μας! – τα μάρμαρα του Έλγιν! Τότε τι τα ζητούμε πίσω; Μεγάλο πράγμα οι λέξεις και τα ονόματα. Θυμηθείτε και τη FYROM. Αυτό ακριβώς μας υπενθυμίζει σοφά η παροιμία μας: «Καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά το όνομα».

Εξάλλου δεν μπορούμε να έχουμε ελληνικό πολιτισμό με «Νεοελληνική γλώσσα». Δεν ταιριάζουν. Και τούτο διότι κάθε σπουδαίος πολιτισμός χτίζεται μόνο με βάση τη γλώσσα του, γιατί χωρίς αυτήν δεν υπάρχει κανένας πολιτισμός. Θα μου πείτε πως και ως «Νεοέλληνες» έχουμε κάνει μεγάλα βήματα με αυτό το όνομα, αλλά νομίζω πως δεν το σκεφτήκαμε το θέμα και πολύ σοβαρά. Δεν μας ταιριάζει άλλο όνομα εκτός από Έλληνες και Ελληνική γλώσσα. Εάν εμείς είμαστε «νεοέλληνες» τότε οι αρχαίοι μας είναι «παλιοέλληνες»;

Θα τελειώσω το σημείωμά μου τούτο για το σοβαρό αυτό θέμα, αφού πάρω μαζί μου σύμμαχο στον ειρμό των σκέψεών μου, τον πρώτο Έλληνα Νομπελίστα ποιητή μας Γιώργο Σεφέρη, ο οποίος για το θέμα τούτο στο βιβλίο του «Δοκιμές Α» σελ. 510, σημειώνει τα ακόλουθα: «Μεταχειρίζομαι τη λέξη Ελληνικά, όταν εννοώ είτε τα Ελληνικά που μιλούν σήμερα οι Έλληνες, είτε την Ελληνική γλώσσα συνολικά από την αρχή της μέχρι σήμερα. Όταν εννοώ τα Ελληνικά άλλων εποχών, τα προσδιορίζω με ειδικά επίθετα. Τη λέξη νεοελληνικά την αποφεύγω, είναι χωρίς ακρίβεια, όταν την καλοκοιτάξεις, και άσκημη, ούτε ο Άγγλος λέει νεοαγγλικά, ούτε ο Γάλλος νεογαλλικά».