Η ελληνική εξέγερση κατά των Οθωμανών Τούρκων, η οποία ονομάστηκε Επανάσταση του 1821, άρχισε να ωριμάζει ως σοβαρή κίνηση προς το τέλος του 17ου αιώνα, αλλά και ειδικότερα όταν οι ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού φτάνουν από τις ελληνικές παροικίες της Ευρώπης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες και στον σημερινό ελληνικό χώρο. Έτσι, το αίτημα της ελληνικής ανεξαρτησίας απέκτησε συγκεκριμένη υπόσταση. Οι φωνές του Κοραή και του Ρήγα στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα και οι ιδέες της «Ελληνικής Νομαρχίας» (1806) παίζουν ένα σημαντικό ρόλο.
Κάτω από αυτές τις ελληνικές επιρροές, ιδρύεται η Φιλική Εταιρεία (1814), η οποία έπαιξε σπουδαίο και ουσιώδη ρόλο στην προετοιμασία και έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Στους Φιλικούς η «Ελληνική Νομαρχία» ήταν γνωστή, έργο της ίδιας ακριβώς εποχής, αλλά παραμερίστηκε και παρέμεινε άγνωστη για πολύ καιρό, ίσως επειδή έβαζε πολύ ψηλά τον πήχη για το μελλούμενο ελληνικό Κράτος, για το οποίο έλεγε πώς να δημιουργηθεί ως ένα ελεύθερο, δίκαιο και ανεξάρτητο κράτος. Δυστυχώς, η ύπαρξή της, αλλά περισσότερο οι ιδέες της έμειναν άγνωστες στο ευρύ κοινό της εποχής της, ούτε ακόμη και σήμερα οι σχολικές μας ιστορίες, δεν λένε τίποτε γι’ αυτήν.
Η «Ελληνική Νομαρχία» τυπώθηκε το 1806, όπως αναφέρεται στο εξώφυλλο με την ένδειξη «Ανωνύμου» και έτσι δεν γνωρίζουμε ούτε το συγγραφέα ούτε και την πόλη ή κράτος που τυπώθηκε, το οποίο, μάλλον, πρέπει να είναι η Ιταλία. Ο Γιώργος Βαλέτας – φιλόλογος και μελετητής/ερευνητής – είναι, ουσιαστικά, ο πρώτος εκδότης του κειμένου (1949) που το χαρακτηρίζει ως έργο εταιρικό (ομάδα συνεργατών) και ότι είναι προϊόν μυστικής εταιρείας που έδρασε μετά το θάνατο του Ρήγα, ο οποίος στραγγαλίστηκε στο Βελιγράδι στις 10-6-1798. Ο Ανώνυμος αφιερώνει την «Ελληνική Νομαρχία» στο Ρήγα με σκοπό να συνεχιστεί το έργο του. Είναι ένας ιστορικός κρίκος που συνδέει το έργο του Ρήγα με αυτό της Φιλικής Εταιρείας, της οποίας ο Καταστατικός Χάρτης συντάχθηκε με τις απόψεις της «Ελληνικής Νομαρχίας». Ο εκδότης διατυπώνει και την άποψη πως ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, καθώς επίσης ο ποιητής, Ανδρέας Κάλβος, είχαν υπόψη τους τη Νομαρχία.
Οι λόγοι που έγραψε ο Άγνωστος την «Ελληνική Νομαρχία» ήταν να ωφεληθούν όσοι την διαβάσουν, δεύτερο να παρακινήσει τους λόγους της εποχής να γράψουν έργα για το σκοπό αυτό και τρίτο να εκφράσει την αγάπη και ευγνωμοσύνη για την πατρίδα του. Το σοφό απόφθεγμα του έργου είναι το «Στοχάσου και αρκεί», δηλ. σκέψου καλά – βάλε το δικό σου νου σε ενέργεια – και αυτό από μόνο του φτάνει. Η ελληνική φιλοσοφία επανέρχεται στο προσκήνιο. Ο Άγνωστος της Νομαρχίας διακηρύττει ό,τι επιγραμματικά τόνιζε ο αρχαίος φιλόσοφός μας Παρμενίδης, ο Ελεάτης φιλόσοφος του 5ου π.Χ. αιώνα: «Ο νους είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που διαθέτει ο άνθρωπος». Εξάλλου αυτό ακριβώς ήταν και το σύνθημα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού: Οι δούλοι Ευρωπαίοι καλούνται να σκεφτούν μόνοι τους!
Ο Ανώνυμος της «Ελληνικής Νομαρχίας» καταθέτει την πρότασή του για το πολίτευμα του νέου και ελεύθερου ελληνικού Κράτους. Οι Αμερικανοί μετά την επανάστασή τους (1779), έβαλαν στο Σύνταγμά τους ότι στο νέο κράτος θα αναζητήσουν την ανθρώπινη ευτυχία. Το είπαν: «the pursuit of happiness”. Στη Νομαρχία, ο συγγραφέας της λέει πως η ευτυχία των πολιτών ενός κράτους συνδέεται με το είδος του πολιτεύματος που θα ορίσουν (δημοκρατία, ολιγαρχία, βασιλεία) και ξεκάθαρα δηλώνει: «Η ευτυχία κρέμεται από την διοίκηση, η οποία μπορεί να μας καταστήσει ευτυχείς μόνο τότε, όταν αρέσκει την περισσοτέρων» (Έκδοση Κάλβος, Αθήνα 1980, σελ.13).
Μετά τον οθωμανικό ζυγό, ο συγγραφέας αναφέρει πως οι άνθρωποι πρέπει να αναζητήσουν ένα σύστημα διοίκησης όπου θα κυριαρχεί η αρετή και η ευτυχία. Ποιο είναι αυτό το σύστημα ή η ιδανική διοίκηση; Η Νομαρχία – δηλαδή, η αρχή του νόμου – όπου πάντοτε κυριαρχεί ο νόμος και έτσι εξασφαλίζεται η ελευθερία για όλα τα μέλη της πολιτείας. Οραματίζεται αυτό το σύστημα ισότητας και υπακοής στους νόμους για το μελλοντικό ελληνικό Κράτος και ακριβώς αυτό συνοψίζει με την «Ελληνική Νομαρχία», ένα κράτος ευνομίας, ένα κράτος δικαίου και έτσι ελεύθερο.
Ο συγγραφέας κατανοεί τη φθορά των πολιτικών συστημάτων και φαίνεται η επιρροή από την ιστορία των Ευρωπαϊκών κρατών και σημειώνει: «Αυτοί (οι βασιλείς) ω Έλληνες, δια μέσου της θρησκείας και την νόμων εκτελούσι τα όσα η κακία τους διδάσκει». Βλέπει εδώ τη σχέση θρησκείας και πολιτικής εξουσίας όπου η θρησκεία γίνεται όργανο άσκησης μιας καταπιεστικής και άδικης εξουσίας. Στο έργο διαβλέπεται ότι ο συγγραφέας ονομάζει πατρίδα την ιστορική συνέχεια του Ελληνικού Έθνους από την αρχαιότητα μέχρι της μέρες του. Ο συγγραφέας ασκεί μία κριτική στην ορθόδοξη θρησκεία, χωρίς να παρουσιάζεται άθεος, αλλά η κριτική του ασκείται στο κοινωνικό και πολιτικό ρόλο του ιερατείου, χωρίς να υποβιβάζει το δογματικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο της θρησκείας. Οι ιθύνοντες της θρησκείας παρουσιάζονται ως μία κοινωνική ομάδα που σκοπό έχει μέσω της δεισιδαιμονίας να καταδυναστεύει τους πολίτες και δεν επιτρέπει να εμφανιστεί το κριτικό και ερευνητικό πνεύμα του λαού.
Ο συγγραφέας της Νομαρχίας θεωρεί ότι για μία αναγέννηση του Ελληνικού έθνους, ο πρώτος και ο σημαντικότερες παράγοντας είναι η Παιδεία. Με το δικό του τρόπο το λέει: «πρώτη είναι η προχώρησης του γένους μας εις τα μαθήματα». Συμπληρώνει, επίσης: «η Λογική και η Φυσική άνοιξαν τους οφθαλμούς των περισσοτέρων» και «έτσι εξαλείφθη εις τα περισσότερα μέρη η δεισιδαιμονία…».
Και σήμερα ακόμη το απόφθεγμα της «Ελληνικής Νομαρχίας» είναι μία κρυστάλλινη προτροπή για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. «Στοχάσου και αρκεί»!
Και πού θα την βρείτε σήμερα την Ελληνική Νομαρχία και να της ρίξετε μία ματιά; Την έχετε στο σπίτι σας, στο σαλόνι σας ή στο γραφείο σας. Εάν την γκουγκλίσετε με το όνομά της θα την βρείτε αγέρωχη μπροστά σας σε χιλιάδες παραπομπές, με αμέτρητες γραμματοσειρές, με αυστηρές κριτικές και σχόλια από όλες τις πλευρές. Προσφέρεται και με πολλές αριστοτεχνικές και αρμονικές μουσικές υποκρούσεις. Καλό διάβασμα και καλύτερη ανά-Γνωση!
