Έχω μια δεκαετία να πάω στη Νότια Αφρική – όπου γεννήθηκα και έζησα για 22 χρόνια – αλλά από εδώ, από την Ελλάδα, αισθάνομαι τον ενθουσιασμό, την περηφάνια και την αγωνία του λαού της να φανεί άξιος οικοδεσπότης του παγκόσμιου κυπέλλου ποδοσφαίρου. Δεν μπορώ να φανταστώ άλλη χώρα που να θέλει τόσο πολύ να επιδείξει τις ικανότητές της, που αντιμετωπίζει τόσες προκλήσεις αλλά και που έχει όλα τα εφόδια για να πετύχει – όχι μόνο σε αυτή τη διοργάνωση αλλά και ως μοντέλο για τον όλο και πιο μπερδεμένο κόσμο μας. Όποιος πάει λίγο πιο πέρα από την μπάλα και τις εκκωφαντικές βουβουζέλες θα δει εικόνες από το παρελθόν και το μέλλον, έναν κόσμο ακραίων αντιθέσεων και διαχωρισμών, αλλά και με τεράστιες προοπτικές. Η πρόκληση της Νότιας Αφρικής, όπως τόσων άλλων χωρών, είναι να συνδυάσει την οικονομική πρόοδο με την κοινωνική δικαιοσύνη – να διανεμηθεί δίκαια ο πλούτος.

Είκοσι χρόνια μετά την αποφυλάκιση του Νέλσον Μαντέλα και το τέλος του συστήματος φυλετικών διακρίσεων, η χώρα φιλοξενεί το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός που διεξήχθη ποτέ στην Αφρική. Και βρίσκεται σε μοναδική θέση για να ανταποκριθεί στο καθήκον αυτό. Δεν είναι μόνο ότι είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Αφρικής και αναδυόμενη πολιτική δύναμη στη διεθνή σκηνή, αλλά και ότι ο λαός της έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον αθλητισμό. Οι Νοτιοαφρικανοί είναι και «τρελαμένοι» φίλαθλοι και πολύ φιλόξενοι – όλοι τους ανεξαιρέτως, είτε είναι λευκοί είτε μαύροι, είτε πλούσιοι είτε φτωχοί.

Στα χρόνια του απαρτχάιντ, οι λευκοί έπαιζαν κυρίως ράγκμπι και κρίκετ, ενώ οι μαύροι έπαιζαν σχεδόν αποκλειστικά ποδόσφαιρο. Κάθε φυλετική ομάδα περιοριζόταν στα δικά της γήπεδα και στις δικές της περιοχές.

Το απαρτχάιντ έχει καταργηθεί, αλλά η κληρονομιά του φαίνεται ακόμη στην κοινωνία – με τον διαχωρισμό πλούσιων και φτωχών – και στα γήπεδα. Στην εθνική ομάδα ποδοσφαίρου, που εγκαινίασε το πρωτάθλημα προχθές, δεν έπαιξε ούτε ένας λευκός, ενώ οι εθνικές ομάδες του ράγκμπι και του κρίκετ συμπεριλαμβάνουν έναν-δυο μαύρους μόνο. Φαίνεται ότι οι νέοι αθλητές ταυτίζονται με τους ήρωες της παιδικής τους ηλικίας στην επιλογή αθλήματος και έτσι -εκουσίως πια- διαιωνίζεται ο διαχωρισμός στα γήπεδα. Στην εξέδρα, όμως, διαμορφώνεται η νέα εθνική ταυτότητα: λευκοί και μαύροι, μαζί πλέον, υποστηρίζουν την ίδια ομάδα.
Ο αθλητισμός πάντα έπαιζε κεντρικό ρόλο στην πολιτική σκηνή της Νότιας Αφρικής και στις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

Το καθεστώς του απαρτχάιντ προκάλεσε τον αποκλεισμό της Νότιας Αφρικής από κάθε διεθνή διοργάνωση όταν, το 1968, αρνήθηκε να φιλοξενήσει, ως μέλος της εθνικής ομάδας κρίκετ της Αγγλίας, έναν «έγχρωμο» παίκτη (τον Μπάζιλ ντ’ Ολιβέιρα) ο οποίος είχε γεννηθεί στη Ν. Αφρική αλλά είχε μεταναστεύσει και είχε πολιτογραφηθεί Άγγλος. Ο αποκλεισμός τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 στέρησε λευκούς και μαύρους από διεθνή εμπειρία: έπαιζαν μόνο εντός της χώρας τους – χωριστά – διαιωνίζοντας τις διαφορές τους και δημιουργώντας μια μεγάλη ανάγκη για αποδοχή από τον έξω κόσμο.

Οι διαχωρισμοί και η απομόνωση τελείωσαν με τον πιο συγκλονιστικό τρόπο το 1995, έναν χρόνο μετά την εκλογή του Μαντέλα και όταν ο διεθνής αποκλεισμός είχε λήξει.

Ο Μαντέλα επέλεξε την πρώτη διεθνή διοργάνωση που φιλοξένησε η ελεύθερη πλέον χώρα του, το παγκόσμιο κύπελλο ράγκμπι, για να δείξει ότι ήταν ηγέτης όλων των πολιτών της Νότιας Αφρικής. Φορώντας τη φανέλα και το καπελάκι της ομάδας που οι μαύροι μισούσαν ως το ισχυρότερο σύμβολο των Αφρικάνερ – οι οποίοι είχαν επιβάλει το απαρτχάιντ – ο Μαντέλα απένειμε το κύπελλο στον ξανθό, θηριώδη αρχηγό της εθνικής ομάδας μετά τον τελικό στο Γιοχάνεσμπουργκ. Ένα γήπεδο γεμάτο λευκούς (στο όνομα των οποίων το καθεστώς τον είχε φυλακίσει για 27 χρόνια) άρχισε να φωνάζει με λατρεία, «Νέλσον, Νέλσον, Νέλσον». Με μια απλή κίνηση, αλλά με μεγάλο προσωπικό ρίσκο σε μια χώρα της οποίας οι πληγές ήταν νωπές, ο Μαντέλα έθεσε τα θεμέλια του μέλλοντος, της ενότητας.
Η κάθε φυλή (οι επίσημες γλώσσες μόνο είναι 11) έχει ακόμη τη δική της ερμηνεία των πραγμάτων, τις δικές της πίκρες και φιλοδοξίες. Ο αθλητισμός, όμως, ενώνει, πλάθει ένα έθνος που στηρίζει μια ομάδα, υπερήφανο για το πρόσωπο που δείχνει στον κόσμο: πολύπλοκο, ελπιδοφόρο, γενναιόδωρο, πολύχρωμο.