Παρέκβαση: Λόγω διακοπών, το σημερινό άρθρο είναι το τελευταίο. Η στήλη θα επανέλθει αρχές Νοεμβρίου. Η σύζυγός μου κι εγώ νιώθουμε ιδιαίτερη χαρά που μας δίνεται η ευκαιρία να δείξουμε τα αξιοθέατα της Ελλάδας – νησιά, αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία κ.ά. – στις δύο εγγονές μας για πρώτη φορά! Τα υπόλοιπα πέντε εγγόνια μας πρέπει να περιμένουν μερικά ακόμη χρόνια, ώσπου να «δέσει» το μυαλό τους για να εκτιμήσουν το μεγαλείο της πατρώας γης. Όμως, όπως λέει η λαϊκή ρήση, «δεν είναι αλάργα το σκοτάδι, κλείσε τα μάτια να το δεις»! Τέλος παρέκβασης.
Πολλοί μου λένε να μην ασχολούμαι με τους ολιγογράμματους επιστολογράφους που βρίσκουν έτοιμα σκουπίδια στους σκουπιδότοπους του Internet και τα σερβίρουν στους ανυποψίαστους αναγνώστες. Έχει μαλλιάσει η γλώσσα μου να φωνάζω: «Διαβάστε αρχαίους Έλληνες συγγραφείς!» Μα, θα μου πείτε, ελάχιστοι είναι αυτοί που διαθέτουν πλούσια βιβλιοθήκη. Κακώς! Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς δεν πρέπει να απουσιάζουν από κανένα ελληνικό σπίτι. Τελεία και παύλα!
Προχτές πετάχτηκε και ο Τάσος Μιχαλακόπουλος (Ν.Κ. 26.7.10) να μου παραδώσει μάθημα αρχαιογνωσίας! Άκουσε, αγαπητέ μου: Ούτε Διογένη Λαέρτιο διάβασες ούτε Φλάβιο Φιλόστρατο. Αν τους διάβαζες, θα ήσουν σε θέση να με παραπέμψεις στα κείμενά τους (βιβλίο, κεφάλαιο, παράγραφο). Γράφεις: «Ο Διογένης Λαέρτιος μας πληροφορεί ότι . . .». Σε ποιο σημείο του έργου του μας πληροφορεί; Επίσης γράφεις: «Αν κάποιος διαβάσει Φλάβιο Φιλόστρατο . . .». Μα αν εσύ διάβαζες Φιλόστρατο, θα ήξερες και τον σωστό τίτλο του έργου του!
ΘΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΩ
Επειδή προφανώς δεν ξέρεις από πού κατάγονται οι σοφοί Περίανδρος, Πιττακός και Σόλων, θα σε βοηθήσω να ξεθολώσει το μυαλό σου. Θα σε πάω στον αγαπημένο σου Διογένη Λαέρτιο. Ο σωστός τίτλος του έργου του είναι: «Βίοι και γνώμαι των εν φιλοσοφία ευδοκιμησάντων». Όμως ο σχοινοτενής αυτός τίτλος απλοποιήθηκε και σήμερα λέμε «Βίοι φιλοσόφων».
Για την καταγωγή του Περίανδρου, ο Λαέρτιος γράφει: «Περίανδρος Κυψέλου Κορίνθιος από του των Ηρακλειδών γένος» (1.7), δηλ. «ο Περίανδρος, γιος του Κυψέλου, ήταν Κορίνθιος και απόγονος των Ηρακλειδών». Για την καταγωγή του Πιττακού, ο Λαέρτιος γράφει: «Πιττακός Υρραδίου Μυτιληναίος» (1.4), δηλ. «ο Πιττακός ήταν γιος του Υρραδίου και γεννήθηκε στη Μυτιλήνη». Τέλος, για την καταγωγή του Σόλωνα, ο Λαέρτιος γράφει: «Σόλων Εξηκεστίδου Σαλαμίνιος» (1.2), δηλ. «ο Σόλων, γιος του Εξηκεστίδη, γεννήθηκε στη Σαλαμίνα».
Βλέπεις λοιπόν πόσο θα σε ωφελούσε, αν διάβαζες Διογένη Λαέρτιο; Δεν τον διάβασες κι έφτασες στο σημείο να «φυτέψεις» τους πιο πάνω Έλληνες σοφούς στην Ανατολία!
Θα σε βοηθήσω τώρα και με τον τίτλο του έργου του Φλάβιου Φιλόστρατου. Σημείωσε: «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον». Εσύ πώς κατάφερες και ανακάλυψες την ανύπαρκτη «Τιανία»; Εντάξει, θα μου πεις ότι φταίει ο διορθωτής κειμένων του Νέου Κόσμου για το διπλό ορθογραφικό λάθος. Σε πιστεύω! Θα σε βοηθήσω και με τον Απολλώνιο τον Τυανέα (τα Τύανα ήταν αρχαία πόλη της Καππαδοκίας). Σε πληροφορώ ότι ήταν σύγχρονος του Ιησού κι έκανε και αυτός θαύματα (την εποχή εκείνη τα «θαύματα» ήταν της μόδας, όπως και στη σημερινή Ελλάδα).
Εντύπωση προκαλεί το παρακάτω «θαύμα», που μας το μεταφέρει ο Φιλόστρατος, το έργο του οποίου έχω τη χαρά να φιλοξενώ στη βιβλιοθήκη μου. Τη μέρα που ο Απολλώνιος αγόρευε στην Έφεσο (18 Σεπτεμβρίου, 96 μ.Χ.), ακριβώς τη μέρα εκείνη στη Ρώμη δολοφόνησαν τον αυτοκράτορα Δομιτιανό. Τη στιγμή λοιπόν που ο αυτοκράτορας έπεφτε νεκρός στη Ρώμη, ο Απολλώνιος στην Έφεσο σταμάτησε την ομιλία του και λέει στο πλήθος: «Θαρρείτε, ω άνδρες, ο γαρ τύραννος απέσφακται τήμερον» (8.26), δηλ. «πάρτε θάρρος, άντρες, γιατί σήμερα ο τύραννος έχει σφαγιαστεί». Διάβολε, η τηλαισθησία του νεοπυθαγόρειου Απολλώνιου έκανε τους πρώιμους χριστιανούς να τρέμουν!
ΛΕΞΕΙΣ-ΔΑΝΕΙΑ
Αν διάβαζες τη φράση του Πλάτωνα: «. . . πολλά οι Έλληνες ονόματα άλλως τε και οι υπό τοις βαρβάροις οικούντες παρά των βαρβάρων ειλήφασαν» (Κρατύλος, 409 e), δηλ. «άλλωστε, οι Έλληνες που κατοικούν κάτω από την εξουσία των βαρβάρων έχουν δανειστεί από τους βάρβαρους πολλά ονόματα», θα άρχιζες να ερευνάς το ζήτημα αυτό του δανεισμού βαρβαρικών λέξεων. Και το πρώτο που θα έβρισκες, ως ευσεβής χριστιανός που είσαι, θα ήταν η λέξη «παράδεισος». Η λέξη αυτή (pardez) είναι δάνειο από την περσική γλώσσα (γνωστή και ως «φαρσί»). Και μη μου πεις ότι οι βάρβαροι μιλούσαν ελληνικά, γιατί θα βάλω πάλι τις φωνές!
Πώς όμως εισήλθε η περσική λέξη «παράδεισος» στην ελληνική γλώσσα; Απλά, την «κουβάλησε» ο Ξενοφώντας από την Ανατολή. Στο έργο του, Κύρου ανάβασις, γράφει: «Ενταύθα Κύρου βασίλεια ήν και παράδεισος μέγας αγρίων θηρίων πλήρης . . . Δια μέσου δε του παραδείσου ρει ο Μαίανδρος ποταμός» (1.2.7). Δηλαδή: «Εδώ υπήρχαν ανάκτορα του Κύρου κι ένας παράδεισος μεγάλος, γεμάτος άγρια ζώα . . . Στο μέσον του παραδείσου αυτού ρέει ο Μαίανδρος ποταμός».
Ο δανεισμός βαρβαρικών λέξεων δεν ξεκινά με τον Ξενοφώντα, ούτε τελειώνει με αυτόν: πάει πίσω στον Όμηρο. Στην Ιλιάδα (ραψωδία Β΄, στ. 196) θα διαβάσεις: «Θυμός δε μέγας εστί διοτρεφέος βασιλήος». Εδώ η λέξη «βασιλεύς», επειδή απαντά στον Όμηρο, νομίζεις ότι είναι ελληνική. Όμως, σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη, η λέξη «βασιλεύς» είναι «δάνειο ανατολικής προελεύσεως» (βλ. λήμμα «βασιλιάς»).
Κοίταξε: βαρέθηκα ν’ ακούω ότι ο Μπαμπινιώτης είναι «ανθέλληνας», ότι είναι άνθρωπος του «κατεστημένου» και δε συμμαζεύεται. Κοντέψατε να βγάλετε και τον αείμνηστο αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρόνικο «φοινικιστή» και «σημιτιστή», επειδή υποστήριξε τη σημιτική προέλευση του αλφαβήτου. Έλεος! Τώρα θέλετε να θάψετε και τον Πλάτωνα, επειδή έγραψε: «και τούτο το όνομα «πυρ» μη τι βαρβαρικόν ή» (Κρατύλος, 410a). Κύριοι, σοβαρευτείτε λιγάκι. Επαναλαμβάνω: Διαβάστε αρχαίους Έλληνες συγγραφείς για να σκέφτεστε ελληνικά!
Αυτά. Θα τα ξαναπούμε τον Νοέμβρη. Ως τότε, έρρωσθε!
