Για πρώτη φορά ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα προεξάρχει Θείας Λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά, σύμβολο του ποντιακού Ελληνισμού, ενώ εκτιμάται ότι οι Πόντιοι που θα συρρεύσουν στην περιοχή μπορεί να ξεπεράσουν τις 20.000.
Η είδηση, τον περασμένο Ιούνιο, ότι ο Τούρκος υπουργός Πολιτισμού, Ερτουγρούλ Γκιουνάι, χορήγησε στο Φανάρι άδεια για την τέλεση λειτουργίας κάθε χρόνο, ανήμερα της Παναγίας, στην ιστορική Μονή της Παναγίας Σουμελά προκάλεσε ευφορία στο Πατριαρχείο και σε χιλιάδες ορθοδόξους σε όλο τον κόσμο.
Ο κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος έχει ήδη εγκαινιάσει την παράδοση επαναλειτουργίας ιστορικών ναών της Καππαδοκίας, είχε επανειλημμένα ζητήσει από το υπουργείο τη δυνατότητα να τελεστεί Λειτουργία στο ιστορικό μοναστήρι, το οποίο δεν έχει λειτουργήσει ως χριστιανικός ναός μετά την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.
Οι κλίνες στην Τραπεζούντα έχουν ήδη εξαντληθεί, ενώ ορθόδοξοι από την Ελλάδα, τη Ρωσία και τη Γεωργία έχουν κλείσει δωμάτια και στις γειτονικές Σαμψούντα και Ορντού. Το Πατριαρχείο, το οποίο έχει το γενικό πρόσταγμα, επιχειρεί να χαμηλώσει τους τόνους, προκειμένου να μην υπονομευθεί η ιστορική σημασία της στιγμής με έκτροπα.
Η Αθήνα από την πλευρά της, παρ΄ ότι αναγνωρίζει τη συμβολική σημασία της κίνησης, εκτιμά ότι βασικός λόγος που χορηγήθηκε η άδεια ήταν οικονομικός. Και, συγκεκριμένα, τα προσδοκώμενα οφέλη για τον τουρισμό, αφού η Τραπεζούντα θα γίνεται κάθε χρόνο πόλος έλξης χιλιάδων πιστών απ΄ όλο τον κόσμο. Ήδη, η τουρκική Ένωση Ταξιδιωτικών Πρακτορείων (ΤURSΑΒ) εκτιμά ότι η τέλεση της Λειτουργίας θα συμβάλει σημαντικά στον τουρισμό και στο εισόδημα όχι μόνο της περιοχής, αλλά και της χώρας.
Ακόμη ένας λόγος που η Αθήνα κρατά χαμηλά τους τόνους είναι ότι καθώς το ζήτημα αφορά τις σχέσεις της κυβέρνησης Ερντογάν και του Πατριαρχείου και συνολικά τη στάση της τουρκικής κυβέρνησης απέναντι στις θρησκευτικές ελευθερίες, και γι΄ αυτό δεν επιθυμεί να εμπλακεί. Διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι αν και κίνηση καλής θέλησης προς το Φανάρι, η τέλεση της Λειτουργίας, πάγιο αίτημα του Πατριαρχείου εδώ και χρόνια, είναι ακόμη μια από τις κινήσεις εντυπωσιασμού, προκειμένου η Άγκυρα να εξασφαλίσει την έξωθεν καλή μαρτυρία ότι σέβεται τις θρησκευτικές ελευθερίες. Πόσο μάλλον όταν ο Αύγουστος είναι η εποχή που προετοιμάζεται η επόμενη έκθεση προόδου της Κομισιόν για την Τουρκία.
Το Φανάρι συστήνει ηρεμία και σεβασμό λόγω της περιόδου του Ραμαζανιού και αποφυγή ενεργειών που μπορεί να αμαυρώσουν τη θρησκευτική ατμόσφαιρα. Η αφορμή, άλλωστε, δόθηκε στο περυσινό προσκύνημα με την ένταση που προκλήθηκε όταν ο νομάρχης Θεσσαλονίκης, Παναγιώτης Ψωμιάδης, έψαλλε τον εθνικό ύμνο προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.
Υπάρχει, όμως και εκκλησιαστικό παρασκήνιο που αφορά τον ανταγωνισμό ανάμεσα στο Φανάρι και την Εκκλησία της Ρωσίας. Διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι οι ρωσικές πιέσεις για να ανοίξει το ιστορικό μοναστήρι ήταν μεγάλες. Ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε ο Ιβάν Σαββίδης, ο ποντιακής καταγωγής βουλευτής της ρωσικής Δούμας και επικεφαλής της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ποντίων Ελλήνων. Ο Σαββίδης έχει ήδη επισκεφθεί την περιοχή κι έχει αναλάβει οργανωτικά την εκδήλωση. Ο ίδιος και η Ρωσική Εκκλησία διεκδικούν το δικό τους μερίδιο στην επιτυχία και, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, θα επιχειρήσουν να καπελώσουν τον κ. Βαρθολομαίο.
