Η επιγραμματική φράση, η οποία έμεινε ως ένας σοφός αφορισμός του Ευριπίδη, λέει: «Όλβιος όστις της ιστορίας έσχεν μάθησιν» Δηλ. είναι ευτυχισμένος εκείνος που έχει μελετήσει και έχει μάθει την ιστορία. Κατά πόσον όμως οι σημερινοί κάτοικοι της Αυστραλίας γνωρίζουμε την ιστορία μας; Ως μάθημα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια ακόμη, η Ιστορία μας σήμερα είναι πραγματικά υποβαθμισμένη. Όπως και οι ξένες γλώσσες έτσι και η ιστορία μαζί «πεθαίνουν» παιδαγωγικά. Γίναμε μία άκρως καταναλωτική κοινωνία και τέτοιες πολυτέλειες φαίνεται πως δεν μας… χρειάζονται. Οι ιστορικοί όμως – που ζουν με το μεράκι του Ευριπίδη – ακόμη γράφουν βιβλία τα οποία όμως μάλλον πολύ λίγοι τα προσέχουν. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και το σημερινό μου ιστορικό πόνημα.
Από τη διδασκαλική μου πείρα της αυστραλιανής ιστορίας για πάνω από τριάντα χρόνια με το Υπουργείο Παιδείας της Βικτώριας, προεξέχει η προσωπικότητα του Κυβερνήτη Λώκναν Μακουάρι (ΛΜ) και αγγλιστί Lachlan Macquarie. Τον άλλο μήνα συμπληρώνονται 250 χρόνια από τη γέννησή του και σε αυτή την επέτειο θέλω να αφιερώσω τη σύντομη αυτή παρουσίαση για το σημαντικό έργο και παρακαταθήκη που μας άφησε ο ΛΜ, αλλά και την ιδιαίτερη θέση που κατέχει στην ιστορία της Αυστραλίας.
Ο ΛΜ γεννήθηκε στη Σκωτία στις 31 Ιανουαρίου 1761 και μόλις στα 15 του χρόνια κατατάχτηκε ως εθελοντής στον Αγγλικό στρατό. Πολύ σύντομα ανέβηκε τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας και το 1787 έγινε υπολοχαγός και στάλθηκε για υπηρεσία στην Ινδία και το 1802 έγινε ταγματάρχης. Ταξίδεψε και υπηρέτησε και σε άλλα μέρη και τον Απρίλιο του 1809 διορίστηκε ως κυβερνήτης της αγγλικής αποικίας της Νέας Νότιας Ουαλίας (ΝΝΟ). Για να έρθει στο Σύδνεϋ, ταξίδεψε από το Μάιο του 1809 και έφτασε στη ΝΝΟ στις 28 Δεκεμβρίου, ένα ταξίδι οκτώ μηνών. Ανέλαβε τα καθήκοντά του ως ο Πέμπτος κυβερνήτης της ΝΝΟ η οποία είχε ζωή μόλις 22 ετών ως λευκή αποικία εδώ.
Ως γνωστό, η αποικία της ΝΝΟ ιδρύθηκε από τον Άρθουρ Φίλιπ (Arthur Phillip) στις 26 Ιανουαρίου 1788 με τον πρώτο στόλο του ο οποίος έφερε εδώ 212 ναυτικούς με τις οικογένειές του και 579 άνδρες και 192 γυναίκες ως κατάδικους και για το λόγο τούτο ονομάστηκε ποινική αποικία. Ο πρώτος κυβερνήτης Φίλιπ οργάνωσε αξιοθαύμαστα τα πρώτα τέσσερα χρόνια την αποικία και επέζησε με επιτυχία. Οι επόμενοι τρεις κυβερνήτες: Χάντερ/Hunter, Κίνγκ/Κing και Μπλάι/Bligh δεν είχαν τις διοικητικές ικανότητες του πρώτου. Εν τω μεταξύ νέοι και περισσότεροι κατάδικοι έφταναν από την Αγγλία. Αυτή την αποικία ανέλαβε ο ΛΜ στις 1 Ιανουαρίου 1810. Ας σημειώσουμε εδώ πως οι πρώτοι πέντε κυβερνήτες είχαν «αυτοκρατορικά» δικαιώματα (νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική απόλυτη εξουσία) και τούτο λόγω της απόστασης από την Αγγλία.
Ο κυβερνήτης ΛΜ άρχισε τη θητεία του με πολλή όρεξη, αλλά ταυτόχρονα γνωρίζοντας τις δυσκολίες και περιορισμούς που είχε. Κατά τη θητεία του κατέφθαναν πολύ περισσότεροι κατάδικοι λόγω της ρευστής κατάστασης στην Αγγλία. Οι κατάδικοι που έκαναν την ποινή τους – συνήθως επτά χρόνια – έπαιρναν την άδεια απαλλαγής (ticket of leave) και μπορούσαν να εργαστούν ελεύθερα και δεν ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετούν αυτούς που είχαν έρθει εδώ όχι ως κατάδικοι. Αυτοί λέγονταν exclusives/εκλεκτοί και αποτελούσαν την «ανώτερη» τάξη εποίκων. Αυτή τη λεπτή ισορροπία κλήθηκε να τηρήσει ο νέος κυβερνήτης. Για να απασχολήσει όλους αυτούς τους νέους ελεύθερους κατάδικους ο ΛΜ άρχισε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δημοσίων έργων δίνοντας με αυτά ένα σκοπό της ζωή των πρώην καταδίκων. Έτσι ο ΛΜ, ως ένας νέος Περικλής, απελευθέρωσε την ανθρώπινη ενεργητικότητα και πραγματοποίησε έργα που φαίνονται μέχρι σήμερα: Νέοι δρόμοι και δημόσια κτίρια.
Ο ίδιος ο κυβερνήτης περιηγήθηκε τις νέες εγκαταστάσεις εποίκων και ονόμασε πέντε νέες πόλεις, οι οποίες ονομάστηκαν οι πόλεις του. Οργάνωσε τα οικονομικά της αποικίας με το να εισάγει κέρματα για πρώτη φορά (1813) και ίδρυσε την πρώτη τράπεζα της αποικίας το 1817. Ενθάρρυνε την εξερεύνηση καλλιεργήσιμης γης για αγροτική παραγωγή και το 1813 οι λευκοί «βρήκαν» δρόμο να περάσουν τα Blue Mountains.
Στα δημόσια έργα προώθησε επισταμένα τους πρώην κατάδικους, πολλοί από τους οποίους ανέβηκαν στα κρατικά αξιώματα της αποικίας, όπως ο Francis Greenway που έγινε ο πρώτος πολιτικός αρχιτέκτονας ο οποίος άλλαξε την όψη του Σύδνεϋ και της Παραμάτα με τα κτήρια τα οποία έκτισε. Ο ΛΜ έκτισε νέους στρατώνες, νέους δρόμους προς Παραμάτα και Blue Mountains, έκτισε το νέο νοσοκομείο, νέους στάβλους – όπως στα κάστρα – όπου σήμερα στεγάζεται το Ωδείο, νέες πόλεις μακριά από πλημυρισμένα εδάφη, διόρισε πρώην κατάδικους ως δικαστικούς και έδωσε ίδια δικαιώματα σε όλους να έχουν όπως οι εκλεκτοί και ελεύθεροι έποικοι. Κατά τη διάρκεια της θητείας του 265 δημόσια έργα εκτελέστηκαν και η αποικία της ΝΝΟ άλλαξε όψη.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό γεγονός το οποίο θα πρέπει να συμπεριληφθεί στα επιτεύγματα του ΛΜ είναι και η υιοθέτηση της νέας ονομασίας της αποικίας και χώρας ως ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ μετά τη σύσταση του ονόματος από τον Μάθιου Φλίντερς. Την περίοδο τούτη ο λευκός πληθυσμός υπολογίζεται σε 37.000 από τους οποίους μόνο οι 8.000 είναι οι εκλεκτοί. Αυτοί ακριβώς οι εκλεκτοί δεν έβλεπαν με καλό μάτι τον ΛΜ και παραπονέθηκαν στην κυβέρνηση της Αγγλίας η οποία έστειλε εδώ τον επίτροπο Thomas Biggs. Μετά τις αναφορές του ο ΛΜ παραιτήθηκε το 1821 και επέστρεψε στην Αγγλία όπου του υποσχέθηκαν μία σύνταξη το 1824, αλλά τον ίδιο χρόνο πέθανε στα 63 του χρόνια.
Σήμερα ο ΛΜ θεωρείται ένας πετυχημένος κυβερνήτης και η Ιστορία τον έχει ονομάσει ως «ο κτίστης του έθνους». Η μεταθανάτια φήμη του γίνεται μεγαλύτερη μια και πολλά νέα ιδρύματα, πόλεις, λίμνες κ.λπ. φέρουν το όνομα του: Macquarie Street στο Σύδνεϋ, Lake Macquarie στη ΝΝΟ, Macquarie Harbour στην Τασμανία, Macquarie Island στην Ανταρκτική, το Πανεπιστήμιο Macquarie στο Σύδνεϋ, τα νέα Λεξικά Macquarie, η τουριστική πόλη Port Macquarie και πολλά άλλα.
Εδώ ας θυμηθούμε και πάλι τον Περικλή που είπε το περίφημο «ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος»!
