Ο ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης, είπε και έγραψε εκείνο τον περίφημο και πολύ περιεκτικό στίχο: «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει». Ο ποιητής εκφράζει την πίκρα του, έχοντας στο ίδιο του το σώμα την ανοιχτή αυτή πληγή που παραμένει ολάνοιχτη μέχρι σήμερα.
Με το άκουσμα των λέξεων πληγή, πληγώνω, πληγώνομαι, νιώθεις πάραυτα τον πόνο και τα ανθρώπινα συναισθήματα σου ανεβάζουν το αίμα στο κεφάλι, εάν κυλάει ελληνικό αίμα τις φλέβες σου. Με ένα λόγο, ο στίχος αυτός νιώθεται.
ΟΙ ΠΟΛΛΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΠΛΗΓΕΣ
Πάμπολλα και σημαντικά ιστορικά γεγονότα ονομάστηκαν πληγές γιατί ανοίγουν σαν αληθινές πληγές και έτσι φαίνονται και νιώθονται τα βάσανα. Με καμία διάθεση να σας πληγώσω –για χάρη του σημερινού θέματος– θα αναφέρω μερικές ιστορικές πληγές.
1) Ο λοιμός της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ., ήταν μία μεγάλη πληγή για την αθηναϊκή κοινωνία, μια και έφερε το θάνατο σε ένα από τους τρεις Αθηναίους, ανάμεσά τους και ο μεγάλος Περικλής.
2) Η βουβωνική πανώλη που έφερε το θάνατο σε ένα τρίτο όλου του πληθυσμού της Ευρώπης το 15ο αιώνα, ήταν όντως μεγάλη πληγή.
3) Για τους Έλληνες, αλλά και άλλους Ευρωπαίους, η οθωμανική σκλαβιά ήταν πληγή που την ένιωθαν ανοιχτή όλοι όσοι στέναζαν κάτω απ’ αυτήν.
4) Μεγάλες πληγές για την ανθρωπότητα θεωρούνται οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι 1914 και 1939. Πληγωμένοι είναι όλοι από αυτή την εμπειρία.
5) Η ελληνική γενοκτονία του 1922 φέρνει ρίγη μέχρι σήμερα και είναι πληγή που δεν λέει να κλείσει και η μνήμη την κρατεί ζωντανή.
6) Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1946-1949 είναι πληγή που δεν επιδέχεται ούτε αποστειρωμένο επίδεσμο, αν και πέρασαν πάνω από 60 χρόνια από τότε.
7) Ας αναφέρουμε και τις 10 πληγές του Φαραώ με τις οποίες ο… θεός τιμώρησε τους Αιγυπτίους για να ελευθερώσουν το «λαό του»!
Η λέξη πληγή με τη μεταφορική της σημασία, έχει συνειδησιακό εκτόπισμα μεγάλων διαστάσεων και δυσκολοσήκωτο βάρος. Μου ήρθε στο νου μία ενδιαφέρουσα πρόταση που έχει εντυπωθεί στο μυαλό μου από ένα γέρο στο χωριό μου: «Δεν βλέπεις τις πληγές, αν δεν ξεσαμαρώσεις το γάιδαρο». Αργότερα κατάλαβα πόσοι πόνοι και παράπονα μένουν άγνωστα.
ΚΑΙ Η ΠΛΗΓΗ ΕΓΙΝE PLAGA
Πώς μπορούσε μία τέτοια άξια λέξη μεγάλης ολκής να μείνει απαρατήρητη από τις άλλες γλώσσες. Όταν οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τους Λατίνους και Ρωμαίους δεν χρειάστηκε να τους δώσουν πολιτισμό. Μόνοι τους κατάλαβαν που ο πολιτισμός ενός λαού είναι κλεισμένος μέσα σε εύτυχες και περιεκτικές λέξεις.
Έτσι η λέξη πληγή με όλο το βάρος που περιγράφτηκε παραπάνω μπήκε στη Λατινική ως plaga. Το Ελληνικό Η τους ακουγόταν ως Α μια και οι Έλληνες το έλεγαν τότε ως ΕΕ. Το ρήμα πληγώνω το έκαναν plango που έχει σχέση και με το πλήττω και το πλήσσω. Το ρήμα μπήκε στη γλώσσα και το σύστημά της: plangere, planxi, planetum.
ΕΦΤΑΣΕ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ ΩΣ PLAGUE
Όπως ήταν φυσική η πληγή μια και είχε λατινικό διαβατήριο, ταξίδεψε ελεύθερα και στην Αγγλία. Ως συνήθως εδώ της άλλαξαν και το λατινικό της όνομα και έγινε plague. Φυσικά, οι Άγγλοι είχαν δική τους λέξη για την πληγή, αυτό που λέμε μέχρι σήμερα wound.
Η ελληνική πληγή ήταν πιο… γλυκιά και από το 15ο αιώνα πολιτογραφήθηκε στο Λονδίνο να σημαίνει wound, blow, affliction. Τα πιστοποιητικά γέννησης του Λονδίνου το λένε πως προέρχεται από Δωρική ρίζα, αλλά και στην Αθήνα (Αττική το σημειώνουν) λεγόταν plaga! (Oxford, English Etymology 1996).
ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ
The bubonic plague killed one third of the population of Europe.
Η βουβωνική πανώλη/πληγή σκότωσε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης.
Αυτή την plague την ονομάζουν οι ιστορικοί και Black Death/μαύρος θάνατος, αλλά την επεξηγούν και ελληνικά ότι ήταν epidemic και pandemic!
2) The plague of locust came to the land. H πληγή της ακρίδας ήρθε στη χώρα. Δηλ. ο κόσμος υπέφερε=suffered (και αυτό Ελληνικό!).
3) His mistakes plagued him for years. Τα λάθη του τον πλήγωναν για χρόνια. Εδώ το plague έγινε ρήμα: to plague=πληγώνω.
Έτσι όπως βλέπετε οι Ελληνικές λέξεις ευδοκιμούν όπου και να φτάσουν και σε όποια χώρα και να ταξιδέψουν γίνονται δεκτές, ας είναι και πληγωμένες. Στην Ελλάδα που τις γέννησε – δυστυχώς – δεν είναι ευπρόσδεκτες και οι σημερινοί Έλληνες εκεί τις απαξιούν μια και «φθογγάρουν» νέες και μοντέρνες διαλέκτους.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Οι απόδημοι Έλληνες –σε όποια χώρα της γης και αν βρισκόμαστε– από γλωσσικής πλευράς αναφωνούμε τον ίδιο στίχο του Σεφέρη με πόνο: «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει»!
