Ο Ησίοδος στη Θεογονία του (384) αναφέρει τη Νίκη ως τη θεά της νίκης, φυσικά. Ο δε Όμηρος στην Ιλιάδα Ραψωδία Γ. στίχος 457 λέει πως η νίκη είναι του Μενελάου και το διατυπώνει ως «νίκη φαίνεται Μενελάου». Αλλού πάλι το λέει απλά: «η εν τα ω πολέμω νίκη…» Από την αρχαία μας εποχή έχουμε ουσιαστικά και επίθετα από τη νίκη όπως: νικητήρ, νικητήριος, νικητής, νικητικός και το ρήμα νικάω-νικώ, ακριβώς όπως το λέμε και το χρησιμοποιούμε σήμερα. Η νίκη είναι μία λέξη ολκής από τα πανάρχαια χρόνια έως και σήμερα. Πολλά παράγωγά της έγιναν κύρια ονόματα: Νικίας, Νίκος, αλλά σύνθετα Νικόλαος (νίκη+λαός), Νικόδημος (νίκη+δήμος), Νικηφόρος (νίκη+φέρω) και πολλά άλλα.
Όπως βλέπετε τα ελληνικά ονόματα είχαν ένα συνολικό ανθρώπινο υπόβαθρο και αυτό ισχύει για όλα. Μελετώντας συστηματικά τα Ελληνικά ονόματα βλέπει κανείς ότι οι αρχαίοι μας τα είχαν ως «σήμα κατατεθέν» και όποιος είχε τέτοιο όνομα θα έπρεπε να το τιμήσει επάξια στη ζωή του: Φίλιππος=φίλος των ίππων, Αλέξανδρος=προστάτης των ανδρών, Θουκυδίδης=θεός+κύδος (=δόξα+επίθημα-ίδης) και πολλά άλλα.
ΚΑΝΩ ΟΝΟΜΑ
Η απόκτηση του ονόματος είναι πολύ σημαντικό πράγμα. Εάν δεν έχεις όνομα είναι σαν να μην υπάρχεις. Ο Αντισθένης (465-365 π.Χ.) από την Αθήνα και μαθητής του Σωκράτη πρέσβευε και έλεγε εκείνο το περίφημο απόφθεγμα: «αρχή παιδεύσως η των ονομάτων επίσκεψις». Αυτό σημαίνει ότι πριν από κάθε γνωσιολογική έρευνα των πραγμάτων πρέπει κανείς να καταλάβει τη σημασία των λέξεων με τις οποίες αποκαλούνται αυτά.
Για το όνομα σήμερα έχουμε όμορφες εκφράσεις όπως: όνομα και πράγμα, όνομα και μη χωριό, για όνομα του Θεού, έβγαλε όνομα, καλύτερα να σου βγει το μάτι, παρά το όνομα. Όταν πάλι γίνει διάσημος κάποιος, λέμε «κάνω όνομα». Άρα, το όνομα έχει πράγματι έξοχο γλωσσικό εκτόπισμα, όπως όλοι σας μπορείτε να διαπιστώσετε όταν καλοσκεφτείτε το θαυμάσιο απόφθεγμα του παππού μας Αντισθένη. Κάτι ήξερε και έλεγε ο… γέρος!
ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Με την ευκαιρία τούτη, ας πούμε και κάτι άλλο, επίσης, πολύ σημαντικό για το όνομα και την ορθογραφία του. Η λέξη όνομα απαντά σε πάμπολλες σύνθετες λέξεις: ονοματοθεσία, ονοματολογία, ονοματοποιία = όταν κάνουμε ονόματα με τη φωνητική μίμηση του ήχου που συνδέεται με αυτά: κακαρίζω, μουρμουρίζω κ.λπ. Οι αγγλόφωνοι το έκαναν αυτό ΟΜΟΜΑΤΟΡΟΕΙΑ και όποιος ξέρει να την ορθογραφήσει είναι ο… πρώτος στην τάξη. Εμείς ως δικές μας λέξεις θα πρέπει να τις ορθογραφούμε… καλύτερα θαρρώ.
Έτσι όταν το όνομα είναι το δεύτερο συνθετικό τότε εμφανίζεται ο αιολικός τύπος όνυμα και με το κανόνα της έκτασης το αρχικό Ο «εκτείνεται» σε Ω. Γράφουμε επώνυμο (προσέξτε και παρατηρήστε τη λέξη μας ονοματεπώνυμο. Εδώ στην ίδια λέξη έχουμε το όνομα με ο και με ω). Αλλά: συνώνυμος, ψευδώνυμο, ομώνυμο, κυριώνυμη ημέρα, παρώνυμο, αντωνυμία, τοπωνύμιο, ακρωνύμιο και πολλά άλλα όπως διώροφος, πολυώροφος.
Θα μου πείτε γιατί δεν τα «ισοπεδώνουμε» όλα με ο; Όχι, γιατί με αυτό τον τρόπο προσέχουμε τις σύνθετες λέξεις και δίνουμε τη δέουσα αντισθενική σημασία στο όνομα!
ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ «ΝΙΚΗ»
Για ένα Ελληνόγλωσσο η Νίκη είναι σημαντικό όνομα: Ο στρατός πέτυχε περήφανη νίκη, ένδοξη, λαμπρή, ιστορική, ηρωική, κ.λπ. Νίκη στο ποδόσφαιρο και σε κάθε άλλο άθλημα, στις εκλογές κ.λπ. Άρα η νίκη είναι ένα ανθρώπινο κατόρθωμα υπερίσχυσης και η λέξη έχει την ανάλογη θέση και αξία στην ομιλία μας.
Μία αμερικανική εταιρεία ρούχων, υποδημάτων και πολλών άλλων πραγμάτων, έψαχνε για ένα όνομα ολκής και το βρήκε στην ελληνική λέξη ΝΙΚΗ. Το άρπαξε έτσι… τζάμπα και το έκανε παγκόσμιο σήμα της και το ορθογράφησε ως ΝΙΚΕ. Οι περισσότεροι το προφέρουν νάικι και άλλοι μόνο νάικ. Δυστυχώς, η λέξη στην Αγγλική παρέμεινε μόνο ως φίρμα και κανένας δεν γνωρίζει το τι σημαίνει. Τι κρίμα! Έτσι στον εμπορικό κόσμο έγινε η πιο γνωστή άγνωστη λέξη.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Στο απόφθεγμα του Αντισθένη τι θα απαντούσε ένας αγγλόφωνος; Στον πολιτισμό μας που έχουμε γνωρίζουμε τι λέμε και εννοούμε σήμερα με τις λέξεις μας; Εδώ ισχύει αυτό που λέει η γλώσσα μας: «Άλλος έχει το όνομα και άλλος τη χάρη»!
