Εύηχη και πλούσια σε γλωσσολογική και σημασιολογική έκταση η λέξη μας ανατομία. Ευθύς εξαρχής φαίνεται πως έγινε από την πρόθεση ανά που σημαίνει πάνω, άνω και επάνω. Το δεύτερο συνθετικό της είναι το ρήμα τέμνω=κόβω, διασπάω σε μικρά τμήματα. Έτσι το ρήμα ανατέμνω σημαίνει κόβω σε μικρά κομμάτια και μεταφορικά εξετάζω με λεπτομέρεια. Στο μάθημα της Ανατομίας οι φοιτητές εκτελούν τομές ακρίβειας στην εξέταση νεκρού πτώματος για την εξάσκησή τους.
ΑΝΑΤΟΜΗ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ
Ο μεγάλος αρχαίος μας γιατρός Ιπποκράτης, προτίμησε και έκανε τη λέξη ανατομή, ενώ ο άλλος μας, επίσης μεγάλος, γιατρός Γαληνός, έκανε την ανατομική τέχνη –αναφερόμενος στην εγχείρηση– και αφού παρέλειψε το δεύτερο έμεινε η ανατομική ως επιστήμη. (Το ίδιο κάναμε με την πολιτική ή γραμματική τέχνη και μετά ως επιστήμες παρέμειναν τα επίθετα ως ουσιαστικά: Πολιτική, Γραμματική).
Οι Λατίνοι, όμως, τους όρους αυτούς τους ένωσαν σε ένα ουσιαστικό και έκαναν τη λέξη «τους» anatomia και οι Άγγλοι το έκοψαν στο anatomy. Η ευρωπαϊκή επιρροή ισοπέδωσε τους ελληνικούς όρους ανατομή και ανατομική και σήμερα «συμμορφωθήκαμε» και τα λέμε μονολεκτικώς ως ανατομία.
Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι η πρόθεση ανά βοήθησε αφάνταστα στη δημιουργία εκατοντάδων νέων σύνθετων λέξεων με τη σημασία του άνω και επάνω. Ας θυμηθούμε μερικές: ανάβαση, αναβίωση, αναγνωρίζω, αναγορεύω, αναγράφω, αναδομώ, αναθεωρώ, ανακατάταξη και τόσες και τόσες άλλες.
ΤΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ
Η κατανόηση της αρχιτεκτονικής του ανέκδοτου χρειάζεται την ανατομή, την ανατομική και την ανατομία για να κατανοηθεί η γέννησή του. Πρώτα έχουμε την έκδοση δηλ. τη δημοσίευση. Η μη έκδοση έγινε αφού βάλαμε μπροστά το στερητικό α και έγινε α+έκδοτος.
Το νιώθετε ότι δεν ακούγεται καθόλου καλά, δηλ. δεν είναι εύηχη η λέξη. Για το λόγο τούτο, οι αρχαίοι μας επινόησαν ένα «μουσικό κόλπο». Έβαλαν ανάμεσα στα δύο φωνήεντα το άκρως ελληνική τελικό γράμμα v το οποίο σε όλες τις παρόμοιες σύνθετες λέξεις ακούγεται πολύ όμορφα, εύστοχα και εύηχα. Για το λόγο τούτο το γράμμα v ονομάστηκε εδώ ως εύηχο. Έτσι η λέξη αέκδοτος έγινε ανέκδοτος και το ουδέτερο έγινε το ανέκδοτο
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ
Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν πάμπολλες λέξεις μας όπως ανάλατος, αναίσθητος, ανελλιπώς, ανώνυμος και πάρα πολλές άλλες. Ας πάρουμε όλα τα φωνήεντα μας: α, ε, η, ι, ο, υ και ω.
Τώρα ας σκεφτούμε από μία ή δύο λέξεις που αρχίζουν με αυτά. Από αυτές τις λέξεις ας κάνουμε αντίθετες με το στερητικό α και το εύηχο ν. Παραδείγματα: Α: αληθής, αρχή-αναληθής, αναρχία. Ε: ελπίδα, επανάληψη-ανέλπιστο, ανεπανάληπτος. Η: ήλιος, ηλικία-ανήλιαστος, ανήλικος. Ι: ιδέα, ικανός-ανίδεος, ανίκανος. Ο: όνομα, ομαλός-ανώνυμος, ανώμαλος. Υ: υποχωρώ, υποφέρω –ανυποχωρώ, ανυπόφερτος. Ω: ώριμος, ωφελώ-ανώριμος, ανωφελής.
ΤΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ ΕΓΙΝΕ ΑΣΤΕΙΟ
Ο ιστορικός Προκόπιος (6ος αιώνας) έγραψε πολλά ευτράπελα για τη ζωή του Βυζαντίου. Αυτά κυκλοφορούσαν πριν τα βγάλει σε έναν τόμο και όλοι γελούσαν με αυτά. Τελικά, εκδόθηκαν σε ένα τόμο με αυτό το όνομα «Ανέκδοτα» και από τότε τα αστεία λέγονται ανέκδοτα.
Κατά τον ίδιο τρόπο έγινε και η λέξη αστείο. Οι άνθρωποι στην αρχαία εποχή που έμεναν στο άστυ = την πόλη φαίνονταν καλλιεργημένοι και ευφυολόγοι και όταν μιλούσαν έβαζαν στην ομιλία τους διάφορα ευτράπελα και έτσι γεννήθηκε η λέξη αστείο = ανέκδοτο.
ΚΑΙ ΤΙ ΕΚΑΝΕ Η ΑΓΓΛΙΚΗ;
Με ένα λόγο, η αγγλική αλληθώρισε προς όλα τα ανωτέρω και τα πήρε όλα κάτω από τα «φτερά» της. Έτσι το Λατινικό anatomia το προσάρμοσε ως anatomy, αλλά το πρώτο ανά γέννησε πάμπολλες «αγγλικές» λέξεις όπως: analysis, analogy, anapaest, anathema και πολλές άλλες. Τη θεωρία του εύηχου ν δεν την κατανόησε πλήρως, αλλά πήρε τις λέξεις έτοιμες με ελληνική παιδεία: anecdote, unaesthetic, anomaly, anarchy και πολλές άλλες.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Εάν σε αγγλόφωνους εξηγήσεις τα ανωτέρω θα σου πουν ότι είναι enigmatic etymology. Μεγάλο αίνιγμα/enigma και αυτό!
