Βυζαντινό μωσαϊκό, που ανάγεται στην εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, καταγγέλλεται πως εκλάπη από Αυστραλούς στρατιώτες και ελλοχεύει ο κίνδυνος η Αυστραλία να βρεθεί σε θέση παρόμοια με αυτή της Βρετανίας, που κατηγορείται για τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
Σύμφωνα με τα όσα έγραψε η «Sun-Herald» του Σίδνεϊ την περασμένη Κυριακή, το βυζαντινό μωσαϊκό «αφαίρεσαν από τα ερείπια μιας εκκλησίας κοντά στην Γάζα, Αυστραλοί στρατιώτες το 1917».
Τώρα έρχονται δύο συγγραφείς-ερευνητές να ισχυριστούν ότι «οι Αυστραλοί, με την πράξη τους, γνώριζαν ότι προέβαιναν σε λεηλασία».
Πρόκειται για τον Paul Daley (δημοσιογράφο της συγκεκριμένης εφημερίδας) και τον Michael Bowers, οι οποίοι στο νέο βιβλίο τους εγείρουν ερωτήματα για την «συνεχιζόμενη κατοχή αυτού του ανεκτίμητης αξίας αντικειμένου». Το μωσαϊκό βρίσκεται στην συλλογή του Αυστραλιανού Πολεμικού Μνημείου (Australian War Memorial) από το 1941.
«Κατά περιόδους, οι αυστραλιανές Αρχές σε ιδιωτικού χαρακτήρα συνομιλίες έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για το γεγονός ότι το μωσαϊκό, ουσιαστικά, είναι προϊόν λεηλασίας από την Παλαιστίνη και μεταφέρθηκε στην Αυστραλία. Φοβούνται ότι μπορεί το όλο θέμα να μετατραπεί σε μια άλλη υπόθεση ‘Γλυπτών του Παρθενώνα’» γράφει ο Paul Daley στο βιβλίο που φέρει τον τίτλο τίτλο «Armageddon, Two Men on an Anzac Trail.».
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εφημερίδας, που επικαλείται στοιχεία του Αυστραλιανού Πολεμικού Μνημείου, το μωσαϊκό (Shellal Mosaic) είχε ανακαλυφθεί και υποστεί σημαντικές ζημιές από Τούρκους στρατιώτες οι οποίοι έσκαβαν για να δημιουργήσουν θέση για το πολυβόλο τους, σε λόφο όπου παλαιά βρισκόταν εκκλησία.
Οι δυνάμεις των Anzac το ανακάλυψαν εκ νέου στη διάρκεια της δεύτερης Μάχης της Γάζας τον Απρίλιο του 1917.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο, ο Daley -που διαφωνεί με την κυβερνητική άποψη ότι δεν ήταν γνωστά αρκετά στοιχεία για την μετακίνηση του μωσαϊκού ώστε να διευκρινιστεί εάν λεηλατήθηκε- περιγράφει πόσο εντυπωσιάστηκαν οι Αυστραλοί στρατιωτικοί ηγέτες με το εύρημά τους.
Σε επιστολή προς την σύζυγό του, ο στρατηγός, Harry Chauvel, έγραψε για την ανακάλυψη ενός «πανέμορφου μωσαϊκού στο δάπεδο».
Άλλος στρατηγός, ο Granville De Laune Ryrie έγραψε: «είναι φοβερά καλοφτιαγμένο, σε διαφορετικά χρωματισμένα μικρά πέτρινα τετράγωνα, τοποθετημένα σε τσιμέντο… τα χρώματα είναι πολύ καλά…η αξία του θα ήταν μεγάλη εάν μπορούσε να μετακινηθεί».
Ο νομικός εμπειρογνώμονας σε τέτοια θέματα, καθηγητής Ben Boer, από την Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Σίδνεϊ, δήλωσε ότι η αφαίρεση αρχαίου μνημείου είναι έγκλημα σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. «Σε γενικές γραμμές, μπορεί να πει κανείς ότι η ενέργεια των στρατιωτών ίσως να αποτελεί παράβαση των νόμων και των εθίμων που διέπουν τον πόλεμο», είπε ο Καθηγητής. Όμως, πρόσθεσε, «η Αυστραλία εκείνη την εποχή, Απρίλιος 1917, δεν φαινόταν να είναι δέσμια αυτών των νόμων».
Ο κ. Boer είπε, επίσης, ότι συμφώνως προς το Διεθνές Δίκαιο, η Αυστραλιανή κυβέρνηση δεν υποχρεούται να επιστρέψει το μωσαϊκό στον νόμιμο ιδιοκτήτη.
«Το ερώτημα εάν η Αυστραλία πρέπει να το επιστρέψει, είναι ηθικό και όχι νομικό», είπε, εκτιμώντας ότι «φαίνεται μάλλον απίθανο στην παρούσα φάση να προβληθεί αίτημα για την επιστροφή του».
Το Διεθνές Δίκαιο απαγορεύει την λεηλασία και η αρπαγή ιδιοκτησίας που ανήκει σε επιστημονικά και πολιτιστικά ιδρύματα και θεσμούς συνιστούν έγκλημα πολέμου», αποφαίνεται το υπουργείο Εξωτερικών της Αυστραλίας.
Υποστηρίζει όμως, ότι «δεν είναι γνωστά αρκετά στοιχεία για τις συνθήκες υπό τις οποίες αφαιρέθηκε το μωσαϊκό, ώστε να ισχυριστεί κανείς εάν αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να αποτελεί έγκλημα πολέμου».
Επίσης, εκπρόσωπος του υπουργού Βετεράνων Warren Snowdon, είπε ότι το μωσαϊκό αφαιρέθηκε με την γνώμη ότι ίσως να καταστρέφονταν από μελλοντικές στρατιωτικές ενέργειες.
«Οι Αυστραλοί που έσκαψαν και βρήκαν το μωσαϊκό ήξεραν την ακριβή αξία του. Η Παλαιστινιακή Αρχή, λέγεται, πως έχει εξετάσει προσεκτικά το αν θα ζητήσει ή όχι κάποια επίσημη αναγνώριση από την Αυστραλία ότι το μωσαϊκό νομίμως ανήκει στον παλαιστινιακό λαό» είπε ο εκπρόσωπος.
Εάν υποβληθεί τέτοιο αίτημα, τότε μπορεί να αναπτυχθεί μία ηθικής μορφής υπόθεση για την επιστροφή του αποφάνθηκε ο καθηγητής Boer.
Ωστόσο, ίσως να είναι αδύνατον να επιστραφεί ως ενιαίο αντικείμενο, γιατί τώρα αποτελεί τμήμα υποστηρικτικού τοίχου, ως έκθεμα στο Πολεμικό Μνημείο.
«Λόγω της μεγάλης αστάθειας και ευθραυστότητάς του, οποιαδήποτε προσπάθεια να αποκολληθεί το μωσαϊκό, θα του προκαλέσει μόνιμη βλάβη» είπε ο εκπρόσωπος του υπουργού.