Έχει ειπωθεί πολλές φορές από φιλοσόφους, αλλά και από απλούς ανθρώπους, πως ό,τι είμαστε είναι αποτέλεσμα του τι σκεφτόμαστε. Σκεφτείτε το λίγο και θα συμφωνήσετε πως η σκέψη αυτή και ιδέα είναι όντως σωστή. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας –και στωικός φιλόσοφος– Μάρκος Αυρήλιος (121-180 μ.Χ.) το έχει διατυπώσει αυτό και, μάλιστα, στα ελληνικά ως εξής: «Η ζωή μας είναι όπως την κάνουν οι σκέψεις μας».
Ο μεγάλος μας Πλάτων, είπε εκείνο το περίφημο: «Γνώμη είναι το καταστάλαγμα της σκέψης». Όλες μας όμως οι σκέψεις περνούν από το κόσκινο της γλώσσας και είναι αυτή που ντύνει και μεταφέρει τη σκέψη και, ταυτόχρονα, οι λέξεις, τα λόγια και η λογική γίνονται η αρχιτεκτονική της ανθρώπινης σκέψης.
Άρα, η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε με γέφυρες τις λέξεις και όλη τη γλώσσα μας είναι το μεγαλείο του ανθρώπου να σκέφτεται. Έτσι καταλήξαμε στο φιλοσοφικό απόσταγμα «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω!» το οποίο ο Καρτέσιος το διατύπωσε στη Λατινική γλώσσα ως «Cogito ergo sum». Ας σκεφτούμε τώρα και πιο πέρα.
ΑΝΟΗΣΙΕΣ
Όλοι σας θα έχετε διαβάσει τα «άστρα» σας σε περιοδικά ή και εφημερίδες. Σήμερα δεν χρειάζεται κανείς να τα διαβάσει. Μας τα διαβάζουν στην έγχρωμη τηλεόραση με το νι και με το σίγμα σε εκείνα τα «συναρπαστικά» κατεβατά ότι στο μέλλον το άστρο Άλφα θα επηρεάσει τη γη μας και, κατ’ επέκταση, τη ζωή μας. Μας λένε, θα κερδίσουμε χρήματα, θα γνωρίσουμε σπάνιους ανθρώπους, θα ερωτευτούμε, και κάθε άλλο που «γαργαλάει» τη φαντασία μας. Δεν είμαι θιασώτης της παράλογης αστρολογίας που παράγει ανθρώπινες ανοησίες. Εντούτοις όμως –λέγεται– ότι το 80% του κόσμου τα πιστεύει όλα αυτά και αύριο πάλι τα ίδια θα μας που όλοι οι… αστρολόγοι.
Γιατί τα πιστεύουμε όλα αυτά; Γιατί έξυπνοι άνθρωποι (αυτοί που έχουν βγει από τον ύπνο = έξυπνοι) θέλουν να τα ακούν και τα πιστεύουν ως αληθινά, ενώ η σκέψη τους τα θεωρεί ανοησίες; Πολλές φορές οι πολύπλοκες και γρήγορες σκέψεις μας μάς καθηλώνουν και δεν θέλουμε να σκεφτόμαστε. Οι προσωπικές μας αξίες της ζωής μάς έχουν διαπλάσσει να θεωρούμε σωστά και καλά μόνο αυτά που από μικροί διδαχτήκαμε: Καλό ετούτο, κακό εκείνο. Έτσι, όμως, υποτιμούμε την ώριμη σκέψη μας και τα δεχόμαστε αυτά ως σωστά και αληθινά, αν και μόνοι μας ρίξουμε λίγο φως σε αυτά με τη σκέψη μας, θα τα θεωρήσουμε –πολλά από αυτά– όντως ανοησίες, αλλά συνεχίζουμε να τα πιστεύουμε. Μπράβο μας, ώριμοι άνθρωποι!
ΥΠΕΡΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ
Σήμερα με το Διαδίκτυο –τον ηλεκτρονικό παγκόσμιο ιστό– έχουμε μπροστά μας υπερπληθώρα πληροφοριών, αλλά τι κάνουμε; Διαλέγουμε εκείνες που ενισχύουν τις δικές μας σκέψεις και πίστη και αφήνουμε αθεώρητες αυτές που δεν έχουμε σκεφτεί ποτέ και ούτε καν τις συζητούμε. Εάν κάποτε κάποιος πει κάτι εναντίον σε κάτι που εμείς σκεφτόμαστε και πιστεύουμε, τότε αυτός γίνεται ο μεγαλύτερός μας εχθρός. Πού να μας διδάξει το πώς να σκεφτόμαστε!
Γιατί; Στην υπερπληθώρα άλλων σκέψεων εμείς λέμε: Τι τις χρειαζόμαστε τις «ξένες» σκέψεις; Εμείς έχουμε τις δικές μας. Εάν κάποιος μάς δώσει τις δύο όψεις ενός ζητήματος, εμείς θα κρατήσουμε μόνο αυτές που συμφωνούν με τη δική μας στάση. Αυτό, δυστυχώς, κάνουμε όλοι.
ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΖΩΗ
Εάν κάποιος έχει κάποια μόρφωση και κριτική σκέψη δεν απορρίπτει τις νέες ιδέες χωρίς να τις καλοσκεφτεί και εκτιμά αυτούς που τον έβαλαν να σκεφτεί. Οι σκέψεις μας διαμορφώνονται και σταθεροποιούνται σε πολύ μικρή ηλικία. Η πίστη μας σε ό,τι διδαχθούμε τότε είναι δυνατή. Είναι όμως η καλύτερη διδασκαλία. Ανεπιφύλακτα θα έλεγα όχι. Για τη μικρή μουσουλμάνα η μαντίλα είναι το «σωστό». Ό,τι λέει ο Μωάμεθ –και κάθε άλλος τέτοιος– είναι η αλήθεια.
Είναι σημαντικό και πολύ σπουδαίο ο άνθρωπος να μάθει πώς να σκέφτεται και το σπουδαιότερο τι να σκέφτεται. Σε μικρή ηλικία διαμορφώνεται η πίστη σε μία σκέψη. Αργότερα είναι όλα δύσκολα. Εξετάστε το αυτό στον εαυτό σας. Οι σκέψεις κάνουν τον άνθρωπο και αυτές τη ζωή του.
ΠΟΙΟ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ «ΣΩΣΤΟ»;
Στη ζωή μας πρέπει να είμαστε σκεπτικιστές. Σε κάθε ηλικία μπορούμε να ζυγίζουμε τις σκέψεις μας. Το μάθημα της Φιλοσοφίας –του θαυμασμού του κόσμου μας, αλλά και της αμφιβολίας που σε βάζει να σκέφτεσαι– πρέπει να διδάσκεται από το Νηπιαγωγείο. Ίσως το Δημοτικό είναι αργά. Η σκέψη είναι η βάση της ηθικής, η ανθρώπινη θεώρηση των πάντων, όχι το συναίσθημα ούτε η αοριστολογία, αλλά η ανθρώπινη κατανόηση. Άρα τα πάντα στη ζωή μας είναι η Παιδεία, όπου η σκέψη είναι το φως και όχι το δόγμα που σε απαγορεύει να σκεφτείς.
