Η έκρηξη που έγινε στην ναυτική βάση στο Μαρί στις 11 του Ιούλη και η τραγωδία που ακολούθησε με το θάνατο των δώδεκα, τον τραυματισμό των εξήντα πέντε και όλη την Κύπρο να πενθεί, δημιούργησε ένα βαρύ πολιτικό και κοινωνικό κλίμα στην ιδιαίτερη πατρίδα μου και πρώτο θέμα στις συζητήσεις, που πυροδοτούσε λαϊκά δικαστήρια, όπως τα ονόμασε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, κ. Στέφανος Στεφάνου.
Φτάνοντας, λοιπόν, δυο μήνες μετά, για δεκαήμερη παραμονή και ενόψει των ανακρίσεων από τον εισαγγελέα, κ. Π. Πολυβίου, τα γεγονότα ήταν και πάλι στο προσκήνιο, αφού είχαμε και την κατάθεση των προσωπικών εκτιμήσεων του προέδρου, Δημήτρη Χριστόφια.
Ωστόσο, λόγω του περιορισμένου χρόνου, κατάφερα να επισκεφτώ τα Φυλακισμένα Μνήματα, εκεί που είναι οι τάφοι των δεκατριών παλικαριών που έκαναν πράξη «τ’ αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται», και, που βρίσκονται στις φυλακές της Λευκωσίας. Ένα μικρό κοιμητήριο με λιτούς σταυρούς δίπλα από τα σιδερόφρακτα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη, που λειτούργησε όταν κυβερνήτης ήταν ο Τζον Χάρτινγκ, με το σκεπτικό τα πτώματα να μη δίνονται στους οικείους τους «για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις».
ΟΙ ΠΟΛΛΩ ΚΑΡΟΝΕΣ
Με τη βοήθεια της ξεναγού, Χριστίνας Μίτα, που ευγενώς μου παραχώρησε ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού, ξανάζησα για λίγο το έπος του ‘55-‘59. Εικόνες από τον άνισο, επίμονο και πολυμέτωπο εκείνο αγώνα κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας, που πλήρωσαν με τη ζωή τους δεκάδες αμούστακα παιδιά περνούσαν σαν αστραπή από μπροστά μου. Η επεξήγηση της ξεναγού συγκινητική. Η αφήγηση των γεγονότων από τον επικεφαλής των φυλακών συγκλονιστική. Η, δε, αίθουσα με την αγχόνη δεν περιγράφεται …
Εκεί ο Μιχαλάκης Καραολής και ο Ανδρέας Δημητρίου, που απαγχονίστηκαν στις 10 Μαΐου 1956, ο Ιάκωβος Πατάτσος, ο Ανδρέας Ζάκος και ο Χαρίλαος Μιχαήλ, που απαγχονίστηκαν στις 9 Αυγούστου 1956, ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ο Στέλιος Μαυρομάτης και ο Ανδρέας Παναγίδης, που απαγχονίστηκαν στις 21 Σεπτεμβρίου 1956 και ο Ευαγόρας Παληκαρίδης, που απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957.
Θαμμένοι είναι, επίσης, ο Μάρκος Δράκος, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Στυλιανός Λένας και ο Κυριάκος Μάτσης. Ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί αναπαύονται στο πάνθεο των ηρώων.
Στην είσοδο των φυλακών, επισκεφτήκαμε το βιβλιοπωλείο που διευθύνεται από την αδελφή και τον γαμπρό του Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Ο Ευαγόρας από μικρή ηλικία έδειχνε δυναμικός χαρακτήρας με ηγετικές ικανότητες, φιλοπατρία και με λογοτεχνική φλέβα.
Την 1η Ιουνίου 1953 σε ηλικία 15 ετών πρωτοστάτησε στις μαχητικές αντί βρετανικές διαδηλώσεις, κατεβάζοντας την αγγλική σημαία από τον ιστό του σταδίου. Τον Απρίλη του 1955 εντάχθηκε στις τάξεις της Εθνικής Αντίστασης Κυπρίων Αγωνιστών. Οι Άγγλοι τον συνέλαβαν και ορίστηκε να δικαστεί στις 6 Δεκεμβρίου 1955. Παραμονή της δίκης, διέφυγε στα βουνά και επικηρύχθηκε από τους Άγγλους.
Ο ΤΥΜΒΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΤΙΣΣΑΣ
Δυστυχώς, έπεσε θύμα ενέδρας αγγλικής στρατιωτικής περιπόλου και στις 5 Ιανουαρίου του 1957, κατηγορήθηκε για κατοχή και μεταφορά όπλου και 88 φυσιγγίων. Καταδικάστηκε σε θάνατο. Θα τον θυμόμαστε για το «ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος, ο οποίος ζητεί την ελευθερία του». Ήταν μόλις 19 ετών. Για τον σταυραετό του Μαχαιρά, τον Γρηγόρη Αυξεντίου, που έγινε ολοκαύτωμα στις 3 του Μάρτη 1957, αξίζει, πιστεύω, να πούμε τα δέοντα.
Με τις ομάδες του έκανε πολλές επιθέσεις σε αυτοκινητοπομπές και αστυνομικούς σταθμούς. Στις 30 προς 31 Δεκεμβρίου 1956, συγκρούστηκε με πράκτορες των Άγγλων και Τούρκους επικουρικούς, όπου πληγώθηκε θανάσιμα ο Μιχαήλ Γιωργάλλας. Ο ίδιος πληγωμένος μαζί με τον Μηνά, βάδισαν πεζοί στο κρησφύγετο της Παπούτσας και μετά στο Μαχαιρά, όπου κατασκεύασαν κρυψώνα σε κοντινή απόσταση από το μοναστήρι. Τότε οι έρευνες των Άγγλων έγιναν πιο πιεστικές. Ο κλοιός ήταν ασφυκτικός. Ό,τι δεν μπόρεσε να καταφέρει το πρόλαβε η προδοσία. Ήταν θέμα χρόνου, αφού ανακάλυψαν το κρησφύγετο. Αφού προέτρεψε τους συναγωνιστές του να βγουν έξω, ο Γρηγόρης πολέμησε σαν λιοντάρι. Έγινε παρανάλωμα του πυρός. Οι Άγγλοι τον έκαψαν με βενζίνη. Ο Αυξεντίου άνοιξε το δρόμο της εθνικής αξιοπρέπειας και τιμής.
Η ξενάγηση συνεχίστηκε στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, ένα στρατιωτικό κοιμητήριο όπου βρίσκεται θαμμένο και το στρατιωτικό αεροπλάνο Nord Atlas της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας της επιχείρησης ΝΙΚΗ. Το αεροπλάνο μετέφερε άνδρες της 1ης Μοίρας Καταδρομών των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Κύπρο, τη νύχτα της 21ης προς την 22α Ιουλίου 1974, για την υποστήριξη των Δυνάμεων της Εθνικής Φρουράς στην προσπάθεια αντιμετώπισης των Τούρκων εισβολέων. Εκεί βρίσκονται οι τάφοι και τα κενοτάφια 449 Ελλαδιτών και Ελληνοκυπρίων.
ΣΤΟ ΚΟΥΡΙΟΝ
Για το γεύμα, η ξεναγός, επέλεξε το εστιατόριο του κ. Γιάννη Αριστείδη «Οι Μύλοι», που βρίσκεται στην καρδιά της μαγευτικής Κακοπετριάς, ένα τουριστικό θέρετρο. Χωμένο μέσα στα καταπράσινα δένδρα, η τριώροφη οικοδομή είναι κτισμένη στους ώμους του φημισμένου νερόμυλου της κωμόπολης, ο Μύλος της Γωνιάς, στην κοίτη του ποταμού. Αναπαλαιώθηκε το 1980 και έκτοτε λειτουργεί ως οικογενειακή επιχείρηση με ξενώνα.
Στις κερκίδες του ελληνορωμαϊκού θεάτρου στο Κούριον, είχα την τύχη να καθίσω και να νιώσω για λίγο και με τα μάτια της ψυχής, να αφουγκραστώ την Κλυταιμνήστρα στην τραγωδία του Σοφοκλή, που αν και αισθάνεται τη συνείδησή της βαριά, δεν μετανοεί για το φόνο του συζύγου της, Αγαμέμνονα. Τον παρουσιάζει ως αντίποινα στην πρόκληση που δέχθηκε να θυσιάσει την κόρη τους Ιφιγένεια, όταν εκείνος αναγκάστηκε να υπακούσει στο χρησμό για να φύγουν τα καράβια από την Αυλίδα για την Τροία. Την βλέπω ανυπότακτη, παθιασμένη μάνα και ερωμένη να προσεγγίζει τη σχέση της με τον πόλεμο και την εξουσία. Τα συναισθήματα ανάμεικτα. Η όψη της από τη μια με τρομάζει κι από την άλλη με γοητεύει…
Το Κούριο, αρχαία πόλη η οποία βρίσκεται 19 χλμ. δυτικά της Λεμεσού προς το δρόμο για τη Πάφο, είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες αρχαιολογικές περιοχές της Κύπρου, η οποία κρύβει ακόμα αρχαιολογικούς θησαυρούς. Το σημαντικό αυτό βασίλειο, κτίστηκε τον 2ο αιώνα π.Χ. και ξανακτίστηκε μεγαλύτερο τον 2ο αιώνα μ.Χ. Δίπλα το σπίτι του Ευστολίου, προσελκύει μεγάλο αριθμό τουριστών. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη οικία με ένα σύμπλεγμα δωματίων, λουτρών και κοινόχρηστων χώρων, τα πατώματα των οποίων κοσμούν πολύχρωμα ψηφιδωτά.
Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑ
Μοναδικό και το ιστορικό μοναστήρι του Κύκκου, το πλουσιότερο της Κύπρου που κτίστηκε το 1902 και είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Εκεί φυλάσσεται η μία από τις τρεις εικόνες της, που εικονογράφησε ο ευαγγελιστής Λουκάς.
Τα Λεύκαρα είναι ένα χωριό γνωστό στο πανελλήνιο και το εξωτερικό από την βελονιά του – τα περιζήτητα Λευκαρίτικα κεντήματα και τα σπάνια χειροποίητα κοσμήματα, που μαγνητίζουν με τη λεπτότητα και την υψηλή τεχνική τους. Οι τεχνίτες, χρησιμοποιώντας λευκό χρυσό αναμειγμένο με το κυπριακό ασήμι, φτιάχνουν πραγματικά αριστουργήματα!
Ένα άλλο χωριό που εντυπωσιάζει είναι το Όμοδος. Η σπάνια αρχιτεκτονική με παραδοσιακά σπίτια και τα πλακόστρωτα στενά δρομάκια, μαρτυρούν τα χρόνια που κτίστηκε, ενώ τα παραφορτωμένα στενά μαγαζάκια με τα κεντήματα, ντόπια και εισαγόμενα και άλλα σουβενίρ, ελκύουν την προσοχή του επισκέπτη. Εκεί και ο ξύλινος λινός, το μεγάλο πατητήρι που είναι και ο αρχαιότερος στην Κύπρο και παραδίπλα το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, με μια μοναδική συλλογή λειψανοθηκών και εκκλησιαστικών κειμηλίων. Σίγουρα, για να απολαύσει ο καθένας όλη αυτή την παλιομοδίτικη μαγεία και την αίγλη του παλιού καλού καιρού, χρειάζεται πάνω από μια μέρα.
Μια από τις σημαντικότερες βυζαντινές εκκλησίες του νησιού, ως προς την αρχιτεκτονική και τον τοιχογραφικό της διάκοσμο, ένα αριστούργημα τέχνης, είναι και η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας – κατάλοιπο της Μονής των Φορβίων στο χωριό Ασίνου, που βρίσκεται νότια της Μόρφου.
Με ξεναγό την καλή μου φίλη Μαίρη Καϊμάκη και το σύζυγό της Κώστα, επισκέφτηκα την εκκλησία με μια ιστορία που αρχίζει από το 1099 και που ανήκει στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
ΦΕΓΓΑΡΟΛΟΥΣΤΕΣ ΝΥΧΤΕΣ
Ο κυρίως ναός είναι μονόκλιτος, καμαροσκεπής με ορθογωνική κάτοψη και κτισμένος με ηφαιστειογενείς ακανόνιστου σχήματος τοπικούς λίθους. Η τοιχογράφηση πρέπει να έγινε σε διάφορες εποχές – λόγω καταστροφής, από διαφορετικούς ζωγράφους. Ωστόσο η σύνδεση είναι τέτοια, που οδηγεί σε αφηγηματική ενότητα, καθώς ο επισκέπτης θαυμάζει συνάμα την γλυκύτητα των μορφών των αγίων, από τις οποίες αποπνέει ευγένεια και βαθιά πνευματικότητα.
Τέλος, ο Σεπτέμβρης, κατάφερε και φέτος με τις φεγγαρόλουστες νύχτες και το μεθυστικό του αεράκι, και, παρά τα γεγονότα που προαναφέραμε, να μαγέψει και να προσελκύσει πλήθος επισκεπτών ντόπιων και ξένων στη δεκαήμερη πανδαισία της Γιορτής του Κρασιού στην Λεμεσό.
Αποδεχόμενη λοιπόν την πρόσκληση του δημάρχου, κ. Ανδρέα Χρίστου, έγινα μάρτυρας αυτής της αγάπης των Λεμεσιανών και όχι μόνο για την πόλη τους, το κρασί και τη διασκέδαση που στήθηκε στον παραλιακό Δημοτικό Κήπο. Τα εγκαίνια του Οινόχρυσου Ιωβηλαίου – φέτος η Γιορτή συμπλήρωσε 50 χρόνια, τέλεσε μετά από τον χαιρετισμό του δημάρχου η υπουργός Εμπορίου, κ. Ευπραξία Αντωνιάδη, ενώ το τεράστιο κολονάτο κρασοπότηρο, σε σχέδιο του καλλιτέχνη Ανδρέα Μαυρογένη που στήθηκε σε περίοπτη θέση σε ειδική εξέδρα, κατέκτησε μια θέση στο βιβλίο Guinness.
Σε γενικές γραμμές, η Κύπρος είναι ένα νησί που αναπτύσσεται συνέχεια, εξελίσσεται και αλλάζει, χωρίς να αλλοιώνεται ο ελληνοκυπριακός της χαρακτήρας. Χτίζει το μέλλον της πάνω στα γερά θεμέλια της ιστορίας και του πολιτισμού της, τις παραδοσιακές αξίες και την κουλτούρα της.
Αξίζει να την επισκεφτείτε!
