Την περασμένη Κυριακή, 27 Νοεμβρίου, έγινε η παρουσίαση του 24ου τεύχους του περιοδικού Ο ΛΟΓΟΣ που εκδίδει ο Σύνδεσμος Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας. Στην εισαγωγή της ομιλίας μου για την παρουσίαση του τεύχους αυτού αναφέρθηκα γενικά στην προσφορά του τύπου στα ελληνικά γράμματα, και στην περίπτωση αυτή στον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ομογενειακά περιοδικά λογοτεχνικού και πολιτιστικού προσανατολισμού.
Ακολουθούν αποσπάσματα από την ομιλία μου.
«Για τον Απόδημο Ελληνισμό, ο ελληνικός Τύπος είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που, στο ατομικό επίπεδο, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ελληνικής συνείδησης και της ελληνικής γλώσσας. Σε συλλογικό επίπεδο, ο ελληνικός Τύπος συμβάλλει στη διαμόρφωση οικείου με τη γενέτειρα πολιτισμικού περιβάλλοντος, αλλά και στέρεου υπόβαθρου, παράγοντες που λειτουργούν ως προαπαιτούμενα για τις ενδοπαροικιακές δραστηριότητες, και για τους δια-ομογενειακούς δεσμούς.
{…} Δεδομένου ότι ο Τύπος απαρτίζεται από τις εφημερίδες και τα περιοδικά, τα σχόλια για τον ζωτικής σημασίας ρόλο που διαδραματίζει ο Τύπος στη ζωή των αποδήμων Ελλήνων ισχύουν, σε γενικές γραμμές, και για τα δύο συστατικά του στοιχεία, δηλαδή τις εφημερίδες και τα περιοδικά.
{…} Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε, και συνεχίζει να είναι, η συμβολή των ελληνικών λογοτεχνικών περιοδικών στην ενίσχυση της ελληνοαυστραλιανής λογοτεχνίας. Ο έντεχνος λόγος – πεζός ή έμμετρος – γίνεται ο καθρέφτης που αντανακλά τα ατομικά βιώματα και τις συλλογικές αναζητήσεις των αποδήμων Ελλήνων, στα χωροχρονικά τους πλαίσια.
{…} Τα τελευταία χρόνια, τα ενδιαφέροντα των περιοδικών έχουν μετατεθεί σε θέματα ταυτότητας, αναζήτησης της πολιτισμικής μας παράδοσης, και προβληματισμού για το μέλλον της ελληνικής ομογένειας ως μιας διακριτής εθνοτικής ομάδας, στο πλαίσιο της ευρύτερης αυστραλιανής κοινωνίας. Τα περιοδικά αυτά επανασυνδέουν τις νεότερες γενιές με σημαντικές πτυχές της πολιτιστικής μας παράδοσης, και προσεγγίζουν τα εθνικά μας θέματα διαχρονικά, για την πληρέστερη κατανόησή τους.
Σε αυτόν τους το ρόλο, τα ελληνικά περιοδικά στην Αυστραλία λειτούργησαν, και συνεχίζουν να λειτουργούν, ως συνδετικός κρίκος από τη μια μεταξύ των μελών της ομογένειας, και από την άλλη μεταξύ της ομογένειας και των δύο Μητροπολιτικών Κέντρων – της Ελλάδας και της Κύπρου.
Τα τελευταία χρόνια τα εν λόγω περιοδικά φιλοξενούν λογοτεχνικά έργα νέων της δεύτερης και τρίτης μεταπολεμικής γενιάς, στην ελληνική, αλλά και στην αγγλική γλώσσα, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να πρωτοπαρουσιάσουν το έργο τους, και την αυτοπεποίθηση να συνεχίσουν την ενασχόλησή τους με τη λογοτεχνία, αλλά και να επιδιώξουν τη δημοσίευση των έργων τους και σε αυστραλιανά λογοτεχνικά περιοδικά.
Σημαντική είναι και η συμβολή των λογοτεχνικών διαγωνισμών στη δημιουργία θετικών κινήτρων για την ενασχόληση με τη λογοτεχνία. Για πάνω από 30 χρόνια ο λογοτεχνικός διαγωνισμός αποτελεί ετήσιο θεσμό για τον Ελληνο-Αυστραλιανό Πολιτιστικό Σύνδεσμο Μελβούρνης. Αποτελεί θετικό βήμα το γεγονός ότι και ο Σύνδεσμος Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας φέτος κινήθηκε προς αυτήν την κατεύθυνση.
Καλαίσθητο στην εμφάνιση, και πλούσιο σε περιεχόμενα, το 24ο τεύχος του περιοδικού Ο ΛΟΓΟΣ, την παρουσίαση του οποίου κάνουμε σήμερα. Στις 148 σελίδες του περιλαμβάνονται συνεργασίες 66 ατόμων, τα οποία συμμετέχουν με μια ή με περισσότερες εργασίες τους, οι οποίες καλύπτουν την ποίηση, το διήγημα, τον γνωμικό λόγο, το δοκίμιο, τη μελέτη, και την λογοτεχνική κριτική.
Δεν λείπουν από το παρόν τεύχος του Λόγου και αναφορές στη ζωή και στο έργο μεγάλων ποιητών και συγγραφέων της Ελλάδας, όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Ανδρέας Λασκαράτος και ο Νίκος Καββαδίας. Στο μέλλον θα μπορούσαν να περιληφθούν και λογοτέχνες από την Κύπρο, έτσι που να καταστεί δυνατή η διαχρονική, αλλά και οικουμενική, διάσταση της ελληνικής λογοτεχνίας. Και δοκίμια, όπως του Θύμιου Χαραλαμπόπουλου για την Νεοελληνική Λογοτεχνία της περιόδου 1920-1940, συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της ελληνικής λογοτεχνίας, όταν τα έργα επώνυμων λογοτεχνών τοποθετούνται στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η αναφορά στη ζωή και στο έργο του Ανδρέα Τυπάλδου Λασκαράτου, και στους στοχασμούς και στα γνωμικά του, από τον συντοπίτη και ομότεχνό του Γεράσιμο Κλωνή. Στο βιβλίο του «Στοχασμοί» ο Ανδρέας Λασκαράτος κάνει την ακόλουθη παρατήρηση: «Κάθε άλλο μου σύγγραμμα είναι σύγγραμμά μου• οι “Στοχασμοί” μου είμαι εγώ».
Και μια και έγινε λόγος για στοχασμούς ή γνωμικό λόγο, ας μου επιτραπεί να πω χωρίς να παρερμηνευθώ, πως το λογοτεχνικό αυτό είδος το καθιέρωσε στην ελληνοαυστραλιανή λογοτεχνία η Ντίνα Αμανατίδου με τα έξι βιβλία της. Εκτός από δείγματα της δικής της δουλειάς, Ο ΛΟΓΟΣ φιλοξενεί στοχασμούς και της Ιωάννας Λιακάκου, της Καίτης Σαμαρά Παύλου και του Βλάση Μαυραγάνη.
Με το παρόν τεύχος, το περιοδικό Ο ΛΟΓΟΣ συνεχίζει την παράδοση των αφιερωμάτων σε ομογενείς λογοτέχνες και ανθρώπους των γραμμάτων. Φέτος την τιμητική αυτή θέση κατέχει η αγαπητή σε όλους μας Χρυσούλα Ζάκκα.
Για τη ζωή και το έργο της Χρυσούλας Ζάκκα γράφει η λογοτέχνιδα Ιωάννα Λιακάκου, η οποία αναφέρεται στα παιδικά χρόνια της Χρυσούλας, στην αγάπη της για τη μουσική, και το όνειρό της να γίνει τραγουδίστρια όπερας, όνειρο που οι αντιξοότητες της ζωής δεν επέτρεψαν την πραγματοποίησή του, και στο ποιητικό της έργο.
Γράφει σε ένα σημείο η Ιωάννα:
«Δύσκολα τα έφερε η ζωή, πέρασαν τα χρόνια, έφυγαν οι ομορφιές και οι φίλοι σκόρπισαν, η ποίηση έμεινε και έχει πολλούς εραστές, αυτοί είναι οι φίλοι της Χρυσούλας Ζάκκα. Η ποίηση και οι ποιητές. Έγραψε και γράφει ποιήματα εξομολογητικά, καταθέτει στην ποίηση την σοδειά της ζωής, μιας ζωής δύσκολης, ζωής της ορφάνιας, της ξενιτιάς, της χαμένης Άνοιξης, της ώρας του ονείρου».
Ο πεζός λόγος της Ιωάννας έχει καθαρά διαλογικό χαρακτήρα. Έτσι και εδώ, τα γενικά σχόλια για τη ζωή, τα βιώματα και το έργο της Χρυσούλας Ζάκκα, ακολουθεί ένας διάλογος μαζί της, για να δοθεί η ευκαιρία στην Χρυσούλα να μιλήσει σε πρώτο πρόσωπο.
Στην ερώτηση της Ιωάννας «Για πες μας, τι είναι για σένα η Ποίηση», η Χρυσούλα Ζάκκα απάντησε ως ακολούθως:
«Η Ποίηση για μένα είναι η μουσική που έχασα, συμπληρώνει εκείνο που έχασα, γιομίζει το κενό που άφησε, το παρελθόν. Μου προσφέρει ηρεμία, ανακούφιση, παρηγοριά. Και, καθώς είμαι κάπως δειλή όπως προείπα, στο χαρτί εκφράζομαι πιο ελεύθερα, πιο άνετα».
Το αφιέρωμα συμπληρώνεται με ποιήματα της Χρυσούλας στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
{…} Στο περιοδικό δημοσιεύονται και τα βραβευμένα έργα του Λογοτεχνικού Διαγωνισμού 2011. Στην ποίηση δόθηκαν τρεις Έπαινοι: Στην Χριστίνα Σοϊταρίδη, στον Δημήτριο Β. Σταθόπουλο και στον Γιάννη Δημακάκο.
Στο διήγημα δόθηκε Βραβείο στον Κωνσταντίνο Ρόρρη, και Έπαινοι στην Δήμητρα Αγγελίδη και στην Χριστίνα Σοϊταρίδη.
{…} Όσοι έχετε ήδη πάρει το περιοδικό σίγουρα θα παρατηρήσατε την καλαίσθητη εμφάνισή του. Το εμπροσθόφυλλο και οπισθόφυλλο, αλλά και εσωτερικές σελίδες του περιοδικού, κοσμούν σχέδια του γνωστού, και αγαπητού από όλους μας, ζωγράφου και ποιητή Νίκου Νομικού. Στα σχέδια του Νίκου βρίσκω μια τέλεια αρμονία στις παραστάσεις, και έναν πολυεπίπεδο συμβολισμό, αρετές που χαρακτηρίζουν και την ποίησή του. Να επισημάνω εδώ και τις παραστάσεις από την αρχαία ελληνική γλυπτική που τόσο όμορφα εναρμονίζονται με τον ελληνικό έντεχνο λόγο, τονίζοντας την διαχρονικότητα, αλλά και πολυεδρικότητα, της πολιτιστικής μας παράδοσης.
{…} Το γεγονός ότι με το κάθε νέο τεύχος του Λόγου διαπιστώνουμε από τη μια την απήχηση που έχει στους εργάτες, καθώς και στους φίλους, των ελληνικών γραμμάτων, και από την άλλη την ποιοτική του ανέλιξη, έρχεται ως επιβεβαίωση του σημαντικού έργου που επιτελείται αθόρυβα από την Συντακτική Επιτροπή, αλλά και από τα εκάστοτε Διοικητικά Συμβούλια του Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας.
Θα κλείσω με απόσπασμα από τα Προλογικά του Προέδρου του Συνδέσμου, και Συντονιστή της Συντακτικής Επιτροπής, Θύμιου Χαραλαμπόπουλου. Αναφερόμενος στην πολιτιστική κληρονομιά του Ελληνισμού στην ανθρωπότητα, ο Θύμιος κάνει την ακόλουθη διαπίστωση, αλλά και προτροπή:
«Είναι σαφώς μια κληρονομιά πολύ μεγάλη, και αυτή η κληρονομιά είναι οικουμενική. Γιατί εμείς οι Νεοέλληνες όπου και αν ζούμε, στην Ελλάδα ή σε άλλη χώρα, είμαστε κληρονόμοι των πνευματικών αγαθών της Ελλάδας, και δεν πρέπει να είμαστε μόνο κληρονόμοι, αλλά πρέπει και επιβάλλεται να είμαστε και συνεχιστές αυτής της σπουδαίας κληρονομιάς».
Συγχαρητήρια στην Συντακτική Επιτροπή, στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας, καθώς και στους συνεργάτες και στις συνεργάτριες του περιοδικού Ο ΛΟΓΟΣ για το καλαίσθητο σε εμφάνιση, και πλούσιο σε ύλη, 24ο τεύχος. Στην περίπτωσή τους ο εθελοντισμός, παράλληλα με τις κοινωνικές και πολιτισμικές του διαστάσεις, παίρνει και εθνικές προεκτάσεις».
