Αν μαδήσετε ένα τριαντάφυλλο λέτε να βρείτε ακριβώς τριάντα φύλλα; Μάλλον αμφίβολο. Γιατί λέμε τότε πενηντάφυλλα και εκατόφυλλα τριαντάφυλλα; Λέτε η φύση να γνωρίζει να μετράει; Γνωρίζει και παραγνωρίζει. Το τριφύλλι το μεγαλώνει πάντοτε με τρία φύλλα και αυτή η σταθερότητα έκανε τον «Παναθηναϊκό Α.Ο.» να το υιοθετήσει ως σύμβολό του. Και το τριαντάφυλλο έγινε σύμβολο της αγάπης.
Το ρόδο είναι το άνθος της τριανταφυλλιάς. Κατά το Μεσαίωνα, τα τριάντα φύλλα ενώ περιέγραφαν το ρόδο ως «τριαντάφυλλον ρόδων» (εύηχη περιγραφή!), αποσπάστηκε το ρόδο από την φράση και έμεινε μόνο ως τριαντάφυλλο. Το φαινόμενο είναι πολύ συχνό στη γλώσσα μας από τα αρχαία χρόνια, τα επίθετα να γίνονται ουσιαστικά. Λέμε: πολιτική τέχνη, δημοτικό σχολείο, γραμματική τέχνη. Αποσπάστηκαν η τέχνη και το σχολείο και έτσι έγιναν οι: Πολιτική, Δημοτικό, Γραμματική ως ουσιαστικά, ενώ είναι επίθετα.
Το τριαντάφυλλο φτούρησε στη γλώσσα μας και με αυτό κάναμε πολλές νέες λέξεις όπως: τριανταφυλλιά, τριανταφυλλόνερο, τριανταφυλλόλαδο, τριανταφυλλόξιδο, τα χρώματα τριανταφυλλένιος και τριανταφυλλής, αλλά και τα ονόματα Τριανταφυλλιά και ο καημένος ο Τριαντάφυλλος, τον οποίο μαδήσαμε… αγγλοπρεπώς και έμεινε Τέρις!
ΤΟ ΡΟΔΟΔΕΝΤΡΟ
Το ροδόδεντρο είναι γένος φυτών μιας πολύ μεγάλης οικογένειας. Περιλαμβάνει περίπου 250 είδη και ευδοκιμεί στις εύκρατες χώρες, με μαλακό κλίμα και ήπιες θερμοκρασίες. Τα περισσότερα είναι μικροί θάμνοι και πολύ λίγα δέντρα που είναι κοσμητικά.
Τα ροδοειδή φυτά της τάξης των ροδικών περιλαμβάνουν 100 γένη και περίπου 2,000 είδη, ξαπλωμένα σε όλη τη Γη. Από το ρόδο παράγεται το ροδέλαιο και άλλα προϊόντα. Η ροδιά καλλιεργείται για τον καρπό της ρόιδι ή και ρόιδο, που έχει μέγεθος μεγάλου πορτοκαλιού.
Από εδώ κάναμε το ρήμα μας ροδίζω=παίρνω κοκκινωπό χρώμα και το ρόδισμα, αλλά και τα ροδοκοκκινίζω, ροδοκόκκινος κ.α. Οι παράγωγες λέξεις από το ρόδο, ροδιά και ροδόδεντρο χρησιμοποιούνται πολύ στην ποίηση και στη λογοτεχνία γενικά.
Μου έρχονται στο νου τα ροδοπέταλα, αλλά και η λέξη ροδόπεπλος. Ας θυμηθούμε και το τραγούδι: «Σε πότισα ροδόσταμο… ».
ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Από το ρόδο φαίνεται ότι πήρε το όνομα και η Ροδόπη, ο νομός της Δυτικής Θράκης με πρωτεύουσα την Κομοτηνή. Η Ροδόπη, σύμφωνα με την αθάνατη Ελληνική Μυθολογία μας, ήταν σύζυγος του Αίμου. Κάποτε καυχήθηκε πως ήταν ομορφότερη από τη θεά Ήρα – τη γυναίκα του Δία – και αυτή την τιμώρησε παραδειγματικά: την μεταμόρφωσε σε βουνό και έτσι έχουμε την οροσειρά της ΝΑ Ροδόπης, στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Ετυμολογία: Ρόδον + οπή (από το όψις)=κάποιος που έχει την ομορφιά του ρόδου. Έτσι έχουμε και το όνομα Ροδάνθη (ρόδο+άνθος).
Ο Αίμος – ο σύζυγος της Ροδόπης – έδωσε το όνομα του σε όλη τη μεγάλη χερσόνησο της ΝΑ Ευρώπης από την Αδριατική θάλασσα και το Ιόνιο πέλαγος μέχρι τη Μαύρη θάλασσα και το Αιγαίο και ονομάζεται από τα αρχαία χρόνια ως η Χερσόνησος του Αίμου. Οι Τούρκοι όμως μετά το 1453 το όρος Αίμος, δηλ. την κεντρική οροσειρά της Χερσονήσου του Αίμου, το ονόμασαν μπάλκαν/Balkan και έτσι έγιναν τα… Μπαλκάνια που εμείς τα Ελληνοποιήσαμε σε Βαλκάνια και γίναμε όλοι βαλκάνιοι.
Όσο για τη Ρόδο –το μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων – το όνομά της προήλθε και αυτό από το ρόδο αφού οι αρχαίοι κάτοικοι του νησιού είχαν υιοθετήσει το ρόδο ως το έμβλημα του Θεού ηλίου, αλλά και του νησιού. Είμαι βέβαιος ότι κάποιος Ροδίτης/Μελβουρνιώτης θα μας πει και θα γράψει την ιστορία του νησιού. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα!
ΚΑΙ ΤΟ ΡΟΔΟ ΕΓΙΝΕ ROSE!
Τα Λατινικά λεξικά λένε: Rosa=from Greek ρόδον (επιπλέον, βάζουν και τη δασεία στο ρόδον) και από το rosa κατέληξε στα αγγλικά rose. Το λεξικό Oxford αναφέρει το rose με πολλές σημασίες: rose=bushy, rose=red, pink, yellow, white colour, rose=the flower, the plant, rose=complexion, rose shaped, a rose diamond, rose=an excellent person or thing. Εκφράσεις: Christmas rose, roses all the way, everything is roses, rose between two thorns, under the roses=in confidence κ.α. ακόμη και η Ροδεσία.
Όσο για την ετυμολογία λένε: From Latin rosa. Τίποτε πιο πέρα. Μου θυμίζει τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μελβούρνης: History, the word comes from Latin Historia. Θα του πετούσα τριαντάφυλλα –αν είχα– για την εξέχουσα πανεπιστημιακή του άγνοια.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Ο Ιταλός συγγραφέας, Ουμπέρτο Έκο, έγραψε το 1980 το πρώτο του μυθιστόρημα: «Το όνομα του Ρόδου» και αναφέρεται στην αναζήτηση ενός χειρογράφου του Αριστοτέλη. Έγινε ταινία το 1986, «The name of the Rose». Ο ίδιος είπε ότι ο τίτλος είναι ουδέτερος γιατί «το ρόδο είναι ένα σύμβολο τόσο πλούσιο σε νοήματα, που είναι ζήτημα εάν έχει μείνει κάποιο νόημα που να μην του έχει αποδοθεί». Il nome della Rosa. Να, τι μάς έδωσε το ελληνικό ρόδο!
