Καθοριστική για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), και όχι μόνο, ίσως να αποδειχθεί η Σύνοδος Κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου 2011. Αντιμέτωποι με την οικονομική κρίση που μαστίζει την Ε.Ε., οι πρωθυπουργοί των κρατών-μελών της συνήλθαν στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν τη λήψη μέτρων για την υπέρβαση του υφιστάμενου οικονομικού προβλήματος, αλλά και για θεσμικές αλλαγές που θα στοχεύουν στην αποτροπή παρόμοιου προβλήματος στο μέλλον.
Το ότι κράτη-μέλη της Ε.Ε. βρέθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια με δημόσια χρέη πέρα από τη δυνατότητά τους να τα εξυπηρετήσουν, έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τις προβλέψεις της «Στρατηγικής της Λισαβόνας», όπως ανακοινώθηκαν μετά από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των ηγετών των κρατών-μελών της Ε.Ε. στην πρωτεύουσα της Πορτογαλίας τον Μάρτιο του 2000.
Το ακόλουθο είναι μέρος του εν λόγω ανακοινωθέντος:
«Ως το 2010 η Ευρώπη θα είναι η πιο ανταγωνιστική, βασισμένη στη γνώση, οικονομία παγκοσμίως, με οικονομική ανάπτυξη και αύξηση των θέσεων εργασίας κατά 20 εκατομμύρια».
Έντεκα χρόνια αργότερα όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε η παραπάνω πρόβλεψη, αλλά η Ε.Ε. βρίσκεται στην τελευταία θέση μεταξύ άλλων χωρών όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, όπως φαίνεται από τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία.
Ανάπτυξη της οικονομίας για τα τελευταία δέκα χρόνια: Ε.Ε. 14%, Βόρεια Αμερική 18%, Λατινική Αμερική 39%, Ρωσία 59%, Ινδία 104%, Κίνα 171%.
Το ευρώ ως κοινό νόμισμα υιοθετήθηκε άυλα, δηλαδή μόνο για λογιστικές πράξεις, την 1η Ιανουαρίου 1999 από 11 χώρες που απάρτιζαν τότε την Ευρωζώνη.
Τα νομίσματα και τα κέρματα κυκλοφόρησαν την 1η Ιανουαρίου 2002 σε 12 χώρες της Ευρωζώνης με συνολικό πληθυσμό 308 εκατομμυρίων κατοίκων. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη νομισματική μετάβαση που έχει γίνει ποτέ σε ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα, τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα ευρώ έχουν ισχύ νόμιμου χρήματος σε 17 από τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στις ημέρες μας δεν είναι λίγοι οι οικονομολόγοι που προβλέπουν την κατάρρευση του ευρώ και τη διάλυση της Ευρωζώνης. Ως εκ τούτου, η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις πρόσφατες εξελίξεις, γιατί οι επιπτώσεις τους δεν θα περιορισθούν μόνο στο χώρο της Ευρώπης.
Οι αποφάσεις για τα μέτρα που θα παρθούν σε λίγους μήνες μπορούν να ενταχθούν σε δύο δέσμες. Η πρώτη δέσμη περιλαμβάνει μέτρα που στοχεύουν στο να θωρακίσουν την οικονομική βιωσιμότητα των κρατών-μελών της Ε.Ε. που ήδη βρίσκονται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, αφού το εξωτερικό τους χρέος υπερβαίνει τη δυνατότητα των οικονομιών τους να το αποπληρώσουν.
Με άλλα λόγια, μέλημα αυτών των μέτρων είναι η βελτίωση των μηχανισμών χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της Ε.Ε., ούτως ώστε οι υπερχρεωμένες χώρες να έχουν πρόσβαση σε δάνεια με λογικά επιτόκια, και να μην γίνονται έρμαια των αγορών και των τοκογλύφων.
Η δεύτερη δέσμη μέτρων έχει προληπτικό χαρακτήρα, δηλαδή στόχος της είναι να προλαμβάνει έγκαιρα τη συσσώρευση χρέους από τα κράτη-μέλη με έναν αποτελεσματικό συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής των κρατών-μελών από τα αρμόδια σώματα της Ε.Ε.
ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Η στρατηγική για την έξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την οικονομική κρίση περιλαμβάνει αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες, όπως είναι ο ισοσκελισμός των προϋπολογισμών των κρατών –μελών. Σε περίπτωση που οι δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν τα δημόσια έσοδα, τα ελλείμματα δεν πρέπει να ξεπερνούν το 3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), αλλιώς θα γίνονται έλεγχοι από όργανα της Ε.Ε., και θα επιβάλλονται οι αναγκαίες αλλαγές στη σύσταση του προϋπολογισμού των συγκεκριμένων κρατών-μελών.
Ένας άλλος απαράβατος κανόνας των νέων μέτρων προβλέπει το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών να μην υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ. Για σύγκριση, αναφέρω ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι πάνω από 150% του ΑΕΠ, με άλλα λόγια σχεδόν τριπλάσιο από το προτεινόμενο ανώτατο όριο.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότια αν οι αποφάσεις της 9ης Δεκεμβρίου υλοποιηθούν, ο υπάρχων χαρακτήρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μιας συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών θα αλλάξει ριζικά, και σε ότι αφορά θέματα οικονομικής πολιτικής θα πάρει τη μορφή ομοσπονδιακού κράτους, στο οποίο η κεντρική ενιαία πολιτική θα υποκαθιστά την πολιτική των κρατών-μελών.
Με άλλα λόγια, ένα κεντρικό όργανο θα σχεδιάζει και θα εφαρμόζει την ενιαία οικονομική πολιτική για λογαριασμό των κρατών-μελών. Για να γίνει πιο κατανοητή η προτεινόμενη αλλαγή, ο τρόπος λειτουργίας της Ευρωζώνης, αν όχι ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε θέματα οικονομικής πολιτικής δεν θα διαφέρει πολύ από τον τρόπο λειτουργίας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Αυστραλίας, η οποία είναι υπεύθυνη για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής της χώρας.
Κατά πόσο όμως ένας τέτοιος τρόπος λειτουργίας θα είναι δυνατός στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι συζητήσιμο, καθότι αυτή δεν έχει, υπό τις υφιστάμενες συμφωνίες, τη δυνατότητα εφαρμογής ενός κοινού φορολογικού συστήματος, όπως ισχύει στην περίπτωση της Αυστραλίας. Ούτε και τα κράτη-μέλη αποτελούν ένα έθνος.
Οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αναλάβει τη διαχείριση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), αλλά και του μελλοντικού Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που αναμένεται να διαδεχτεί το ΕΤΧΣ εντός του 2012. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα έχει στη διάθεσή του 500 δισεκατομμύρια ευρώ για τη βοήθεια κρατών-μελών που θα αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.
ΑΣΤΟΧΟ ΤΟ ΒΕΤΟ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ
Η πρόταση της Γερμανίας και της Γαλλίας για στενότερη δημοσιονομική ένωση προς διάσωση του ευρώ, η οποία είναι η πιο ριζική αναδιάρθρωση που προτάθηκε, βρήκε τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον να διαφωνεί ριζικά, ώστε να κάνει χρήση της αρνησικυρίας (βέτο) που του επιτρέπουν οι κανονισμοί της Ε.Ε.
Η στάση αυτή της Βρετανίας φέρνει στο προσκήνιο την προοπτική δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης δύο ταχυτήτων, ή στην χειρότερη περίπτωση τη διάσπασή της.
Το ρήγμα ανάμεσα στους πόλους Βρετανίας από τη μια, και Γαλλίας-Γερμανίας από την άλλη, οδηγεί σε Διακυβερνητική Συμφωνία, που περιλαμβάνει εκχώρηση εξουσιών εκ μέρους των εθνικών κυβερνήσεων, και υποστηρίζεται από τα 17 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης καθώς και όλα τα υπόλοιπα εννέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτός της Βρετανίας.
Χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη δήλωση του Γάλλου προέδρου Σαρκοζί για τη στάση του Πρωθυπουργού της Βρετανίας:
«Ο Ντέιβιντ Κάμερον υπέβαλε μία πρόταση που φαίνεται σε μας απαράδεκτη, ένα πρωτόκολλο της Συνθήκης που θα απαλλάσσει τη Βρετανία από έναν μεγάλο αριθμό οικονομικών ρυθμίσεων και κανόνων. Δεν μπορούμε να δεχτούμε κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, θεωρούμε ότι τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε οφείλονται ακριβώς στην έλλειψη ρυθμιστικών κανόνων. Αν θέλετε να μην είσαστε στη ζώνη του ευρώ αλλά να μετέχετε στις αποφάσεις για το ευρώ, ακόμα και να τις επικρίνετε, αυτό δεν είναι δυνατόν».
Δεν είναι μόνον οι Ευρωπαίοι ηγέτες που κατέκριναν τη στάση του πρωθυπουργού της Βρετανίας. Και ο Νικ Κλεγκ, αντιπρόεδρος της βρετανικής βυβέρνησης, επιτέθηκε στον Ντέιβιντ Κάμερον, χαρακτηρίζοντας τη στάση του κακή για τη Βρετανία, και εξέφρασε την ανησυχία ότι υπάρχει κίνδυνος να απομονωθεί η Βρετανία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Σύνοδος Κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου έδειξε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, έστω και με την απουσία της Βρετανίας, είναι πρόθυμη να λάβει δραστικά μέτρα για να χειρισθεί την οικονομική κρίση που πλήττει κάποια κράτη-μέλη της, και να προβάλει ένα ενιαίο μέτωπο στο ασύδοτο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Με τις αποφάσεις που πάρθηκαν, από τη μια τα κράτη-μέλη δεν θα έχουν το ελεύθερο να δημιουργούν ανεξέλεγκτα δημοσιονομικά ελλείμματα, τα οποία οδηγούν στα μεγάλα δημόσια χρέη, και από την άλλη η Νομισματική Ένωση με το ευρώ και την Ευρωζώνη θα έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί και σε Δημοσιονομική Ένωση, γεγονός που μακροπρόθεσμα θα θέσει την οικονομία των κρατών-μελών της Ευρωζώνης στο απυρόβλητο.
Στο κύριό της άρθρο, η αθηναϊκή εφημερίδα «Η Καθημερινή» (10/12/2011) συνόψισε ως ακολούθως τις επιπτώσεις για την Ελλάδα των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου:
«Η χθεσινή απόφαση της Ε.Ε. είναι ιστορική και θα πρέπει να εξηγηθεί καθαρά και χωρίς περιστροφές στον ελληνικό λαό. Αν μη τι άλλο, η απόφαση αυτή διευκρινίζει απολύτως τι πρέπει να κάνει μια χώρα σαν την Ελλάδα για να μπορέσει να παραμείνει στο ευρώ: να έχει ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και να μην ξεφεύγει ποτέ το χρέος της από κάποια όρια. Είναι, λοιπόν, πλέον σαφές μέσα σε ποιο πλαίσιο θα μπορεί να κινηθεί η σημερινή, η αυριανή και η μεθαυριανή κυβέρνηση της χώρας μας, εφόσον παραμένει εθνικός στόχος η παραμονή στο ευρώ. Μόνο που τώρα οι υπεύθυνες πολιτικές δυνάμεις πρέπει να εξηγήσουν τι σημαίνει αυτό για να πείσουν τον ελληνικό λαό να τις στηρίξει στο δύσκολο έργο που έχουν και έχουμε όλοι μπροστά μας».
Ας ελπίσουμε, λοιπόν, οι ηγέτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αρθούν στο ύψος των περιστάσεων για να διασφαλισθεί η οικονομική ευημερία και η κοινωνική συνοχή των λαών των χωρών τους, και να αποτραπεί μια νέα παγκόσμια οικονομική κρίση.
