Ο κόλπος Πορτ Φίλιπ, στο βόρειο τμήμα του οποίου είναι χτισμένη η Μελβούρνη, καλύπτει θαλάσσια έκταση 1930 τετρ. χιλιόμετρων και έχει παραλία έκτασης πάνω από 260 χιλιόμετρα. Σε βάθος 24 μέτρων βρίσκεται η αρχική κοίτη του ποταμού Yarra και η υπόλοιπη έκταση έχει βάθος γύρω στα οκτώ μέτρα. Πριν από 10.000 με 15.000 χρόνια ο κόλπος δεν υπήρχε –λένε οι ιστορικοί– και «γέμισε νερό» μετά που έλιωσαν οι νότιοι παγετώνες.
Πριν από την ευρωπαϊκή εποίκηση κατοικούσαν εδώ οι φυλές των Αβορίγινων: Γουάθαουρόγνκ (Wathaurong) στα δυτικά, Γουρούτζερι (Wurundieri) βόρεια και νοτιοανατολικά οι Μπονγουρούνγκ (Boonwurung). Ο πρώτος Ευρωπαίος που μπήκε στον κόλπο ήταν ο John Murray, με το πλοίο του «Lady Nelson» και ο Mathew Flinders, δέκα βδομάδες αργότερα, με το πλοίο «Investigator» το 1802.
Σκοπός τους ήταν να χτίσουν μία νέα αποικία κοντά στο σημερινό Sorrento, αλλά λόγω έλλειψης πόσιμου νερού, εγκαταλείφθηκε η ιδέα και η αποικία ιδρύθηκε στο σημερινό Hobart της Τασμανίας. Από εκεί ξεκίνησαν το 1835 οι έποικοι και ίδρυσαν τη Μελβούρνη στις όχθες του ποταμού Yarra. Επικεφαλείς τους ήταν οι John Batman και John Pascoe Fawkner, οι οποίοι ήταν μικρά παιδιά που ήρθαν με το «Lady Nelson».
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Ο κόλπος Port Philip ενώνεται με τη θάλασσα του Bass Strait με ένα στενό στόμιο το οποίο ονομάστηκε The Rip, δηλαδή σχίσιμο ή ερειπωμένη και κατεστραμμένη γη, το οποίο όντως φαίνεται και είναι ένα σχίσιμο μεταξύ Port Lonsdale στα δυτικά της χερσονήσου Bellarine με το Port Nepean στα ανατολικά της χερσονήσου Mornington. Η απόσταση είναι μόνο 3,5 χιλιόμετρα και μόνο περίπου 800 μέτρα είναι το βάθος, αρκετό για να εισέλθουν μεγάλα πλοία στον κόλπο. Η υπόλοιπη απόσταση είναι σπαρμένη με βράχια και υφάλους οι οποίοι γίνονται πιο επικίνδυνοι με την άμπωτη και την παλίρροια και οι ναυτικοί χαρακτηρίζουν το μελβουρνιώτικο Rip ως την πιο επικίνδυνη θάλασσα του κόσμου.
Ο κόλπος ονομάστηκε, αρχικά, Port King, από το όνομα του τότε κυβερνήτη της αποικίας της ΝΝΟ. Μετονομάστηκε, όμως, σε Port Philip για να τιμηθεί ο πρώτος κυβερνήτης της αποικίας και αρχηγός του πρώτου Στόλου, Arthur Phillip, ο οποίος έφτασε στο Σίδνεϊ στις 26 Ιανουαρίου 1788 και η ημερομηνία αυτή έγινε η Εθνική Ημέρα της Αυστραλίας.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ
Ο καπετάνιος Arthur Phillip (Αθανάσιος Φιλίππου;) έγραψε το επώνυμό του ως Phillip –φυσικά λανθασμένα– με δύο λάμδα ενώ το σωστό είναι Φίλιππος (φίλος των ίππων – των αλόγων) με δύο π. Το λάθος διαιωνίζεται μέχρι σήμερα. Θα μου πείτε «χαρά στο πράμα!», αλλά πέστε σε ένα Φίλιππο να αλλάξει τα δύο π. Θα έλεγα είναι αδύνατο. Στα αγγλικά, όμως, ο φιλιππικός λόγος επανήλθε στο σωστό philippic!
Όσο για το Rip, τα λεξικά λένε ότι προέρχεται από το ελληνικό ρήμα ερείπειν = to tear down or throw down. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Ραψωδία Μ258) λέει: έρειπον επάλξεις. Αυτό ο Καζαντζάκης και ο Κακριδής το αποδίδουν στη σημερινή μας γλώσσα ως: την πύργων τα εγκωνάρια εγκρέμιζαν. Μέχρι σήμερα λέμε: ερειπωμένη γη και το ερείπιο = κάτι κατεστραμμένο ή κατεδαφισμένο. Αυτό είναι το Rip, και η γεωγραφική τοποθεσία περιγράφεται εδώ με μία μόνο λέξη. Όσο για το αρχικό έψιλον στο ερείπω παραλείφτηκε γιατί δεν τονίζεται.
Η λέξη port εδώ ως Port Philip παράγεται από την ελληνική λέξη πόρος=a gate, entrance= o τόπος μέσω του οποίου περνάει κανείς στην απέναντι πλευρά. Το ρήμα είναι πορεύομαι – βαδίζω, προχωρώ. Από εδώ βγήκε και η πορεία, αλλά και ο Βόσπορος, ο πορθμός που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με την Προποντίδα και χωρίζει την Ευρώπη από την Ασία. Λέγεται ότι το πρώτο συνθετικό είναι ο βους, του βοός = το βόδι συν πόρος. Έτσι ετυμολογείται ο μύθος της Ιούς η οποία μεταμορφώθηκε σε βόδι για να περάσει τον πορθμό. Δεν πρέπει να αποκλειστεί και η «λατινική» λέξη porta=πόρτα να προήλθε από τον πόρα.
ΚΑΙ ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Στις δύο μεριές του Rio υπάρχουν καλοχτισμένα τα φρούρια Nepean και Queenscliff τα οποία φυλάνε το Port Philip Bay. Από το φρούριο του Nepean ρίχτηκε το πρώτο πυρ και στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, 1914-1918 και 1939-1945.
Στις 5 Αυγούστου 1914 το γερμανικό πλοίο «SS Pfalz» προσπάθησε να εξέλθει από τον κόλπο. Από το φρούριο του Queenscliff δόθηκε η διαταγή στο Nepean «να το σταματήσει ή να το βυθίσει». Μετά το πυρ, το πλήρωμα παραδόθηκε στο Portsea. Επίσης, στις 4 Φεβρουαρίου 1939 –ώρες μόνο μετά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου– εξαπολύθηκε μια κανονιά στην πλώρη του «SS Woniona».
Αυτές είναι οι μόνες δύο φορές που το φρούριο του Nepean χρησιμοποίησε τα πυρά του στις αρχές των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Ευχή μας είναι να είναι και οι τελευταίες!
