Καθώς η παγκόσμια οικονομική κρίση επιβάλλει όλο και περισσότερες περικοπές στις δαπάνες των δυτικών κυβερνήσεων, μια νέα δύναμη έρχεται να καλύψει το κενό, επενδύοντας εκατομμύρια δολάρια σε αναπτυξιακά προγράμματα στην Αφρική: οι Κινέζοι.
Το μέγεθος της ανθρωπιστικής βοήθειας της Κίνας στην Αφρική είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί καθώς ελάχιστα οικονομικά στοιχεία είναι δημοσιευμένα και η χώρα έχει δικούς της κανονισμούς ως προς την παροχή της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Κίνα δεν είναι μέλος του OECD (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) σκοπός του οποίου είναι να ελέγχει και να ενημερώνει για την οικονομική ανάπτυξη των χωρών παγκοσμίως και, επομένως, δεν υπάρχει πληροφόρηση για τους τρόπους δράσης της.
Η κινεζική κυβέρνηση, με χρηματοδοτήσεις, δωρεές, άτοκα δάνεια, εμπορικές συμφωνίες, έργα υποδομής, αλλά και εμπορικά αγαθά τα οποία παραχωρεί με πίστωση, εξελίσσεται ως η νέα υπερδύναμη στην Αφρική και όλο και περισσότερες αφρικανικές κυβερνήσεις στρέφονται πλέον προς το μέρος της ζητώντας λύση στα χρόνια προβλήματα τους. Υπολογίζεται ότι μόνο την τελευταία τριετία η Κίνα έχει πραγματοποιήσει στην Αφρική έργα η αξία υποδομής των οποίων αγγίζει τα 2.1 τρισεκατομμύρια δολάρια ενώ έχουν δαπανηθεί πολλά δισεκατομμύρια σε εμπορικές συμφωνίες και αναπτυξιακά προγράμματα.
Η απήχηση της Κίνας είναι τόσο έντονη, ώστε πολλές δυτικές χώρες δυσανασχετούν και κάνουν λόγο για μια νέα μορφή αποικιοκρατίας την οποία πλέον ελέγχουν οι Κινέζοι. Παράλληλα πληθαίνουν οι φωνές σε Ευρώπη και ΗΠΑ, εναντίον των πρακτικών της Κίνας στις αφρικανικές χώρες. Οι δυτικοί κατηγορούν τους Κινέζους ότι κλείνουν συμφωνίες με διεφθαρμένα καθεστώτα χωρίς να απαιτούν την στοιχειώδη τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ότι δεν τηρούν κανόνες ασφαλείας στα εργοτάξια τους με αποτέλεσμα δυστυχήματα, όπως η έκρηξη του κινεζικού εργοστασίου στη Ζάμπια που στοίχησε τη ζωή σε περισσότερους από 80 εργάτες το 2005.
Οι δυτικές κυβερνήσεις κάνουν λόγο για κρατική αποικιοκρατία με μόνο σκοπό το κέρδος και κατηγορούν τις κινεζικές εταιρείες ότι λεηλατούν τους φυσικούς πόρους της Αφρικής, δεν προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον και καταπατούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κίνα κατηγορείται για την έμμεση υποστήριξη της γενοκτονίας στο Νταρφούρ καθώς με αντάλλαγμα το πετρέλαιο συνέχισε να παρέχει όπλα στο Χαρτούμ, για την ενίσχυση της διεφθαρμένης κυβέρνησης στη Ζιμπάμπουε μέσω δανείων καθώς και ότι υπονομεύει τη δράση κατά της διαφθοράς του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Παρά τις κατηγορίες, η Κίνα εδραιώνει την παρουσία της στην Αφρική όπου ήδη πάνω από 700.000 Κινέζοι διαμένουν μόνιμα. Αν και ο αριθμός αυτός δεν συγκρίνεται με τα 10 εκατομμύρια Ευρωπαίων που εγκαταστάθηκαν στην Αφρική κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας (6,5 εκατομμύρια παραμένουν ακόμα) οι δυτικές κυβερνήσεις μιλούν για εισβολή των Κινέζων στην μαύρη ήπειρο.
Από την πλευρά της, η Κίνα επιμένει να κρατάει απόρρητες τις συμφωνίες και τα ποσά των επενδύσεων της, και όπως δήλωσε ένας κινέζος αξιωματούχος ο ρόλος της κινεζικής βοήθειας δεν είναι να λύσει τα προβλήματα της Αφρικής ή να φέρει την δημοκρατία αλλά μέσω της οικονομικής ανάπτυξης και της υποδομής να βρουν τις λύσεις οι ίδιοι οι αφρικανοί. Η Κίνα, εξάλλου, τηρεί αυστηρά την αρχή της μη παρέμβασης στα εσωτερικά των χωρών στις οποίες επενδύει.
ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ;
Αν και τα ανθρώπινα δικαιώματα και η προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελούν προτεραιότητες της κινεζικής κυβέρνησης, δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που κάνουν λόγο για υποκριτική στάση των δυτικών κυβερνήσεων και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Αυτό που όλοι φοβούνται είναι ότι οι κινεζικές επενδύσεις ανταγωνίζονται τη δύναμη της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ στην Αφρική, περιορίζοντας έτσι την δυνατότητά τους να επιβάλλουν αδιέξοδες οικονομικές πολιτικές στις φτωχές αφρικανικές χώρες.
Παράλληλα, οι κινεζικές εταιρείες απειλούν το μονοπώλιο των ευρωπαϊκών και αμερικανικών εταιρειών, ιδιαίτερα εκείνων που δραστηριοποιούνται στα πλούσια κοιτάσματα του φυσικού πλούτου της ηπείρου. Οι επενδύσεις της Κίνας στη Νιγηρία, για παράδειγμα, προκαλούν ανησυχία στους δυτικούς κολοσσούς, όπως η Shell που εκμεταλλεύεται τα πετρέλαια της περιοχής. Η Shell έχει διαπράξει τεράστια οικολογικά εγκλήματα στο Δέλτα του Νίγηρα ενώ παράλληλα έχει κατηγορηθεί για δολοφονίες ακτιβιστών και διαφθορά.
Η παροχή οικονομικής βοήθειας από κυβερνήσεις και την Παγκόσμια Τράπεζα ή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποτελεί πρωτίστως μια πολιτική πράξη όσο αλτρουιστικό και αν είναι το περιτύλιγμα. Μέσα στα πλαίσια αυτά η βοήθεια που παρέχεται είτε από την Κίνα είτε από την Δύση ακολουθεί την ίδια λογική.
Αναμφίβολα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ευημερία των λαών θα έπρεπε να αποτελούν την προτεραιότητα, όμως πίσω από τη ρητορική αυτό που κρύβεται είναι το κέρδος. Οι δυτικές κυβερνήσεις και οι οικονομικοί οργανισμοί χρησιμοποιούν την έννοια της δημοκρατίας κατά το δοκούν, επιβάλλοντας οικονομικά μέτρα που καταλύουν κάθε έννοια δημοκρατίας και αξιοπρέπειας. Παράλληλα εκβιάζουν την οικονομική βοήθεια κρατώντας δέσμιους τους λαούς συχνά με τη συμμετοχή διεφθαρμένων καθεστώτων που οι ίδιοι διατηρούν στην εξουσία.
Ανερχόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, διαπράττουν τα ίδια λάθη με εκείνα των δυτικών, αποφεύγοντας, όμως, τη ρητορική της δημοκρατίας και του αλτρουισμού. Με άλλα λόγια, εκεί που οι δυτικοί μιλούν, οι Κινέζοι χτίζουν. Και το μέλλον φαίνεται να ανήκει σε όσους παράγουν έργο και όχι θεωρία, ακόμα και αν αυτό το έργο πληρώνεται με ανθρώπινο αίμα.
