Μετά από πολλά χρόνια –δεκαετίες– συναντήθηκα στην πόλη με μερικούς φίλους και γνωστούς. Μετά από τις εγκάρδιες χειραψίες και τη διάχυτη χαρά της αναπάντεχης συνάντησης, ένας παρατηρητικός φίλος μας συνόψισε το γεγονός μονολεκτικά: «μεταμορφωθήκαμε», αναφερόμενος φυσικά στο «παρωχημένο» παράστημά μας. Η διορατική αυτή ματιά έδωσε και τον τίτλο του σημερινού μου σημειώματος.

Τι σου είναι και αυτή η μεταμόρφωση! Μεταμορφωνόμαστε και αλλάζουμε κάθε μέρα. Ο λέξεις μας τροχίζουν την ανθρώπινη σκέψη και ο εγκέφαλός μας παράγει συνέχεια νεότερες. Με τη σκέψη και τις λέξεις μας κάναμε ακόμη και τη συνείδησή μας! Ο καθρέφτης γυρίζει με αυτές προς το υποκείμενο και τότε και ο εγκέφαλος διαπιστώνει ότι και αυτός μεταμορφώνεται.

Εάν δεν είχαμε και τις λέξεις πώς θα ονομάζαμε ακόμη και τη «Μεταμόρφωση του Σωτήρος» που μάς έδωσε το Σωτήριο, το Σωτήρη, το Σώτο και σε μας στη Μελβούρνη τον μεταμόρφωσε σε Σεμη ή ακόμη μόνο Σεμ; Εάν δεν είχαμε γλώσσα –με ραχοκοκαλιά τις λέξεις μας– δεν θα μπορούσαμε να έχουμε και «θρησκεία». (Τι να σημαίνει άραγε αυτή η λέξη;).

Με τη γλώσσα και τις λέξεις όλοι οι άνθρωποι «ανακαλύψαμε» το Θεό και τον δημιουργήσαμε μόνοι μας όπως μας «κάπνιζε». Αυτό είναι τελείως σίγουρο και «αληθινό». (Αλήθεια, τι είναι η αλήθεια;). Τι θα λέγατε αν σας πω: «Εγώ είμαι η αλήθεια»; Είναι αμφίβολο εάν μας δημιούργησε ένας μόνο Θεός. Τότε γιατί μας έδωσε τόσες γλώσσες και δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε όλοι μας ποτέ;

Έτσι μόνοι μας (μόνο οι Έλληνες;) σοφιστήκαμε το δόγμα της «Μεταμόρφωσης» από το οποίο δεν έμεινε τίποτε ως ουσία, παρά μόνο οι λέξεις που «μεταμόρφωσαν» πολλούς σε «πιστούς» και όλοι οι άλλοι έμειναν «άπιστοι». Τι να «πιστέψει» όμως κανείς και πώς; Ευτυχώς που κανείς δεν έχει το μονοπώλιο της σύλληψης όλων αυτών των ιδεών.

ΛΕΞΙΚΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Πολυσήμαντες οι λέξεις μας μεταμορφώνω και μεταμόρφωση. Το μετά είναι το πρώτο συνθετικό που προσδίδει τη σημασία του ρήματος μορφώνω και το μεταβιβάζει σε κάτι άλλο. Δίνω μία νέα μορφή, το αλλάζω και το μετατρέπω σε κάτι άλλο: μεταμορφώνω. Μεταμόρφωση είναι η αλλοίωση της μορφής, η μορφή μεταβάλλεται. Στη Βιολογία λέμε ότι η κάμπια μεταμορφώνεται σε πεταλούδα. Επίσης ο γυρίνος (το νεογνό βατράχι) μεταμορφώνεται σε βάτραχο. Στη Γεωλογία τα διάφορα πετρώματα με τη θερμοκρασία μεταμορφώνονται. Γενικά η αλλαγή στην όψη, στο χαρακτήρα, στη φύση, λέγεται μεταμόρφωση.

Η σύνθεση τού μετά και τού μορφώνω ή και της μορφής μάς έδωσε και άλλες λέξεις όπως: μεταμορφώνω, μεταμορφωτής, μεταμορφωτικός, μεταμορφικός, μεταμορφισμός, μεταμορφοψία και πολλές άλλες. Και επειδή όλοι μας μεταμορφωνόμαστε το ρήμα είναι έτοιμο να γεννήσει και άλλες νέες λέξεις μεταμόρφωσης όταν θα τις χρειαστούμε στο μέλλον. Η λέξη μας μορφή είναι περιεκτικότατη σε σημασίες και πολύ εύηχη στο άκουσμά της. Είναι σαν τα κύματα της θάλασσας ή τα σύννεφα του ουρανού που συνεχώς μας δίνουν νέες μορφές.

ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Η χρησιμότατή μας λέξη μορφή ταξίδεψε μαζί με το ελληνικό μας αλφάβητο στην Ετρουρία (κεντρική σήμερα Ιταλία) στα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα. Μπήκε στην ετρουσκική τους γλώσσα με κάποια αλλαγή της μορφής και έγινε forma. Οι Λατίνοι/Ρωμαίοι την πήραν έτσι μεταμορφωμένη όπως την μεταμόρφωσαν οι Ετρούσκοι. (Οι Έλληνες τους αποκαλούσαν Τυρρηνούς επειδή ζούσαν στον Τυρρηνικό κόλπο). Οι Ρωμαίοι –μετά την κατάκτηση των Τυρρηνών– την ένταξαν στο λεξιλόγιό τους ως forma (=μορφή). Δημιούργησαν πολλές νέες λέξεις με αυτή οι οποίες ταξίδεψαν μετά την Αναγέννηση αυτούσιες και στην Αγγλική.

Ας δούμε δειγματοληπτικά μόνο λίγες από αυτές: Με ελληνικά γλωσσικά υλικά έγινε η συχνότατη λέξη «τους» Information και το ρήμα to inform. Δηλαδή ενμορφώνω/inform = πληροφορώ και information = πληροφορία. Άλλες: conform = συμμορφώνομαι, deform = παραμορφώνω, formula = μορφή, τύπος, φόρμουλα, formless = άμορφος, reform = μεταμορφώνω, μεταρρυθμίζω και reformation και το αναμορφωτήριο έγινε reformatory, transform = μεταμορφώνω. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε και πολλές παράγωγές τους.

Η μεταμόρφωση μπήκε στα αγγλικά αυτούσια ως metamorphosis και την εξηγούν –πάλι με ελληνικά υλικά– ως transformation. Το ρήμα μεταμορφώνω έγινε το metamorphose και ο άμορφος έγινε amorphous = formless (ελληνικό: χωρίς μορφή).

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Η μεταμόρφωση της Αγγλικής έγινε ελληνοπρεπώς μετά την πνευματική Αναγέννηση του 15ου αιώνα. Από τότε αναπνέει ελεύθερα και ανελίσσεται ανεμπόδιστη με τα τεράστια γλωσσικά φτερά που πήρε ΔΩΡΕΑΝ από την ελληνική γλώσσα!