Είναι όντως μόνο μία και μοναδική και μονάκριβη λέξη μας: ως επίθετο ο μόνος, η μόνη, το μόνο, αλλά και ο μονός, η μονή, το μονό. Επίσης, θα πρέπει να αναφέρω και το επίρρημα μόνο, που έδωσε και τον τίτλο του σημερινού φιλολογικού δοκιμίου.

Η λέξη είναι άκρως ελληνική και μονοφυής, παρακαλώ. Δεν παρουσιάζεται σε καμία άλλη «ινδοευρωπαϊκή» γλώσσα. Το ομολογούν οι ίδιοι οι «ινδοευρωπαϊστές»;» -τρομάρα τους!- και μονομερώς αυτοκαταργούνται.

Έμεινε μόνη και μοναχή στη μοναξιά της με τα μονάκριβα παιδιά της και δεν κλείστηκε σε μοναστήρι. Απεναντίας φτούρησε –γονιμοποίησε για την ακρίβεια– διαδοχικά ΟΛΕΣ τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Όλες αυτές την αγκάλιασαν ως μονάκριβη κόρη και την υιοθέτησαν αφού πέρασε από μόνιμα ευρωπαϊκά μονοπάτια και ράντισε γλωσσικά τις μοναρχίες της.

Στις θρησκείες έδωσε μονογενή μοναχοπαίδια και στους μονοφυσίτες χάρισε το μονοφυσιτισμό τους. Έμεινε πράγματι μονομάχος όχι ως μονοσύλλαβη, ούτε μονόσπερμη και μονότονη, αλλά πέρασε μονομιάς και πετάχτηκε μονόρθια. Εδώ την είδε ο ποιητής μας Δ. Σολωμός και ως «Ελευθερία» την προσδιόρισε: «Μοναχή το δρόμο επήρες, εξανάρθες μοναχή…!

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ

Η λέξη μας «μόνος» έχει έναν απόλυτο, αλλά και έναν αποτελεσματικό έλεγχο της ιδιότητας του μόνου. Καμία άλλη λέξη δεν την πλησίασε για να την εκθρονίσει και κράτησε το μονοπώλιο της σημασίας της. Ως αγαπημένη συζεύχθηκε με πάρα πολλές άλλες –σαν το Δία– και η παραγωγή της σε νέες λέξεις την κατέστησε πάμπλουτη. Αν και αναφέρεται σε ένα μόνο μέλος ή στοιχείο, δεν είναι καθόλου μονότονη. Απεναντίας οι σύνθετες και παράγωγες λέξεις της την εξυψώνουν ως μοναδική.

Διαπιστώνετε και μόνοι σας πως εάν προσέξουμε λίγο τούτο το πηγάδι έχει κρυστάλλινο και αγιασμένο νερό για τη σύνθεση πάμπολλων λέξεών μας. Στο μυαλό σας ήδη θα έχουν έρθει- φαντάζομαι – πολλές τέτοιες λέξεις. Ας θυμηθούμε και ας αναφέρουμε μερικές από αυτές: Μονή, μοναχός, μοναστήρι, μονήρης, μονοδιάστατος, μονάδα, μοναδικός, μονοετής, μονοθεΐα, μονοιάζω, μονοκατοικία, μονόκλινος, μονοκόμματος, μονοκρατορία, μονόλογος, μονομανία, μονόχορδος, μονομερής, μονόπλευρος, μονόφθαλμος, μονόχρωμος και πάμπολλες άλλες –και με τα παράγωγά της– που δυστυχώς δεν λέγονται όλες μονορούφι!

Ο ΜΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Τέτοια γάργαρη, αστείρευτη και δροσερή γλωσσική πηγή, η Αγγλική δεν την άφησε μόνη. Την πλησίασε και μονοκοντυλιά άρπαξε ό,τι της χρειαζόταν. Έτσι ο μονόλογος έγινε monologue, το μονοπώλιο και μονοπωλώ έγιναν monopoly και monopolize, η μονάδα έγινε monad, μοναρχία monarchy, μοναστήρι monastery, ο μοναχός έγινε monk!, ένα μονόχορδο όργανο έγινε monochord και χύμα ας αραδιάσουμε μονοκοπανιά και τα ακόλουθα: monochromatic, monocarpic, monoclinic, monocotyledon, monocracy, monodactylous, monodrama, monody, monogamy, monogenesis, monogramme και monogram, monolingual, monolithic, monophonic, monosyllabic, monotonic, monotonous, monotony, monophonic, monoxide και πάμπολλες άλλες που μπορούσαν να γεμίσουν την εφημερίδα μας.

Πού να μιλήσουμε και για όλα τα παράγωγά τους που είναι άφθονα σε όλες τις μορφές της γλώσσας: Ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα και επιρρήματα. Μόνο με τη λέξη μας «μόνος» ο Θεός περιγράφεται ως monotheistic και για να υπάρχουν μονοθεϊστές πρέπει υποχρεωτικά να υπάρχει η λέξη. Έχεις λέξη; Τότε μόνο υπάρχεις. Αλλιώς είσαι ανύπαρκτος, ένας μονόλιθος. Εστιάζοντας την προσοχή μας σε μία μόνο λέξη, βλέπουμε ολοκάθαρα ότι η λέξη μας αυτή, είναι όντως ένας ανεξάντλητος, πολύτιμος και πραγματικός γλωσσικός θησαυρός μας!

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Ο «μόνος» μάς έδωσε και τα λεφτά και χρήματα που όλοι μας τα λέμε σήμερα MONEY ή και DOLLARS. Θα δώσω το λόγο στην Άννα Τζιροπούλου-Ευσταθίου, η οποία στο βιβλίο της «Πώς η Ελληνική γονιμοποίησε τον Ευρωπαϊκό λόγο», Αθήνα 1995, και στη σελ. 24, περιγράφει συνοπτικά και παραστατικά το σημερινό μας επιμύθιο:

ΜΟΝΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΕΥ

Κάποτε ο Δίας, οργισμένος με την Ήρα εξ αιτίας της ανυπόφορης ζήλειας της, την τιμώρησε με απομόνωση κρεμώντας την με χρυσή αλυσίδα στο κενό, μεταξύ ουρανού και γης. Η τιμωρημένη Ήρα λατρεύτηκε με την προσωνυμία Μ ο ν ί α. Οι ρωμαίοι την απεκάλεσαν Μ Ο Ν Ε Τ Α και έκτισαν ιερόν προς τιμήν της (στον Καπιτωλίνο λόφο), στο προαύλιο του οποίου χαράσσονταν νομίσματα με την εικόνα της Ήρας ΜΟΝΙΑΣ – ΜΟΝΕΤΑ.

Όταν αργότερα εκτίσθηκε εκεί το Ρωμαϊκό νομισματοκοπείο, τα διάφορα νομίσματα επεκράτησε να ονομάζονται ΜΟΝΕΤΑΕ. Έτσι ετέθη σε κυκλοφορία το γαλλικό monnaie, η ιταλική moneta, η ισπανκή moneda, το γερμανικό moneten και η σημερινή κινητήριος δύναμις της Οικουμένης, το money. To money, που γίνεται πλέον περιζήτητο όταν εκφράζεται σε «Dollars» – εκ του γερμανικού «Taler», το οποίον δεν είναι άλλο από την ομηρική λέξη τ ά λ α ρ ο ς.