Ο Πολ Κρούγκμαν, 59 ετών, και η σύζυγός του, Ρόμπιν Γουέλς, δεν έχουν ιδιαίτερη αδυναμία στα παιδιά και γι’ αυτό δεν έσπευσαν να αποκτήσουν. Απέκτησαν αντ’ αυτού δύο υπέροχες γάτες, την Ντόρις Λέσινγκ και τον Αλμπερτ Αϊνστάιν. Τις ονόμασαν έτσι προς τιμήν των δύο πασίγνωστων μορφών της λογοτεχνίας και της φυσικής αντιστοίχως που, όπως και ο καθηγητής Οικονομικών του Πρίνστον με τα 20 βιβλία και τα 200 επιστημονικά συγγράμματα, έχουν τιμηθεί με το βραβείο Νομπέλ.

Πριν από τρία χρόνια, περί τα μέσα Μαρτίου 2009, ο Πολ Κρούγκμαν, προσκεκλημένος για να μιλήσει σε ένα συνέδριο στην Αθήνα, βρισκόταν στο Public της πλατείας Συντάγματος για μια σύντομη ομιλία, μία τηλεοπτική συνέντευξη και μία έντυπη, στο «Βήμα της Κυριακής». Ηταν ντυμένος χωρίς ιδιαίτερο γούστο, ακολουθούσε δηλαδή το χαρακτηριστικό ντύσιμο των ακαδημαϊκών των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Γκρι σακάκι, γαλάζιο πουκάμισο και μια ριγέ γραβάτα που θύμιζε δεκαετία του ’80, την εποχή που, μεταξύ άλλων, παντρεμένος με την πρώτη του γυναίκα, έκανε παρέα με τη Λούκα Κατσέλη στη Βοστώνη.

Ο ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΚΡΟΥΓΚΜΑΝ

Ο Κρούγκμαν δεν διαφέρει ιδιαίτερα από την Κατσέλη, αφού σε πολλά είναι τόσο «παρεξηγημένος» στις ΗΠΑ, όσο θεωρείται στην Ελλάδα «εκτός πραγματικότητας» η καθηγήτρια Οικονομικών, πρόεδρος της Κοινωνικής Συμφωνίας (και σύντομα, αν επιβεβαιωθούν φήμες και προβλέψεις, υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ…). Ο Κρούγκμαν, όπως και η ελληνίδα φίλη του, την οποία συνάντησε τότε για ένα γεύμα στην Αθήνα, θεωρείται «πολύ αριστερός» για τα μέτρα της παγκοσμιοποίησης η οποία οικοδομήθηκε επάνω στην παραδοχή ότι οι αγορές είναι αλάθητες και αν αφεθούν χωρίς κρατικές παρεμβάσεις θα απλώσουν τον πλούτο σε όλες τις χώρες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Στην πραγματικότητα, εκείνο που κατόρθωσαν να κάνουν οι αγορές όταν αφέθηκαν ελεύθερες ήταν να απλώσουν τις δυνατότητες και τις καινοτομίες δανεισμού σε τέτοιο βαθμό σε κράτη και κοινωνικές τάξεις, ώστε να δημιουργηθεί μια σειρά από φούσκες μέσα στις οποίες εγκλωβίστηκαν τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ευρωζώνη, και ιδιαίτερα χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ιρλανδία – δηλαδή η μισή Ευρώπη.

«Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είναι αρκετά δραστήρια και ο συντονισμός των μακροοικονομικών πολιτικών δεν είναι καλός» τόνισε ο Κρούγκμαν σε εκείνη τη συνέντευξη στον υπογράφοντα για το «Βήμα της Κυριακής» και συνέχισε, μιλώντας για την ευρωζώνη: «Ενώ διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικά προβλήματα, δεν μπορούν να ασκήσουν διαφορετική νομισματική πολιτική. Μέχρι πριν από λίγο καιρό, λέγαμε πόσο είναι σημαντικό είναι να αποτελεί κανείς μέλος της ευρωζώνης. Τώρα βλέπουμε τα προβλήματα της ευρωζώνης να γίνονται πολύ σοβαρά».

Τρία χρόνια και τρεις μήνες μετά, ο Κρούγκμαν «τόλμησε» να διαφωνήσει με τους εκτός πραγματικότητας έλληνες δεξιούς φιλελεύθερους όλων των κομμάτων, αλλά και με πολλούς άλλους Ευρωπαίους, και να υποστηρίξει τόσο σε συζητήσεις με συνομιλητές του, όσο και μέσα από τις σελίδες των «Times» της Νέας Υόρκης ότι οι ελληνικές εκλογές οδήγησαν σε ένα πολύ σωστό και αναμενόμενο αποτέλεσμα. Ο ελληνικός λαός απέρριψε μια πολιτική που οδήγησε τη χώρα στο να χάσει το 1/5 της οικονομίας της και έσπρωξε στην ανεργία πάνω από 1 εκατομμύριο Eλληνες.

Η ΥΦΕΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ

Το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα, που υπερβαίνει το 21%, είναι τριπλάσιο εκείνου των ΗΠΑ, το οποίο ο Κρούγκμαν θεωρεί απαράδεκτο και επικίνδυνο για την κοινωνία και για το ίδιο το μέλλον της χώρας. Ο νομπελίστας εξέδωσε πριν από λίγες εβδομάδες ένα νέο βιβλίο, με τίτλο «End Τhis Depression Now!» στο οποίο υποστηρίζει, αναφερόμενος κυρίως στις ΗΠΑ, ότι μια ταχύτατη και ισχυρή ανάκαμψη βρίσκεται μόλις ένα βήμα μακριά, αν οι ηγέτες μπορούσαν να βρουν τη διανοητική σαφήνεια και την πολιτική θέληση να λάβουν τις σωστές αποφάσεις για να την πραγματοποιήσουν. Ο Κρούγκμαν, πολύ σωστά, εκτιμά ότι δεν μπορείς να επιτρέπεις να βυθίζονται κοινωνίες στην ανεργία για χρόνια μέχρι να επιτευχθεί «μακροπρόθεσμα» η λεγόμενη «σταθεροποίηση», αφού η πολιτική αυτή θα προκαλέσει έκρηξη και επανάσταση, αλλά και γιατί, σε τελική ανάλυση, η επιστήμη των Oικονομικών δεν είναι προορισμένη να ασχολείται αποκλειστικά με το «μακροπρόθεσμο», αφού, όπως ευφυώς είπε ο άγγλος οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς: «Μακροπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί».

Τι νόημα έχει, λοιπόν, η εμμονή στο «μακροπρόθεσμο» και στη «σταθερότητα», αν δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ελαχίστων εκείνων – δηλαδή των μεγάλων επιχειρηματιών και των κατόχων κεφαλαίου που δανείζεται και τοκίζεται – οι οποίοι κυρίως ωφελούνται από την υψηλή ανεργία που διατηρεί τα ημερομίσθια χαμηλά και τον χαμηλό πληθωρισμό που προστατεύει τα οφέλη από τον δανεισμό; Η περιοριστική πολιτική σε περιόδους ύφεσης, κατά συνέπεια, δεν έχει οικονομική λογική και θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το κοινωνικό οικοδόμημα. Πρόκειται απλώς για μια ξεδιάντροπη «συνταγή» προστασίας των ολίγων ισχυρών που μεταμφιέζεται σε «πολιτική ευθύνης», ενώ στην πραγματικότητα στόχο έχει να θυσιάσει το επίπεδο ζωής των πολλών, να προστατεύσει τα κέρδη των λίγων και να φορτώσει ολόκληρο το βάρος που απαιτούν οι προσπάθειες της ανάκαμψης στους ώμους εκείνων που μοχθούν με τον φόβο μήπως χάσουν ακόμη και το ελάχιστο που κατέχουν.

Ο Κρούγκμαν υποστηρίζει με θέρμη ότι το πρώτο μέλημα μιας πολιτικής ηγεσίας πρέπει να είναι η μείωση της ανεργίας και για τον στόχο αυτόν πρέπει να εξαντλούνται όλα τα όπλα πολιτικής, ανάμεσα στα οποία, πέρα από τη μείωση των επιτοκίων στο χρήμα που δανείζουν τις τράπεζες οι κεντρικές τράπεζες, θα πρέπει να είναι η κοπή νέου χρήματος, χωρίς φόβο μήπως ο πληθωρισμός δυσαρεστήσει τους δανειστές που έχουν δανείσει μια χώρα με χαμηλό επιτόκιο. Αυτά τα επιχειρήματα – καθώς και άλλα που έχουν σχέση με την αμερικανική επικαιρότητα – έχουν καταστήσει τον Κρούγκμαν αγαπημένο στόχο των σκληρών Ρεπουμπλικανών και αγαπημένο αρθρογράφο, όχι μόνο των σκεπτόμενων Αμερικανών, αλλά και πολλών αναγνωστών σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο ΠΟΛ ΚΡΟΥΓΚΜΑΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΑΪΒΙΚΗ

Στις 17 Μαΐου εξέφρασε την άποψη ότι η «Αποκάλυψη θα έλθει σύντομα», υπογραμμίζοντας ότι μια διάλυση της ευρωζώνης, η οποία θα μπορούσε να ξεκινήσει από την Ελλάδα, είναι θέμα μηνών. Ο νομπελίστας έχει συνειδητοποιήσει ότι το πρόγραμμα «διάσωσης» της Ελλάδας καταστρέφει την πραγματική οικονομία και δημιουργεί συνεχώς κενό χρηματοδότησης της χώρας, το οποίο πλέον δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένοι να καλύψουν ούτε οι βαριά τραυματισμένοι έλληνες φορολογούμενοι με νέα χαράτσια και περικοπές ούτε οι θυμωμένοι Γερμανοί.

Το αποτέλεσμα, εφόσον η ΕΚΤ, δεμένη με γερμανικές χειροπέδες, δεν μπορεί να τυπώσει χρήμα για να καλύψει το κενό, θα είναι ένα διαζύγιο που θα δείξει σε όλον τον κόσμο ότι το ευρωπαϊκό νομισματικό εγχείρημα είναι αναστρέψιμο. Δύσκολα στη συνέχεια θα αποφευχθεί η μετάδοση της κρίσης στην Ισπανία και στην Ιταλία και δύσκολα θα αποτραπεί η φυγή καταθέσεων από τις χώρες αυτές, η οποία, μάλιστα, έχει ήδη ξεκινήσει, όπως συζητήθηκε εντόνως στους διαδρόμους της πρόσφατης συνόδου του G8. Βεβαίως, αποφάσεις απρόβλεπτες μπορεί να έχουν ήδη δρομολογηθεί για να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο ελπίδας και περιπέτειας στην ευρωπαϊκή κρίση, όπως έχει ήδη γίνει αρκετές φορές τα τελευταία τρία χρόνια. Η συνταγή του Κρούγκμαν για την υπέρβαση της ελληνικής κρίσης είναι να επιτρέψει η Γερμανία μεγαλύτερη ζήτηση και υψηλότερο πληθωρισμό στο εσωτερικό της, έτσι ώστε να υποστηρίξει συνολικά τις εξαγωγές του ευρωπαϊκού Νότου και να χρηματοδοτήσει με αυτόν τον τρόπο την ανάπτυξη. Ταυτόχρονα πρέπει η ΕΚΤ να τυπώσει χρήμα για να σταθεροποιήσει τις αγορές χρέους.

Ο Κρούγκμαν, πάντως, εξακολουθεί να είναι επιφυλακτικός, σήμερα περισσότερο από όσο ήταν το 2009. «Ο κόσμος έχει γίνει πολύ επικίνδυνος και γι’ αυτό τα χρήματα από το Νομπέλ τα έχω τοποθετήσει σε ένα πολύ ασφαλές σημείο» παραδέχθηκε τότε στο «Βήμα», αν και αρνήθηκε ότι αυτό το ασφαλές σημείο ήταν το στρώμα του κρεβατιού του στο εξοχικό του στο νησί Σεν Κρουά της Καραϊβικής. Ωστόσο, αν η κρίση ενταθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες, δεν αποκλείεται να βρει εκεί καταφύγιο, τόσο ο ίδιος και η σύζυγός του όσο και οι καταθέσεις τους. Αρκεί η Ντόρις Λέσινγκ και ο Αλμπερτ Αϊνστάιν να μην ακονίσουν τα νύχια τους επάνω στο πακέτο με τα δολάρια.
* Το νέο βιβλίο του Πολ Κρούγκμαν «End Τhis Depression Now!» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις W. W. Norton & Company.