Διαβάζω πρόσφατη μαύρη είδηση: «Σεισμική δόνηση μεγέθους 5,1 βαθμών σημειώθηκε αργά το βράδυ της Κυριακής στη βόρεια Ιταλία […], στην ίδια περιοχή που έχει πληγεί τις τελευταίες 15 μέρες από ισχυρούς σεισμούς. Το επίκεντρο της δόνησης εντοπίστηκε στη μικρή πόλη Νόβι ντι Μοντένα της Εμίλια Ρομάνια.

»Το καμπαναριό στη μικρή αυτή πόλη καταστράφηκε, σύμφωνα με μαρτυρία που επικαλείται το πρακτορείο Reuters. Καταστράφηκαν επίσης αρκετά κτήρια σε γειτονικούς Δήμους, τα οποία είχαν ήδη υποστεί ζημιές στις δύο ισχυρές προγενέστερες σεισμικές δονήσεις. Είκοσι άτομα έχασαν τη ζωής τους, εξαιτίας των δύο σεισμών στην ιταλική επαρχία που άφησαν άστεγους συνολικά 14 χιλιάδες πολίτες. Η σεισμική δόνηση της Κυριακής έγινε αισθητή μέχρι και 200 χιλιόμετρα βορειότερα, μετέδωσε το πρακτορείο Reuters.»

Να συμπληρώσω εδώ ότι στον προηγούμενο σεισμό, στην ίδια περιοχή, ο ιερέας που βρισκόταν μέσα στην εκκλησία καταπλακώθηκε και αυτός, χωρίς να προλάβει να πει στον Παντοδύναμο το μεγάλο «Γιατί;».

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Το πρόβλημα του φυσικού κακού αποτελεί αγκάθι στα πλευρά των θεολόγων. Εμείς, με αφέλεια μικρού παιδιού, ρωτάμε: Κύριοι θεολόγοι, πώς γίνεται ένας παντοδύναμος, παντογνώστης και πανάγαθος Θεός να επιτρέπει έναν σεισμό να γκρεμίζει εκκλησιές, και κάτω από τα ερείπιά τους να βρίσκουν φριχτό θάνατο ιερείς, ανήλικα παιδιά και «άνανδρες» (ανύπανδρες) παρθένες; Εάν ο παντοδύναμος αυτός Θεός δεν εμποδίζει τους σεισμούς (και είναι ολοφάνερο ότι δεν τους εμποδίζει, αφού σεισμοί γίνονται τακτικά), μήπως μπορείτε να μας πείτε γιατί δεν τους εμποδίζει; Μήπως επειδή δεν μπορεί; Ε, τότε δεν είναι παντοδύναμος. Μήπως μπορεί να τους εμποδίσει, αλλά δεν θέλει. Ε, τότε δεν είναι πανάγαθος. Μήπως δεν μπορεί να τους προβλέψει; Ε, τότε δεν είναι παντογνώστης.

Βέβαια, εμείς γνωρίζουμε γιατί γίνονται οι σεισμοί: η Επιστήμη έχει εξηγήσει τα αίτιά τους. Ο Ενοσίχθων Ποσειδών έχει αφοπλιστεί, η τρίαινά του έχει σκουριάσει, και συνεπώς ουδεμία ευθύνη φέρει για τα ταρακουνήματα της Γης και της θαλάσσης. Φέρει όμως ευθύνη ένας άλλος θεός που αντικατέστησε όλους τους θεούς: ο Θεός του Αβραάμ. Πρόκειται για έναν προσωπικό Θεό που κάθεται υπομονετικά και ακούει τις προσευχές των ανθρώπων, που αγριεύει και τιμωρεί αυτούς που δεν τηρούν τους νόμους του, που παίζει ζάρια με όλους μας.

Αλλά πέρα απ’ όλα αυτά, ο Θεός του Αβραάμ συμβαίνει να βρίσκεται παντού: ακόμα και στο κεντρί ενός σκορπιού! Δεν υπάρχει γωνιά στο Σύμπαν κενή χωρίς Θεό. «Πανταχού παρών» ο Θεός, λένε οι πανέξυπνοι «θεολόγοι» μας, αλλά με μία εξαίρεση: απουσιάζει από τους σεισμούς! Εκεί υπάρχει ο Εγκέλαδος ή, τουλάχιστον, ο γνωστός και αγαπητός μας Σατανάς! Μιλάμε δηλαδή για τον συνέταιρο του Θεού, που χωρίς αυτόν ο Χριστός θα ήταν άχρηστος (και άχριστος)! Ο Σατανάς είναι τόσο απαραίτητος όσο και το σκοτάδι. Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε την αξία της ημέρας χωρίς την παρουσία της κατάμαυρης νύχτας. Δεν μπορούμε να χαρούμε την ομορφιά χωρίς την παρουσία της ασχήμιας.
Η εμπιστοσύνη λοιπόν στην αγαθότητα του Θεού, αυτόματα αποκλείει την υποψία ότι υπάρχει η πιθανότητα ο Θεός να είναι η αιτία των σεισμών. Το σκεπτικό είναι απλό: ο σεισμός είναι φυσικό κακό. Ο Θεός είναι όλος καλοσύνη. Συνεπώς, στο χώρο της θεότητας δεν πρέπει να υπάρχει το κακό, ηθικό ή φυσικό. Η ιδέα αυτή ξεπήδησε από τη μυαλοθήκη του Πλάτωνα και αιώνες αργότερα πέρασε στις μυαλοθήκες των λεγόμενων «Πατέρων της Εκκλησίας».

ΠΑΜΕ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

Ο Πλάτωνας χώθηκε μέσα στην ουσία του κακού και προσπάθησε να βγάλει κάτι στο φως για να το δούμε κι εμείς οι αφώτιστοι. Στην Πολιτεία του, διαβάζουμε:
«Ουδ’ άρα . . . ο θεός, επειδή αγαθός, πάντων αν είη αίτιος, ως οι πολλοί λέγουσιν . . . των δε κακών άλλ’ άττα δει ζητείν τα αίτια, αλλ’ ου τον θεόν» (379 C). Δηλαδή: «Ώστε ο θεός, ως αγαθός που είναι, δεν μπορεί να είναι αίτιος για όλα όσα συμβαίνουν, όπως λέει ο πολύς κόσμος . . . για τα κακά πρέπει να αναζητούμε αλλού τα αίτια, όχι στον θεό».

Την πλατωνική αυτή θεωρία, ότι δηλ. ο θεός δεν μπορεί να κάνει κακό, άδραξε και χρησιμοποίησε, ο Μ. Βασίλειος, λέγοντας ότι «ο θεός ουκ έστιν αίτιος του κακού». Μάλιστα. Ο Πλάτωνας δεν μπορεί να ανεχτεί, έστω και για λίγο, την παρουσία του κακού στους κόλπους ενός πανάγαθου θεού, δηλ. στην Ιδέα του Αγαθού. Μειγνύοντας κακό με αγαθό είναι σαν μειγνύεις νερό με λάδι. Το ένα στοιχείο απωθεί το άλλο.

ΠΑΜΕ ΣΤΟΥΣ ΣΤΩΙΚΟΥΣ

Το πρόβλημα του φυσικού κακού απασχόλησε και τους Στωικούς. Σύμφωνα με αυτούς, καθετί που συμβαίνει στον κόσμο έχει την αιτία του. Τίποτε δεν γίνεται «επί ματαίω». Και οι σεισμοί που γίνονται, γίνονται για κάποιον σκοπό. Συνεπώς, ετούτος ο δημιουργημένος κόσμος είναι ο καλύτερος δυνατός.
Όμως υπάρχει και κάτι άλλο, ισχυρό και ανίκητο: το ονομάζουν «ειμαρμένη» (ή «τύχη», αν προτιμάτε). Η ειμαρμένη είναι ο συνδετικός κρίκος της φυσικής νομοτέλειας, των απαράβατων δηλ. κανόνων που με αυτούς ξεδιπλώνεται η πραγματικότητα γύρω μας. Αν η ειμαρμένη αποφασίσει να γίνει σεισμός, θα γίνει. Αν η ειμαρμένη αποφασίσει να καταπλακωθεί ο ιερέας κάτω από τα συντρίμμια της εκκλησιάς, θα καταπλακωθεί.

Όμως η πλήρης αποδοχή της έννοιας της ειμαρμένης περιορίζει την ελευθερία της βούλησης. Εάν δεν είμαι ελεύθερος να αποφασίζω (γιατί η ειμαρμένη έχει προαποφασίσει για μένα), τότε δεν πρέπει να θεωρούμαι υπεύθυνος για τις πράξεις μου, κακές ή καλές. Το ίδιο συμβαίνει αν αντικαταστήσουμε την ειμαρμένη με τον προσωπικό Θεό του Αβραάμ. Εφόσον ο Θεός αυτός προ-γνωρίζει τον χρόνο και τον τόπο που θα γίνει ένας σεισμός, ο σεισμός πρέπει υποχρεωτικά να γίνει. Σκεφτείτε το λιγάκι και τα ξαναλέμε…