Στη γλώσσα μας έχουμε ωραιότατες και ξεχωριστές παροιμιακές φράσεις από όλη μας την ιστορία, αλλά και από την πλούσια λογοτεχνία μας. Επίσης οι γραφές και η εκκλησιαστική μας γλώσσα έχει να μας παρουσιάσει πολλές από αυτές. Ας μνημονεύσουμε μερικές με αυτή τη σειρά:
Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα.
Στην Αθηνά και χείρα κίνει.
Ή ταν ή επί τας.
Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαίς!
Του ανδρειωμένου ο θάνατος, δίνει ζωή στη νιότη.
Πατρίδα σαν τον ήλιο σου, ήλιος αλλού δεν λάμπει.
Γη της επαγγελίας.
Στήλη άλατος.
Τω καιρώ εκείνω ή από τον καιρό του Νώε.
Χαίρε βάθος αμέτρητον. …Και χιλιάδες άλλες
Εάν στην ομιλία μας χρησιμοποιούμε αυτόν τον πλούτο, πρώτον ζωντανεύουμε την ιστορία μας. Δεύτερον, συνειδητοποιούμε όλα τα σημαντικά σημεία του πολιτισμού μας και τρίτον η γνώση και η χρήση τους πλουτίζουν την έκφρασή μας και ομορφαίνουν το ύφος μας.
ΛΕΙΠΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΜΑΣ
Δυστυχώς στα σχολεία μας εδώ στη Μελβούρνη, κανένας δεν έχει συντάξει ένα σύντομο και περιεκτικό μαθητικό εγχειρίδιο με σκοπό να διδάσκονται αυτές οι παροιμιακές μας φράσεις και οι μαθητές μας να τις χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ομιλία. Θα έλεγε κανείς πως τέτοιες πρέπει να είναι οι εκπαιδευτικές αρμοδιότητες ενός συμβούλου εκπαίδευσης που ευτυχώς στη Μελβούρνη πάντοτε τον έχουμε για πολλές δεκαετίες τώρα. Ίσως μελλοντικά…
Ένα τέτοιο βοηθητικό βιβλίο για τους μαθητές μας θα ήταν ιδανικό για να ανοίξει ο ορίζοντας της έκφρασης και του ύφους που το βλέπουμε ότι υποφέρει και η άρθρωση του προσωπικού ελληνικού λόγου είναι πενιχρή.
Στα κείμενα που διδάσκουμε σήμερα συναντούμε κάπου-κάπου τέτοιες εκφράσεις και οι μαθητές μας τις εκτιμούν. Η συστηματική διδασκαλία τους όμως θα μπορούσε να φέρει ζηλευτά αποτελέσματα.
ΕΝΑ ΖΩΝΤΑΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Μου έρχεται στο νου να διηγηθώ ένα τέτοιο περιστατικό στις Εξετάσεις των προφορικών στο μάθημα της Ελληνικής Γλώσσας της Γ’ Λυκείου, αυτό που στη Μελβούρνη το λέμε VCE Year 12, Greek oral exam.
Τον Οκτώβριο, στο εξεταστικό κέντρο, οι δύο εξεταστές περιμένουν τον επόμενο εξεταζόμενο. Μπαίνει μέσα ένας λεβέντης γεμάτος αυτοπεποίθηση.
Εξεταστής Α: Καθίστε παρακαλώ. Μας λέτε το μικρό σας όνομα;
Μαθητής: Λέγομαι Γιάννης.
Εξεταστής Β: Δεν μας λες Γιάννη, γιατί έχουμε την παροιμία μας που λέει: «Σαράντα πέντε Γιάννηδες, ενός κοκόρου γνώση;».
Μαθητής: Ναι, κύριε καθηγητά, αλλά έχουμε και την άλλη που λέει:
«Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει!»
Εξεταστές Α και Β: Κόκκαλο!
Τελικά ο μαθητής μετά από 15λεπτη προφορική εξέταση, πέρασε με το σπαθί του, με πολύ καλό βαθμό, γιατί η έκφραση και το ύφος του, διανθισμένο με διάφορες παροιμιακές φράσεις, ξεχώριζε ελληνικότατα.
(Σημείωση: Το εξαιρετικό, αλησμόνητο και χαριτωμένο αυτό περιστατικό είναι αληθινό. Έγινε στο εξεταστικό κέντρο του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, πριν από είκοσι ή περισσότερα χρόνια, τότε όταν είχαμε το δικαίωμα να ρωτούμε για το όνομα του μαθητή. Σήμερα απαγορεύεται να ρωτήσεις για το όνομα, γιατί – λένε- πως έτσι… υποβιβάζεις την προσωπικότητα του μαθητή!) Αυτό μας έφερε ο πολυπολιτισμός.
ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΜΑΣ
Την έκφραση: «Εις αύριον τα σπουδαία» μάς την απαθανάτησε ο μεγάλος μας δάσκαλος Πλούταρχος (46-120μ.Χ.) στο βιβλίο του για την Πελοπίδα και αναφέρεται στο εδάφιο 10. Το περιστατικό περιγράφεται ως εξής:
Ο Θηβαίος στρατηγός Αρχίας- πού ήταν φίλος των Σπαρτιατών- βρέθηκε σε κάποιο γλέντι. Συμπόσια τα λέγανε τότε. Κάποιος- μάλλον φίλος του- του απέδωσε μία επιστολή η οποία έλεγε πως κινδύνευε η ζωή του, από τους δημοκρατικούς της Θήβας και από τον Πελοπίδα, οι οποίοι είχαν γυρίσει κρυφά από την Αθήνα στη Θήβα (379π.Χ.). Ο Αρχίας πάνω στο γλέντι και τη μεγάλη του χαρά, δεν το άνοιξε το γράμμα, το έβαλε κατά μέρος και είπε τα «περίφημα» λόγια του: «Εις αύριον τα σπουδαία» και πολύ σύντομα πλήρωσε το κόστος της αναβολής αυτής με τη ζωή του, γιατί σε λίγο δολοφονήθηκε ο ίδιος μαζί με τους φίλους του.
ΠΟΤΕ ΛΕΓΕΤΑΙ;
Η παροιμιακή αυτή φράση λέγεται σήμερα στις περιπτώσεις όπου από αμέλεια αναβάλλουμε τις σοβαρές υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα να υποστούμε βαριές ζημιές. Επίσης λέγεται σήμερα και ειρωνικά όταν θέλουμε να αποφύγουμε κάτι δυσάρεστο, οχληρό και όχι ευχάριστο. Επίσης σήμερα λέγεται για κάτι πολύ σπουδαίο που πρόκειται να συμβεί την επόμενη μέρα: Εις αύριον τα σπουδαία!
