Με 400 άτομα περίπου κοινό, τον συγγραφέα Χρήστο Τσιόλκα και τον, επίσης συγγραφέα και ακαδημαϊκό, Νίκο Παπαστεργιάδη, και την αναφορά σε δύο χαστούκια, έγινε η έναρξη του πρώτου Φεστιβάλ Συγγραφέων που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αντίποδες το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Μελβούρνη.
Τα περαιτέρω για τις υπόλοιπες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ μπορείτε να τα διαβάσετε σε άλλο άρθρο της εφημερίδας μας. Θεωρήσαμε, εντούτοις, ότι η εναρκτήρια βραδιά αξίζει τον κόπο να καλυφθεί πιο λεπτομερειακά και αυτό για δύο λόγους: Κατ’ αρχήν, επειδή δεν είναι συχνό φαινόμενο (δυστυχώς, αλλά ευτυχώς έγινε η αρχή), για την παροικία μας, δύο ταλαντούχοι και χαρισματικοί άνθρωποι των γραμμάτων και της επιστήμης να επιδίδονται σε δημόσιο διάλογο και σίγουρα όσα έχουν να πουν να προκαλούν και προβληματίζουν. Και, δεύτερον, επειδή οι μέρες που διανύουμε είναι δύσκολες, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την ανθρωπότητα εν γένει, πράγμα που σημαίνει ότι οι προβληματισμοί τους αποκτούν άλλη βαρύτητα και μπορούν δυνητικά να βοηθήσουν τον καθένα από εμάς να δημιουργήσει διαφορετικά μονοπάτια σκέψης και θεώρησης των όσων ζούμε είτε αυτά κινούνται στην σφαίρα του δημόσιου βίου μας είτε του ιδιωτικού.
Στην ουσία, ο διάλογος μεταξύ του συγγραφέα, Χρήστου Τσιόλκα, και του καθηγητή, Νίκου Παπαστεργιάδη, ήταν μία φιλοσοφική συζήτηση μεταξύ δύο πνευματικών ανθρώπων, την οποία ο Τσιόλκας προσέγγισε με το χάρισμα, τη φρεσκάδα και τον αυθορμητισμό ενός καλλιτέχνη και ο Παπαστεργιάδης με τη διαύγεια σκέψης, το οργανωτικό ταλέντο και το καλό χιούμορ ενός δεινού ακαδημαϊκού και δασκάλου που γνωρίζει την τέχνη της επικοινωνίας άριστα.
Και όλα άρχισαν με δύο «χαστούκια»… Το πρώτο «χαστούκι» είναι εύκολο να το φανταστείτε. Είναι «Το χαστούκι» του Χρήστου Τσιόλκα και εννοώ το τελευταίο μυθιστόρημά του που θεωρείται από πολλούς -και από εμένα προσωπικά- ως μία από τις καλύτερες κοινωνιολογικές αναλύσεις των τελευταίων χρόνων για τη σημερινή αυστραλιανή κοινωνία. Το δεύτερο «χαστούκι» που χρησιμοποίησε ο Νίκος Παπαστεργιάδης για να ξεκινήσει η συζήτηση προέρχεται από το βίαιο «τηλεοπτικό» επεισόδιο μεταξύ του βουλευτή της Χρυσής Αυγής, Ηλία Κασιδιάρη, και της βουλευτή του ΚΚΕ, Λιάνας Κανέλλη, που είδε όλη η ανθρωπότητα πριν από δύο περίπου εβδομάδες.
Και τα δύο χαστούκια βίαια. Το καθένα με τον δικό του τρόπο αλλά και εναύσματα για να προβληματιστούμε όλοι μας για τα «θολά νερά που διαχωρίζουν το πάθος από το λόγο» όπως χαρακτηριστικά αναρωτήθηκε ο Νίκος Παπαστεργιάδης. Και το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έθεσε τον προβληματισμό του, ιδιαίτερα ενδιαφέρον.
«Το χαστούκι αν το δούμε αποκλειστικά υπό το πρίσμα της ηθικής θεώρησης είναι βία και είναι λάθος» είπε ο Νίκος Παπαστεργιάδης, προσθέτοντας «θα πρέπει να αναρωτηθούμε όμως τι άλλο μπορεί να είναι ένα χαστούκι πέρα από ένα βίαιο ξέσπασμα και τι οδηγεί κάποιον να προβεί σε αυτήν την πράξη».
Το γιατί ο φασίστας βουλευτής (οξύμωρος τίτλος, αλλά αληθινός) Κασιδιάρης έριξε το «φυσικό» χαστούκι στην Κανέλλη το φανταζόμαστε. Το τι οδήγησε τον Χρήστο Τσιόλκα, τον άνθρωπο που, με εργαλείο την τέχνη, έριξε το πνευματικό του χαστούκι στην αυστραλιανή κοινωνία το 2009 το μάθαμε την Παρασκευή το βράδυ… «Φτάνει κάποια στιγμή που η κοινωνία γύρω σου σε αρρωσταίνει. Ένοιωσα ότι έπρεπε να κάνω κάτι, να γράψω κάτι, γιατί αν δεν το έκανα θα ένοιωθα συνένοχος σ’ αυτή την παρακμή. Και πιστεύω ότι είναι υποχρέωση των ανθρώπων της τέχνης να μιλήσουν. Ένοιωσα υποχρεωμένος να θίξω την εγωιστική φύση της κοινωνίας μας, την υποκρισία της, ελπίζοντας ότι μπορούμε να αφυπνιστούμε».
Και ο Νίκος Παπαστεργιάδης ταξίδεψε την συζήτηση από τα χαστούκια που σε κάποιες περιπτώσεις γίνονται φορείς αλλαγής και αφύπνισης και με όχημα ένα άλλο μυθιστόρημα του Χρήστου Τσιόλκα το «Νεκρή Ευρώπη», στην Ελλάδα και γενικότερα στην Ευρώπη της κρίσης.
Και είναι μία κρίση που υπέβοσκε για χρόνια τώρα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά γενικότερα στην Ευρώπη. Μία κρίση που έχει να κάνει με την κατάρρευση των κοινωνικών ιδεών του διαφωτισμού για ελευθερία και ισότητα και με την εγκατάσταση ενός νέου οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου το οποίο ακολουθεί και η Αυστραλία. Αυτό το μοντέλο το υπαγορεύουν οι τραπεζίτες και οι αγορές με αποτέλεσμα οι μη προνομιούχοι, μετανάστες και εργατική τάξη να μεταμορφώνονται σε θύματα σε «ζόμπι».
Το έναυσμα για προβληματισμό δόθηκε από αυτήν ακριβώς την επισήμανση και με αρωγό την προφητική φύση του μυθιστορήματος του Χρήστου Τσιόλκα «Νεκρή Ευρώπη».
«Οδηγούμαστε σε μία διαφορετική κοινωνία, μία κοινωνία ζόμπι, ζώντας «ζωή» ως καταναλωτές και παραγωγικές μονάδες και όχι «βίο» (κατά τον Αριστοτελικό ορισμό) ως σκεπτόμενοι και πνευματικοί άνθρωποι;» αναρωτήθηκε ο Νίκος Παπαστεργιάδης και σίγουρα ο προβληματισμός του δεν είναι μόνο επίκαιρος αλλά και αναγκαίος για όλους μας.
«Χαστούκι» στο ακροατήριο ήταν η διαπίστωση του Χρήστου Τσιόλκα ότι όντως αυτή τη στιγμή η ελληνική κοινωνία μεταμορφώνεται μέρα με τη μέρα σε μία κοινωνία ζόμπι. Λόγω του γεγονότος ότι η οικονομική κρίση έριξε τις μάσκες της προσποίησης, τις μάσκες που έκρυβαν το άσχημο πρόσωπό της πίσω από μία τεχνητή υλιστική ευδαιμονία.
Το θέμα των προσφύγων και των μεταναστών, της αντιμετώπισή τους τόσο στην αυστραλιανή κοινωνία του 2012 όσο και στην σημερινή ελληνική κοινωνία αλλά και του πολυπολιτισμού δεν πέρασε απαρατήρητο από τους δύο συζητητές. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η άποψη του ομογενή συγγραφέα, που ανέφερε ότι νοιώθει και πάντα ένοιωθε μετανάστης ακόμα και στην Ελλάδα και αυτό γιατί στην ουσία είναι παιδί μεταναστών.
Η ευθύνη των πνευματικών ανθρώπων, όχι μόνο απέναντι στην κοινωνία και απέναντι στους λιγότερο τυχερούς αυτού του πλανήτη αλλά και απέναντι στους μετανάστες γονείς μας των οποίων η εμπειρία είναι κοσμοπολίτικη αλλά ζουν σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία όπως ανέφερε ο Νίκος Παπαστεργιάδης είναι μεγάλη. Η ανάγκη αυτήν τη στιγμή να βρεθούν τρόποι για να παντρευτούν οι δύο αυτές εμπειρίες ακόμα μεγαλύτερη γιατί αυτή η στρατηγική και εμπειρική γνώση, είναι μία κάποια ελπιδοφόρα κίνηση, ανοίγει τουλάχιστον έναν δρόμο για να προβληματιστούμε ελπίζοντας να επιτύχουμε αν όχι την επιστροφή στα ιδεώδη του διαφωτισμού αλλά την δημιουργία μίας πιο δίκαιης κοινωνίας. Και με αυτήν την επισήμανση ξεκίνησε η αναφορά των δύο συζητητών στον πολυπολιτισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Και η διαπίστωση: Ο πολυπολιτισμός χρειάζεται άμεσα τον κοσμοπολιτισμό για να αναζωογονηθεί και οι αρχές των δύο αυτών κοινωνικών ρευμάτων πρέπει να συνυπάρξουν αν θέλουμε να ελπίζουμε ότι υπάρχει διέξοδο από την κοινωνία των ζόμπι.
«Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται» είπε χαρακτηριστικά ο Χρήστος Τσιόλκας, «η ιστορία είναι καινούρια και την γράφουμε όλοι μαζί ως κοινωνία και ο καθένας μας ξεχωριστά».
«Η εικόνα των χιλιάδων μεταναστών και των παιδιών τους στην Ελλάδα που ζουν σαν ζόμπι είναι εικόνα απελπιστική αλλά και αφυπνιστική. Αν παραδοθούμε στην απελπισία της, οι ελπίδες αφύπνισης είναι λίγες. Θέλω να ελπίζω, θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει ελπίδα να δημιουργήσουμε μια πιο ανθρώπινη κοινωνία» ανέφερε ο Νίκος Παπαστεργιάδης.
Το αν μπορούμε ή όχι είναι ένα άλλο θέμα. Νομίζω πως είναι καλύτερα να αφήσουμε το ελπιδοφόρο ερώτημα να γίνει σπόρος για όλους μας.
Πάντως το Φεστιβάλ Συγγραφέων απέδειξε έστω και μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο ότι όχι μόνο υπάρχουν σκεπτόμενοι άνθρωποι στην παροικία μας και η διάθεση να οργανωθούν αξιόλογες εκδηλώσεις όπως αυτή, αλλά και φιλόξενα αυτιά και μυαλά για να τους ακούσουν και να προβληματιστούν. Και αυτό μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε
