Η φωνή του είναι γεμάτη συγκίνηση, η ματιά του πλημμυρίζει από θαυμασμό. «Απαράμιλλο!» λέει ο Γκέρεον Σίβερνιχ, διευθυντής του μουσείου Martin-Gropius-Bau στο Βερολίνο, κοιτάζοντας μια αφίσα με τη φωτογραφία ενός χάλκινου αγαλματίδιου από το 490 π.Χ. «Ποίημα κίνησης και ομορφιάς». Το γλυπτό, που φέρει την επιγραφή «Ανήκω στον Δία» και προέρχεται από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, δείχνει έναν έφηβο δρομέα. Οι μύες του είναι τεντωμένοι, το πρόσωπό του σε υπερένταση. Από βιασύνη όμως ούτε ίχνος. Η κίνησή του θυμίζει αργή, αρμονική ροή.
Το έκθεμα αυτό θα παρουσιαστεί με άλλα περίπου 1.000, εξίσου εντυπωσιακά, στην έκθεση «Ολυμπία: Μύθος – Λατρεία – Αγώνες», που εγκαινιάζεται στις 31 Αυγούστου στο Martin-Gropius-Bau. Τα περισσότερα (564) εκθέματα προέρχονται από ελληνικά μουσεία, 150 μάλιστα από αυτά που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα εκτίθενται σε παγκόσμια πρώτη. Στο «σόου» συμμετέχουν και δεκάδες ξένα αρχαιολογικά μουσεία, όπως εκείνα του Λούβρου, του Βατικανού, της Ρώμης, του Μονάχου και της Δρέσδης.
Σόου; Ναι, αλλά με την έννοια μιας ιερής τελετουργίας, αφού οι πρώτοι αγώνες στην αρχαία Ολυμπία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη θρησκευτική λατρεία. Ο αθλητισμός ήταν, δίπλα στην πολιτική και στην τέχνη, η τρίτη κινητήριος δύναμη στον εκπολιτισμό της ανθρωπότητας. Αυτό πήρε στους Ολυμπιακούς Αγώνες θεσμική μορφή: ο πολεμικός αγώνας έγινε συμβολικός – με όρια και κανόνες.
Θεματικά, ο χώρος είναι χωρισμένος σε τρεις ενότητες: στην παρουσίαση του Ιερού της Ολυμπίας με τα πολύτιμα αναθήματά του, στην αναπαράσταση των Αγώνων και στην ιστορία των ανασκαφών, αρχίζοντας με την πρώτη «φτυαριά» από γάλλους αρχαιολόγους το 1829, περνώντας στους γερμανούς συναδέλφους τους το 1875 (που έκαναν και τις πρώτες μεγάλες ανακαλύψεις) και συνεχίζοντας ως σήμερα.
Η έκθεση, που σχεδίασαν και επιμελούνται δύο από τους σπουδαιότερους γερμανούς αρχαιολόγους, ο Βολφ-Ντίτερ Χαϊλμάγερ και ο Χανς-Γιόαχιμ Γκέρκε, δείχνει παράλληλα με την αλλαγή της εικόνας των Αγώνων και την πολιτική και πολιτιστική μετεξέλιξη μιας ολόκληρης χιλιετίας.
Η «ΕΙΣΒΟΛΗ» ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΔΟΛΑΡΙΟΥ
Χαράς ευαγγέλια λοιπόν; Οχι ακριβώς. Η έκθεση επισκιάζεται από έναν ομηρικό καβγά. Η αιτία γι’ αυτό, ως συμβαίνει συχνά, τα χρήματα. Ελπίζοντας ότι θα πάρει γενναία χρηματική υποστήριξη, ο κ. Σίβερνιχ, όπως καταγγέλλουν οι αντίπαλοί του, «πούλησε» στους εμίρηδες του Κατάρ το δεύτερο κομμάτι της έκθεσης: την ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Και μαζί με αυτό «πούλησε» και μια ομάδα ειδικών, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Μπερντ Σόσεμαν και τον φιλόσοφο Γκύντερ Γκεμπάουερ.
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο της ομάδας προέβλεπε μια κριτική παρουσίαση των κακώς κειμένων: ντόπινγκ, εμπορευματοποίηση, διαφθορά, καταστροφή του περιβάλλοντος, υπερμεγέθεις οικοδομές. Παράλληλα θεματοποιούσε μια «ανοικτή πληγή» των Γερμανών: τους χιτλερικούς Ολυμπιακούς του 1936.
«Ύστερα από πολύμηνη προεργασία, ο κ. Σίβερνιχ μας ανακοίνωσε ξαφνικά ότι πρέπει να προσαρμόσουμε το σχέδιό μας στις επιθυμίες των ιθυνόντων του Κατάρ, που είχαν αναλάβει ενδιάμεσα, πίσω από την πλάτη μας, την προετοιμασία του δεύτερου μέρους της έκθεσης» λέει ο κ. Γκεμπάουερ. «Αυτό θα ισοδυναμούσε όμως με ευνουχισμό του κριτικού μέρους του σχεδίου μας και αποτελεί πρωτοφανή προσβολή για μας και για όλη την επιστημονική κοινότητα».
Το φόντο της υπόθεσης, σύμφωνα με τον ίδιο; Το Κατάρ, που με τη βοήθεια των «πετροδολαρίων» θέλει να γίνει παγκόσμια αθλητική δύναμη (έχει κερδίσει στο μεταξύ τη διοργάνωση του ποδοσφαιρικού Μουντιάλ το 2022), έχει θέσει υποψηφιότητα για τους Αγώνες του 2020. Μη κριτικές εκθέσεις, σαν αυτή που προετοιμάζει για τις σύγχρονες Ολυμπιάδες, είναι λοιπόν το καλύτερο δόλωμα για τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. «Οι Αθάνατοι ενθουσιάζονται με τέτοιες δουλικές χειρονομίες» προσθέτει άλλος αναλυτής.
ΚΑΤΑΠΕΛΤΗΣ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΜΜΕ
Ο κ. Σίβερνιχ αντιτείνει ότι δεν υπήρξε ποτέ μια γραπτή ή προφορική συμφωνία για συνεργασία με την ομάδα Σόσεμαν – Γκεμπάουερ και ότι επομένως οι αιτιάσεις τους πέφτουν στο κενό. Το κακό γι’ αυτόν είναι ότι πολλά γερμανόφωνα μέσα ενημέρωσης έχουν ταχθεί αναφανδόν εναντίον του. Μια εικόνα δίνουν οι τίτλοι τους από τον περασμένο Φεβρουάριο που ξέσπασε ο καβγάς: «Η πουλημένη Ολυμπιάδα» («Die Zeit»), «H διασπασμένη έκθεση» (Deutschlandfunk), «Ολυμπιάδα για τον εμίρη» και «Ολυμπιακή διαπλοκή» (Deutschlandradio-Kultur).
Και ακόμη χειρότερο για τον ίδιο είναι ότι τελικά αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το «καταρικό» μέρος της έκθεσης ύστερα από γνωμοδότηση-καταπέλτη του ιστορικού Αντρέας Ναχάμα ιδίως σε ό,τι αφορά την «ανιστόρητη» παρουσίαση του 1936.
Το μοιραίο αποτέλεσμα; Μαζί με τους σύγχρονους Ολυμπιακούς, ο κ. Σίβερνιχ έχασε και τα χρήματα που υπολόγιζε να πάρει από τους Άραβες. Παρ’ όλα αυτά, η «κατάρα» του Κατάρ δεν επηρεάζει στο παραμικρό το πρώτο μέρος της έκθεσης. Κι αυτό, όσο «ανάπηρο» και να φαίνεται, υπόσχεται να ξεπεράσει, σε νόημα και ομορφιά, οποιοδήποτε άλλο στην ιστορία της παρουσίασης των Ολυμπιακών Αγώνων.
