Όσοι προσέχετε την ορθογραφία σας –και όλοι μας πρέπει– θα έχετε διαπιστώσει ότι μερικές φορές ενώ μια λέξη αρχίζει με ο (όμικρον), όταν ενωθεί με μια άλλη λέξη και γίνει σύνθετη, το αρχικό ο στο δεύτερο συνθετικό γράφεται με ω (ωμέγα).

Φαίνεται πράγματι ανώμαλο! Ορίστε, και πιάσαμε στο αγκίστρι μας το πρώτο ψάρι. Ο ομαλός γράφεται κανονικά με ο στην πρώτη του συλλαβή. Όταν ενώθηκε με το στερητικό α αυτομάτως η νέα λέξη γράφεται σωστά ως ανώμαλος: Γιατί;

Όλα έχουν την εξήγησή τους και ας μας συγχωρέσουν εδώ όλοι όσοι τα ξέρουν αυτά απ’ έξω και ανακατωτά. Οι γραμμές αυτές γράφονται γι’ αυτούς που δεν τα πρόσεξαν και τόσο στα σχολικά τους χρόνια και οι καθηγητές τους δεν έδωσαν και τόση σημασία σε αυτά που έπρεπε. Όλοι οι γραμματικοί κανόνες τηρούνται από όλους τους ελληνόφωνους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όλες οι γλώσσες τούς έχουν και οι μαθητές τούς μαθαίνουν.

ΟΜΑΛΟΣ – ΑΝΩΜΑΛΟΣ

Πώς κάναμε την περιεκτική λέξη ανώμαλος; Πρώτα έχουμε το επίθετο ο ομαλός, η ομαλή, το ομαλό. Απλώς θα λέγαμε ότι ομαλός είναι ο κανονικός. Το αρχαίο επίθετο ήταν ομός / ομού = όμοιος, και πίσω του βάλαμε το επίθημα –αλός και κάναμε τη νέα έννοια του ομαλού. Από εδώ έχουμε και άλλες παραπλήσιες έννοιες όπως: όμιλος, ομάδα, ομιλία κ.ά.

 Ο ανώμαλος είναι ο αντίθετος του ομαλού. Εδώ μπροστά από τον ομαλό βάλαμε το στερητικό α (άλφα), για να του αφαιρέσουμε την ομαλότητα και έγινε ανώμαλος. Όπως βλέπετε εδώ α + ομαλός = αομαλός. Δεν ακούγεται καλά, το αυτί μας δεν το δέχεται. Έτσι, για χάρη ευφωνίας βάλαμε ανάμεσα στο α και τον ομαλό το γράμμα μας νι και έγινε…  ομαλά ανώμαλος.

 Επίσης, εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε ότι το ο έγινε ω γιατί εκτείνεται η διάρκεια του φωνήεντος ίσως σε δύο οο = ω. Άρα και σήμερα χρησιμοποιούμε το ω όπως οι αρχαίοι μας. Εξάλλου, για το λόγο αυτό λέγεται και ωμέγα (μεγάλο ω). Εδώ βλέπουμε και ακούμε ότι η αρχαία του εκτεταμένη διάρκεια νιώθεται στο αυτί μας και γι’ αυτό οι αρχαίοι μας τα έγραφαν με ω. Λέμε ότι η γραφή τους ήταν φωνητική, δηλαδή έγραφαν όπως ακουγόταν.

ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Κατά τον ίδιο τρόπο κάναμε και τις παρακάτω λέξεις:
1)    Οδύνη – ανώδυνος και επώδυνος
2)    Όνομα – ανώνυμος, αλλά και ομώνυμος, συνώνυμος, επώνυμος, αντωνυμία, ετερώνυμος, πολυώνυμος και πολλές άλλες.
Σημείωση: Τη λέξη όνομα οι Αιολείς την έλεγαν όνυμα. Αυτό επικράτησε.
3)    Όλεθρος – πανωλεθρία
4)    Ορυχείο – μεταλλωρυχείο
5)    Οφείλω – ανωφελής, κοινωφελής, επωφελής
6)    Όροφος – διώροφος, τριώροφος. Υπάρχουν και πολλές άλλες.

ΕΠΙΣΗΣ

Κατά τον ίδιο τρόπο τα βραχύχρονα φωνήεντα ε και α ως αρχικά σε δεύτερο συνθετικό εκτείνονται. Παραδείγματα:
1) υπό + ερέτης – (κωπηλάτης) μας δίνουν το υπηρέτης, τριήρης κ.ά.
2) στρατός + άγω = στρατηγός και χορηγός, αρχηγός, κυνηγός κ.ά.
3) όμος + αγείρω = ομήγυρις, πανηγύρι κ.ά.
4) κατά + αγορεύω = κατήγορος, συνήγορος, παρήγορος κ.ά.
5) υπό + ακούω = υπήκοος, αυτήκοος, βαρήκοος, ευήκοος κ.ά.
6) ίππος + ελαύνω = ιππήλατος, ποδήλατο, λεηλασία κ.ά.
Υπάρχουν και αρκετές άλλες λέξεις που χρειάζονται την προσοχή μας.

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Οι σημαντικότατες αυτές λέξεις μας αναφέρονται εδώ γιατί ο τίτλος μας τις ενώνει και στην πρώτη έχουμε το ο και στη δεύτερη το ω. Το επίθετο κοινός (αυτός που ανήκει σε πολλούς) ουσιαστικοποιήθηκε και μας έδωσε λέξεις ολκής όπως: κοινότητα, κοινοτικός, κοινοτοπία, κοινόχρηστος κ.ά.
Η κοινωνία προήλθε από το κοινωνός (αυτός που μετέχει, συμμετέχει) και το ρήμα έγινε κοινωνώ. Στην ίδια κατηγορία είναι το δηλόω – δηλώ, δήλωση.
Στη νέα μας γλώσσα έχουμε πάμπολλα τέτοια. Η κοινωνία μας έδωσε, επίσης, λέξεις ολκής: κοινωνικός, κοινωνιστής, κοινωνιολογία και τόσες άλλες και με τόσες σημασίες.

ΕΙΣΠΗΔΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Η Αγγλική από τις παραπάνω λέξεις οικειοποιήθηκε αυτούσιες πάρα πολλές: strategy, category, panegyric, paregoric, anopheles, anonymous, anomaly, anodyne, synonym, homonym, eponym, homily κ.ά. Με όλα τα παράγωγά τους γίνονται πολλές εκατοντάδες λέξεις.

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Όλα τα ανωτέρω –κανόνες και ορθογραφία- πρέπει να τα ξέρει και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργός και ο Πατριάρχης και ο Αρχιεπίσκοπος, γιατί αν δεν τα ξέρουν θα τους ονομάσουμε αγράμματους. Και γι’ αυτό όλοι τους τα προσέχουν, γιατί «καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά το όνομα» του… αγράμματου!