«Το θολωμένο μου μυαλό / μ’ έχει προδώσει προ πολλού, του λέω αλλού και τρέχει αλλού, με κάνει και παραμιλώ» έγραφε ο Άκης Πάνου και τραγουδούσε με περίσσια τέχνη ο Στέλιος Καζαντζίδης το 1974. Ο Άκης δεν ήταν νευροεπιστήμονας, ο Γιώργος Παξινός όμως είναι. Από τους καλύτερους και πλέον αναγνωρισμένους του κόσμου. Και παρά το γεγονός ότι ο Άκης Πάνου δεν ρώτησε τον Γιώργο Παξινό πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος πριν γράψει το άσμα του, ο ομογενής επιστήμονας έρχεται σήμερα να μας πει ότι ο Άκης είχε δίκιο. Γιατί; Γιατί, όπως πιστεύει ο διακεκριμένος νευροεπιστήμονας που «διάβασε» και χαρτογράφησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο, μπορεί μεν να είναι ο πιο ανεπτυγμένος εγκέφαλος του πλανήτη μας, αλλά έχει λανθασμένο μέγεθος και σίγουρα δεν μας κάνει τα πιο έξυπνα όντα πάνω σ’ αυτόν.

Ήταν λίγη ώρα πριν ανεβεί στο βήμα του Φιλανθρωπικού Συλλόγου Ιθακησίων ο ομογενής ερευνητής καθηγητής Ψυχολογίας, Γιώργος Παξινός, από το Πανεπιστήμιο Νέας Νότιας Ουαλίας, που μίλησε στο «Νέο Κόσμο». Η διάλεξη που έδωσε στην συνέχεια με θέμα «Τη συμβολή των Ελλήνων στη Νευροεπιστήμη», σε πάνω από 100 άτομα, γέννησε ερωτηματικά, αστείες επισημάνσεις, αλλά και προβληματισμούς στο…  μυαλό όλων μας και για το…  μυαλό μας.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ

Λίγο η πρόκληση της επιστημονικής ειδικότητας του Γιώργου Παξινού, λίγο η διάθεσή μου να πειραματιστώ με έναν ειδικό στον…  πειραματισμό, πήρα την απόφαση να ανατρέψω κάθε κανόνα για τη πρέπουσα ροή μίας συνέντευξης. Ο «άνθρωπος» Γιώργος με ενδιέφερε πριν μπω στο κεφάλαιο…  «επιστήμονας».
Ο «Μαγγελάνος» του ανθρώπινου εγκεφάλου παραδέχθηκε ότι είναι ένας πολύ περίεργος άνθρωπος. «Από το γυμνάσιο είχα την επιμονή να μελετήσω και αν ήταν ένας τοίχος θα μπορούσα να περάσω μέσα απ’ αυτόν για να βρω τι κρύβεται από πίσω για να το μελετήσω. Έχω περιέργεια και αυτό δεν είναι μόνο δικό μου χαρακτηριστικό, όλοι οι επιστήμονες το έχουμε. Μ’ αρέσει να ψάχνω για τις σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων».

Στην περιέργειά του απέδωσα και το γεγονός ότι άφησε πίσω του την Ιθάκη και οδηγήθηκε στις ΗΠΑ και στο Πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνιας μετά συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στον Καναδά στο Πανεπιστήμιο McGill, ύστερα βρέθηκε στο Υale για ένα χρόνο κάνοντας την μεταδιδακτορική του έρευνα και από εκεί στην άλλη άκρη του κόσμου ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας. Και όμως δεν ήταν η περιέργειά του, με διαβεβαιώνει.
«Ήταν ο πόλεμος του Βιετνάμ τότε, το 1968 όταν τελείωσα τις σπουδές μου και η Αμερική ήθελε να πάω να πολεμήσω εναντίον του Χο Τσιι Μινχ, αλλά εγώ υποστήριζα το Χο Τσι Μινχ και έφυγα και πήγα στον Καναδά, όπου έκαμα το διδακτορικό μου στην Ψυχολογία» μου λέει καθώς αποκαλύπτει το ασυμβίβαστο του χαρακτήρα του.
Ο φοιτητής Γιώργος ήταν ο άνθρωπος που δεν ήθελε να πάει στο Βιετνάμ λόγω ιδεολογίας, αλλά ο σημερινός επιστήμονας και ο ώριμος κ. Παξινός έχει τίποτα να κάνει με τον παλιό;

«Νομίζω ότι ο κόσμος σήμερα πρέπει να σπάσει τα δεσμά που μας δένουν και μας έχουν σαν πρόβατα που πάμε προς σφαγή. Οι εταιρίες εξόρυξης έχουν φτιάξει νόμους που τις ευνοούν και τις προστατεύουν.
Η ερώτηση είναι η εξής…  Θα υπακούσουμε εμείς όλους αυτούς τους νόμους ή θα αντιδράσουμε και θα πάμε κατά αυτών; Οι εταιρίες δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά, έχουν μόνο το κέρδος στο μυαλό τους, μου λέει

Όχι δεν είναι αναρχικός ο κ. Παξινός – αν πήγε εκεί το μυαλό σας. Εκείνο που σήμερα τον ανησυχεί, πάνω απ’ όλα, δεν είναι το αν θα καταφέρει να ολοκληρώσει τη χαρτογράφηση του φλοιού του εγκεφάλου, ένα ακόμα επιστημονικό του επίτευγμα που αν τελικά ολοκληρωθεί θα τον ανεβάσει στο πάνθεο των μεγαλυτέρων επιστημόνων όλων των εποχών. Είναι το αν θα καταφέρει να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τις κλιματικές αλλαγές. «Γράφω τώρα ένα μυθιστόρημα, το γράφω αρκετά χρόνια, και βασικό του θέμα είναι το περιβάλλον. Είπα να γράψω ένα επιστημονικό βιβλίο. Θα το διαβάσουν άλλοι πιθανώς 1000 επιστήμονες, άντε 2000, οι οποίοι είναι ήδη πεπεισμένοι. Δεν το ήθελα αυτό, γι’ αυτό γράφω αυτό το μυθιστόρημα που ανταποκρίνεται σε ένα διαφορετικό κοινό». Και αυτό το μυθιστόρημα είναι που ο καταξιωμένος νευροεπιστήμονας θεωρεί ως το μεγαλύτερο εν εξελίξει επίτευγμά του.

Και είναι επίμονος ο Γιώργος Παξινός. «Έχω επιμονή και εμμονές που μερικές φορές δημιουργούν κακή εντύπωση αλλά όχι πάντα» μου λέει.
«Οι φίλοι μου με βαριούνται μερικές φορές με την επιμονή μου αλλά φροντίζω να κάνω πίσω όταν συμβαίνει αυτό» προσθέτει καθώς μου εξομολογείται ότι όταν μιλά για φίλους, μιλά για ανθρώπους που τον συντροφεύουν από τα γυμνασιακά του χρόνια. «Έχω, πάντως, πολλούς φίλους και πρόσφατους, κυρίως από την Ελλάδα. Το βρίσκω δύσκολο να κάνει κάποιος φιλίες στην Αυστραλία. Οι άνθρωποι εδώ είναι λίγο σαν κάστρα».

Παραδέχεται ότι τη ζωή του την καθόρισε και την καθορίζει μέχρι σήμερα η αγάπη. «Στα φοιτητικά μου χρόνια η ευτυχία καθορίστηκε από ένα μεγάλο έρωτα που έζησα. Η επιστήμη όταν έχασα αυτόν τον άνθρωπο από τη ζωή μου φάνταζε άνοστη μπρος σ’ αυτόν τον έρωτα. Σήμερα με κάνουν ευτυχισμένο τα παιδιά μου. Η επιστήμη, εντάξει δεν είναι τόσο ‘άνοστη’, είναι η δουλειά μου, αυτό είναι όλο» .

Ο έρωτας και η δύναμη των συναισθημάτων σε σχέση με την δύναμη της λογικής πάει την κουβέντα μας στον Γιώργο Παξινό τον επιστήμονα…

ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ

Ο Άκης Πάνου έρχεται στο μυαλό μου, δεν προσπαθώ να δώσω εξήγηση σ’ αυτό το σχεδόν «σχιζοφρενικό» συνειρμό, ούτε τολμάω να ρωτήσω τον νευροεπιστήμονα το γιατί;
Αλλά τα τραγούδα του μεγάλου συνθέτη διάσπαρτα με θολωμένα από την αγάπη μυαλά, μου δίνουν το έναυσμα να τον ρωτήσω.
«Τρελαίνει ο έρωτας;».

«Το ότι μπορεί να σε κάνει να παραφερθείς είναι γεγονός. Από τις δολοφονίες που διαπράττονται σε πολλές ο λόγος που οδηγεί το άτομο να σκοτώσει είναι η αντιζηλία. Δεν μπορεί να ζήσει όμως ο άνθρωπος όταν επιτρέπει στο συναίσθημα να υπερβεί την λογική. Είναι παλαβό αυτό το πράγμα. Που σημαίνει ότι τρελαίνει λίγο».
«Εν τω εγκεφάλω το ηγεμονικόν» λέγεται ότι είπε ο Αλκμέωνας τον 5ο αιώνα π.Χ.! Τι λέει σήμερα ο Γιώργος Παξινός γι’ αυτό που θεωρούμε ή θέλουμε να πιστεύουμε ότι μας κάνει το πιο έξυπνο ον του πλανήτη μας; «Είμαστε ή όλο αυτό είναι ένας μύθος που πηγάζει από την αυταρέσκειά μας;» τον ρωτάω.

«Οι φάλαινες δεν μας κυνηγάμε, εμείς κυνηγάμε τις φάλαινες, οι χιμπατζήδες δεν μας απειλούν, εκείνοι κινδυνεύουν από εμάς. Αυτό που έχουμε εμείς και είναι διαφορετικό από τους άλλους πρωτεύοντες είναι ότι έχουμε μεγαλύτερο εγκέφαλο, με άλλα λόγια ο δικός μας ζυγίζει κατά μέσο όρο 1.300 γραμ. ενώ του χιμπατζή είναι 600 γραμ. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι έχουμε περισσότερη ικανότητα διανοητική και ότι ο εγκέφαλός μας υποστηρίζει τη γλώσσα, η οποία μέχρι σήμερα έκανε δυνατή την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης η οποία όμως με τη σειρά της απειλεί την ύπαρξή μας.

Είναι γελοίο, όμως, να βάλουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε ένα θρόνο και να τον λατρεύουμε σαν το μέγα εργαλείο. Ο εγκέφαλος, αν δεις τη ιστορία της ανθρωπότητας, είναι το εργαλείο που οδήγησε τους αρχαίους Έλληνες στον Πελοποννησιακό, τον Τρωικό πόλεμο και συνεχίσαμε με τον Πρώτο Παγκόσμιο και τον Δεύτερο, και όλα αυτά είναι αντανάκλαση του ανθρωπίνου εγκεφάλου. Έχει περιορισμούς ο εγκέφαλος, δεν είναι αυτό που νομίζουν πολλοί. Δεν αποφύγαμε τον «μεγάλο φιλόσοφο» Τζορτζ Μπους για παράδειγμα. Είναι τρελό να ακούω ανθρώπους να λένε ‘Ω! ο εγκέφαλος, έχει τεράστιες ικανότητες και αν μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε όλες αυτές τις ικανότητες που θα πηγαίναμε! Ε! θα πηγαίναμε πιο γρήγορα στον όλεθρο που πάμε» λέει κατηγορηματικά.

«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει το σωστό μέγεθος. Αν ήταν μικρότερος δεν θα μας έβαζε στους μπελάδες που μας έχει βάλει. Αν ήταν μεγαλύτερος δεν θα μας έβαζε μόνο σε μπελάδες αλλά θα έβρισκε και τη λύση σ’ αυτά τα προβλήματα. Σ’ αυτό το συμπέρασμα έχω καταλήξει» μου λέει και μ’ αποστομώνει.

«Τα άλλα ζώα τα περνάνε καλά εμείς είμαστε που βάζουμε τον εαυτό μας και αυτά στο χείλος του γκρεμού» συμπληρώνει και οποιαδήποτε άλλο σχόλιο είναι πλέον περιττό. Γιατί τον μύθο του πιο έξυπνου όντος του πλανήτη δεν το κατέρριψε όποιος και όποιος αλλά ο Γιώργος Παξινός αυτοπροσώπως.