Σκεπτόγραμμα

Τι σου είναι και αυτές οι λέξεις! Μόνο με μία λέξη μπορεί κάποιος σήμερα να σε χαρακτηρίσει –και να σε χρωματίσει– με ανθρώπινα χρώματα και να σε βάλει σε μία κατηγορία που ίσως εσύ δεν θέλεις ούτε επιθυμείς να ανήκεις. Η πολιτική οικειοποιήθηκε αφάνταστα το δεξιό και τον αριστερό και όλη η ανθρώπινη ιδεολογία κατέληξε σε αυτό τον κοινωνικό διαχωρισμό. Βάλαμε και άλλους ασαφείς όρους πιο δεξιά ή πιο αριστερά και αφού εφεύραμε τον κεντρώο χώρο, αμέσως δεξιά και αριστερά του βάλαμε τα σημάδια μας με ανθρώπινο χαρακτηρισμό.

Φυσικά, όλα αυτά μας τα προσδιόρισε η περίφημη Γαλλική Επανάσταση (1789). Στο νέο γαλλικό κοινοβούλιο οι πιο συντηρητικοί (αυτοί που δεν ήθελαν αλλαγές) κάθισαν στα δεξιά έδρανα του προέδρου της Βουλής και οι πιο «προοδευτικοί» αφού αυτοπροσδιορίστηκαν έτσι (αυτοί που ήθελαν διακαώς την αλλαγή) κάθισαν αριστερά του. Και από τότε όλοι μας γίναμε δεξιοί ή αριστεροί. Η τακτική αυτή ισχύει μέχρι σήμερα, επιβεβαιώνοντας τα λόγια της σοφής μας παροιμίας που λέει: «Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει».

ΤΟ ΠΕΤΑΜΑ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ

Οι αρχαίοι μας –αυτοί που ήταν στην αρχή– είχαν ένα κλάδο της μαντικής τέχνης τον οποίο ονόμαζαν οιωνοσκοπία. Ο οιωνός είναι το μαντικό πουλί και από το πέταγμα του οποίου προφήτευαν το μέλλον. Προφήτες στον ελληνικό μας αρχαίο κόσμο δεν υπάρχουν. Δεν υπήρχαν γιατί τα λόγια τους θα πετούσαν σαν τα μαντικά πουλιά, τους οιωνούς. Ο ποιητής μας Όμηρος μάς απαθανάτισε τη φράση: «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης». (Το καλύτερο σημάδι που υπάρχει, είναι να υπερασπίζεσαι την πατρίδα). Ορίστε «προφητεία» ανθρώπων!

Το μαντικό πουλί κατά την οιωνοσκοπία, έλεγαν ότι εάν πετούσε προς τα δεξιά τότε ήταν καλός οιωνός. Και γιατί αυτό; Οι περισσότεροι άνθρωποι είμαστε δεξιοί: δουλεύουμε με το δεξί μας χέρι, γράφουμε με το δεξί. Με ένα λόγο, μάς βολεύει το δεξί. Εξάλλου, κάναμε και το επίθετό μας ο επιδέξιος = αυτός που έχει τη δεξιότητα –την ικανότητα– να κάνει κάτι με το δεξί χέρι. Ίσως η λέξη μας δεξιός συνδέεται με το ρήμα μας δέχομαι, δηλ. προσαρμόζομαι με κάτι. Έτσι έγιναν και οι λέξεις μας δέκτης, δεκτός, δόκιμος και άλλες. Είναι όλες πανάρχαιες λέξεις που συναντούμε συχνά στον Όμηρο.

ΚΑΙ Ο ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ;

Η αριστερή πλευρά του σώματός μας (αριστερό χέρι/πόδι) χαρακτηρίζεται κάπως σαν ελαττωματική μια και η αριστερή πλευρά δεν έχει περισσότερη δύναμη και με επιδεξιότητα δεν μπορεί να κάνει περισσότερα και καλύτερα. Έτσι, η αριστερή πλευρά φαίνεται να είναι «κακός οιωνός». Σήμερα θα λέγαμε ότι η αριστερή πλευρά είναι μία «αναποδιά».
Εντούτοις όμως και η αριστερή πλευρά δεν είναι «για πέταμα!». Δεν θα ήταν «δίκαιο» να την πούμε όμως και «κακή πλευρά». Για να μην την αδικήσουμε χρησιμοποιήσαμε έναν ευφημισμό. Αντί κακή, την ονομάσαμε «άριστη» και να μην συγχέεται με τον πραγματικό άριστο έγινε ο αριστερός με εύσημη σημασία. Τον αριστερό τον λέμε και ευώνυμο (έχει καλό όνομα). Θαυμάσια η γλώσσα μας.

ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ;

Στα Λατινικά ο δεξιός έγινε dexter. Το δεξί χέρι είναι dextera ή dextra manus. Στα Αγγλικά μπήκε επίσης ως dexter. Tα λεξικά λένε: connected with Greek δεξιός = right. Decterous είναι ο επιδέξιος και dexterity η επιδεξιότητα, αλλά και dexterousness και το επίρρημα έγινε dexterously.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα: Α surgeon must have great dexterity to handle precision instruments = O χειρούργος πρέπει να έχει μεγάλη επιδεξιότητα για να χειρίζεται εργαλεία ακρίβειας. Her dextrous fingers moved gracefully over the piano keys = τα επιδέξια δάχτυλά της κινήθηκαν με χάρη πάνω στα κλειδιά του πιάνου (πλήκτρα).
Ο δεξιός στα Αγγλικά λέγεται και right που σημαίνει και ορθός. Και εδώ μια και οι περισσότεροι άνθρωποι είναι δεξιοί, θεωρήθηκε πως ό,τι κάνει κάποιος με το δεξί χέρι είναι και το ορθό. Επίσης, άξιο μνείας είναι και ο αριστερός = left, το οποίο στα παλαιά Αγγλικά ως lyft σημαίνει ο «ασθενής», ο «άχρηστος». Συμπτώσεις γλωσσών.

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Ο Θεός έκανε τον κόσμο μας με το δεξί ή το αριστερό του χέρι; Φυσικά, θα ήταν καλύτερος εάν τον είχε κάνει με το δεξί. Μερικοί συνάνθρωποί μας το σκέφτηκαν και αυτό. Όπως ο Martin Gardner στο βιβλίο του: «Τhe New Ambidextrous Universe: Symmetry and Asymmetry…” (To Νέο Αμφιδεξιό Σύμπαν: Συμμετρία και Ασυμμετρία… ).
Είναι μία άκρως ενδιαφέρουσα οπτική γωνία για να λύσει τα… άλυτα. Εσείς τί λέτε; Είναι ο Θεός δεξιός ή αριστερός; Μήπως είναι όντως «αμφιδεξιός» δηλ. καθόλου…  αριστερός»!