Ο ελληνικός εκπατρισμός έχει ιστορία πάνω από 3.000 χρόνια. Ωστόσο, ο εποικισμός Ελλήνων στην Αυστραλία ξεκίνησε στα 1880, γίνεται συστηματικότερος στις αρχές του 20ού αιώνα, παίρνει επιδημικές διαστάσεις μετά τη διακρατική συμφωνία Αυστραλίας-Ελλάδας το 1952, τερματίζεται το 1975, με αποτέλεσμα την κοινωνικο-οικονομική και πολιτική δικτύωση και ισοπολιτεία των Ελλήνων εποίκων. Επανεργοποιείται το 2010 ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας και ελλαδικής κοινωνικής και οικονομικής κρίσης και αναμένεται να κορυφωθεί στη διάρκεια της δεκαετίας 2012-2022.

Η Αυστραλία από το 1945 συνειδητοποιεί την ανάγκη της εθνικής της ασφάλειας και έχει επίγνωση πλέον των αδυναμιών της με έναν πληθυσμό που δεν ξεπερνούσε τα 7,5 εκατομμύρια. Εάν δεν απέβλεπε σε συστηματική πληθυσμιακή αύξη, η χώρα θα ήταν επισφαλής σε κάθε εξωτερική επίθεση. Με την ίδρυση του Υπουργείου Μετανάστευσης δύο χρόνια αργότερα (1947) θεσμοθετείται η αύξηση του πληθυσμού της Αυστραλίας κατά 4% ετησίως και διαμορφώνεται ο εργασιακός χάρτης της Αυστραλίας. Αποτέλεσμα της -επετειακής πλέον- συμφωνίας Μετανάστευσης Αυστραλίας-Ελλάδας το 1952, καθώς επίσης και με την Ιταλία και τη Μάλτα την ίδια χρονιά, η Αυστραλία καθιερώνει την κυβερνητικά ελεγχόμενη και πριμοδοτούμενη μετανάστευση. Η συμφωνία είχε ως αντικειμενικό της στόχο και επιδίωξη την οργανωμένη εργασιακή αποκέντρωση, μία συστηματική οικονομική μετανάστευση, δηλαδή, που θα απέβλεπε και τον πληθυσμό της χώρας να αυξήσει, αλλά και να επιβάλλει συγκεκριμένο εργασιακό χάρτη σε παναυστραλιανό επίπεδο.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μέχρι το 2010, είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα η δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό αυστραλιανή Διασπορά στον κόσμο, με 135.000 Αυστραλούς πολίτες να εργάζονται και να ζουν εκεί μόνιμα. Ήσαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία τέκνα και επίγονοι των πρωτοπόρων Ελλήνων μεταναστών. Πληθυσμιακά, η συμπαγέστερη κοινότητα Αυστραλών πολιτών ζούσε και συνεχίζει να ζει στο Ενωμένο Βασίλειο (250.000), με τρίτη χώρα προτίμησης της αυστραλιανής Διασποράς τις ΗΠΑ, όπου διαβιούν ακόμη 95.000 Αυστραλοί πολίτες.
Ως αποτέλεσμα της παρούσας κοινωνικο-οικονομικής ελλαδικής κρίσης, αναμένεται ότι μέσα στην πρώτη δεκαετία 2010-2020 πάνω από 200.000 άτομα, κυρίως οι Αυστραλοί πολίτες της προηγούμενης σαραντάχρονης παρουσίας τους στην Ελλάδα, αλλά και νεομετανάστες, θα επιστρέψουν στους Αντίποδες. Δεν πρόκειται, βέβαια ,για μετανάστευση αγροτών μιας παραμελημένης υπαίθρου ούτε και για προλετάριους των κύριων αστικών κέντρων της Ελλάδας, αλλά για την πεμπτουσία της μεσαίας αστικής τάξης, το έμψυχο πνευματικό δυναμικό της χώρας, κυρίως επιστήμονες και τεχνοκράτες. Μία αιμορραγία έμψυχου δυναμικού με τραγικές συνέπειες για την Ελλάδα και τους Έλληνες.

Παρόμοια έξοδος, με αυξημένες αναλογίες, έλαβε χώρα μόνο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και την έξοδο των Φαναριωτών και των διανουμένων. Όλα τα μεταναστευτικά ρεύματα των Ελλήνων από τον 16ο αιώνα μέχρι και το 1975 είχαν ως επίκεντρό τους τον Έλληνα ανειδίκευτο εργάτη, τα θύματα φυσικών καταστροφών, θύματα πολέμων, τους ανέργους, τους παραμελημένους αγρότες, και γενικότερα το ανθρωπομάνι της φτώχειας. Η νέα μετανάστευση, που ξεκινά το 2010, έχει ως επίκεντρό της το διανοούμενο άνεργο, τον επιστήμονα που δεν μπορεί να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες του, τον πνευματικό άνθρωπο που δεν μπορεί να επιβιώσει. Πάντως, η νέα αυτή μετανάστευση προς την Αυστραλία θα ενισχύσει πνευματικά, πολιτιστικά, γλωσσικά τον γηράσκοντα και σχεδόν σε βιολογική έξοδα αυστραλιώτη Ελληνισμό και θα σημάνει την απαρχή μιας νέας σελίδας της Ελληνικής Διασποράς.
Ας δούμε, όμως, με την ευκαιρία της επετείου των 60 χρόνων μεταπολεμικής μετανάστευσης και εποικισμού, τα βασικότερα χαρακτηριστικά της, γενικά και ειδικά, με κωδικούς, με επικεφαλίδες, αφού συστηματική, πλούσια και εμπεριστατωμένη υπήρξε η βιβλιογραφία που αναφέρεται στην ιστορική παρουσία του ελληνισμού στην Ωκεανία. Η κωδικοποιημένη παράθεση των στοιχείων της ελληνικής παρουσίας έχει ως στόχο να δώσει στον αναγνώστη μια άμεση, γρήγορη και οικονομική απαρίθμηση των κυριοτέρων γεγονότων και σταθμών που τη σημάδευσαν και την διαμόρφωσαν:

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ

O όρος Διασπορά περιγράφει έναν λαό εκπατρισμένο και προέρχεται από το ρήμα διασπείρω.
Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από το Θουκυδίδη για να περιγράψει την εξορία (διασπορά) των κατοίκων της Αίγινας από τους Αθηναίους (Πελοποννησιακός Πόλεμος, ΙΙ.27)
Τα κυριότερα διασπορικά έθνη είναι οι Εβραίοι, οι Αρμένιοι, οι Κινέζοι και οι Έλληνες.
Στη διάρκεια των τελευταίων 3.000 ετών (11ος π.Χ. αιώνας -1975 μ.Χ.), οι Έλληνες εγκατέλειψαν τα εθνικά τους σύνορα στην προσπάθεια να υλοποιήσουν την εθνική τους φιλοδοξία, αναζητώντας νέα λιμάνια ευφορίας, ή να επιβιώσουν ως αποτέλεσμα πολύχρονων καθεστώτων δουλείας αλλά και για κοινωνικο-οικονομικούς λόγους .
Ο όρος ελληνική Διασπορά χαρακτηρίζει τους Έλληνες εκείνους, οι οποίοι παρά το προσωρινό ή μόνιμο εκπατρισμό τους γαι οποιοδήποτε λόγο ή αιτία, συνεχίζουν να διατηρούν πολιτιστικούς, πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς δεσμούς με την Ελλάδα και τους Έλληνες γενικά (όχι απλά τους ελλαδικούς).
Ο ελληνικός εκπατρισμός υπήρξε έντονο φαινόμενο για τους Έλληνες, αφού πάνω από το 40% του εθνικού πληθυσμού, σε οποιαδήποτε χρονική φάση της ιστορίας του έζησε εκτός των εθνικών συνόρων της Ελλάδας ή της Κύπρου.

Το 2012, από το σύνολο των 17.000.000 Ελλήνων, τα 5.000.000 ήσαν εγκαταστημένοι σε 192 διαφορετικές γειτονιές του πλανήτη μας

Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ

Στη διάρκεια των τελευταίων 3000 ετών καταγεγραμμένης ιστορίας των Ελλήνων και του πολιτισμού τους, αναδείχθηκαν και λειτούργησαν τουλάχιστον τρεις τύποι Ελληνισμού.
Εθνικός Ελληνισμός: περιλαμβάνει όλους όσοι θεωρούν τους εαυτούς τους εθνικά Έλληνες με αναγωγή στους προγόνους και στην καταγωγή τους.
Ομόδοξος Ελληνισμός: περιλαμβάνει όλους όσοι είναι αλλογενείς (ανατολικοευρωπαίους, Βαλκάνιους και μεσανατολίτες) που δηλώνουν ότι είναι Έλληνες Ορθόδοξοι (σε αντιδιαστολή με τους Ρωμαιοκαθολικούς)
Πολιτιστικός Ελληνισμός: περιλαμβάνει όλους όσοι είναι αλλογενείς, αλλά εξασκούν ελληνικές παραδόσεις, βιώνουν εκφάνσεις της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και διαμορφώνουν εξελληνισμένη ταυτότητα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Μπορούμε να διακρίνουμε τουλάχιστον τέσσαρα βασικά συστατικά της ελληνικής ταυτότητας:
Την Αρχαία Ελληνική, κλασική και ελληνιστική πολιτιστική κληρονομιά όπως αυτή διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε μέχρι τις μέρες μας.
Την Ελληνική Ορθόδοξη Κληρονομιά (οι Έλληνες και οι Εβραίοι είναι εθνικές ομάδες, αλλά, ταυτόχρονα, είναι και θρησκευτικές ομάδες). Ανθρωπολογικές έρευνες πιστοποιούν, πάντως, ότι εκτός αν η εθνική συνείδηση ταυτίζεται με τη θρησκευτική, η θρησκεία από μόνη της δεν είναι σε θέση να διατηρήσει την εθνική ταυτότητα.
Την Ευρωπαϊκή Κληρονομιά όπως αναδύθηκε μέσα από την εξελληνισμένη Αναγέννηση στη διάρκεια του 12ου και 13ου αιώνα στην Ιταλία και τον Γαλλικό και Βρεταννικό Διαφωτισμό.
Την Ανατολική Κληρονομιά ως συνέπεια της κυριαρχίας αλλά και της αλληλεπίδρασης του ελληνικού πολιτισμού για τουλάχιστον 1300 χρόνια στην περίοδο του Βυζαντίου.

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ-ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΥ

Τον κύκλο της μετανάστευσης διακρίνουν τουλάχιστον πέντε χαρακτηριστικές φάσεις.
Η φάση της εξόδου ή του εκπατρισμού
Η φάση της εγκατάστασης και επιβίωσης
Η φάση της κοινωνικο-οικονομικής συγκρότησης
Η φάση της κοινωνικο-οικονομικής διαδικτύωσης
Η φάση της εδραίωσης και της ισοπολιτείας
Οι μεταβατικές αυτές φάσεις χαρακτηρίζουν, κυρίως, την πρώτη γενιά των μεταναστών-εποίκων και, στη συνέχεια, αφομοιώνονται από τα παιδιά τους. Στην Αυστραλία από τη δεκαετία του 1990 έχουν ωριμάσει όλες οι φάσεις του μεταναστευτικού κύκλου. Και από το 2030, θα περνούσαμε σε πλήρη εξαφάνιση του κύκλου, αφού οι μετανάστες της πρώτης γενιάς θα είχαν αριθμητικά εξαντληθεί. Ωστόσο, με τη νέα μετανάστευση μετά το 2010 θα αλλάξουν ριζικά και τα δημογραφικά δεδομένα του Ελληνισμού.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Ο ελληνικός εποικισμός στην Αυστραλία είχε παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτά των Αγγλοκελτών: οι πρωτοπόροι Έλληνες ήσαν κατάδικοι.
Από το 1829 έως το 1975 πάνω από 300.000 Έλληνες από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Μικρά Ασία και τις παρευξείνιες περιοχές και τις χώρες της Ανατολικής Ασίας και Ιαπωνίας εγκαταστάθηκαν στην Αυστραλία.
Η προπολεμική μετανάστευση προς την Αυστραλία ήταν:
– Νησιώτικη (από 29 νησιά της Ελλάδος)
– Ανδροκρατούμενη
– Αλυσιδωτή και στηριζόμενη στην περιπέτεια και τη φιλοπεριέργεια
– Ρατσιστική και μισοξενική
Η πλειοψηφία των εποίκων ήταν γεροντοπαλήκαρα, εργένηδες και ανειδίκευτοι εργάτες.
Στη διάρκεια της προπολεμικής περιόδου, οι πρωτοπόροι Αυστραλιώτες Έλληνες έποικοι:
– Ίδρυσαν τις πρώτες κοινότητες (1892)
– Εγκαινίασαν τον πρώτο τους ορθόδοξο ναό (1898)
– Ίδρυσαν τις πρώτες αδελφότητες (1912)
– Εκτύπωσαν τις πρώτες ελληνόγλωσσες εφημερίδες (1913)
– Κυκλοφόρησαν τα πρώτα τους βιβλία (1916)
– Οργάνωσαν τις πρώτες θεατρικές παραστάσεις (1917)
– Άνοιξαν cafes σε κάθε ένα από τα χωριά της Νέας Νότιας Ουαλίας και Βικτωρίας (1906)
– Ίδρυσαν τις πρώτες βιομηχανίες καπνού στην Αυστραλία (1904)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Τα κύρια χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής μετανάστευσης προς την Αυστραλία (1947-1975) ήσαν:
Κυβερνητικά ελεγχόμενη ως αποτέλεσμα της ευρύτερης πολιτικής της κοινοπολιτειακής κυβέρνησης για αποκέντρωση του εργατικού δυναμικού.
Η διακρατική μεταναστευτική συμφωνία Ελλάδος-Αυστραλίας υπογράφτηκε το 1952.
Επιτεύχθηκε εξισορρόπηση των φύλων με την άφιξη 85.000 νυφών από την Ελλάδα (1962-1968), οι οποίες κρατούσαν στο σύνολό τους αναχρονιστικές φωτογραφίες.
Μεθοδεύτηκε ο μαζικός εποικισμός 270.000 Ελλήνων ανειδίκευτων εργατών και αγροτών στην πλειοψηφία τους.
Ενισχύθηκε η μεσαία αστική τάξη με την άφιξη 10.000 μορφωμένων Ελλήνων από τη Ρουμανία και την Αίγυπτο (1956-1960).
Ο επιλεκτικός εποικισμός συνεχίσθηκε στην περίοδο 1974-2010 με τη μαζική άφιξη Ελλήνων προσφύγων από την Κύπρο, τη Νότιο Αφρική και τις χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Η Μελβούρνη μετατρέπεται σε εθνογλωσσικό κέντρο του Ελληνισμού και πληθυσμιακά τρίτη μεγαλύτερη ελληνόφωνη πόλη στον κόσμο με 230.000 εποίκους.
Η ελληνική εγκατάσταση στην αχανή ήπειρο προκάλεσε τη λειτουργία 148 Ελληνικών Κοινοτήτων και Ενοριών.
Λειτούργησαν πάνω από 500 ελληνικοί οργανισμοί, Αδελφότητες και Σύλλογοι στην Αυστραλία. Μόνον στη Μελβούρνη καταγράφηκαν 134 μακεδονικοί σύλλογοι.

Συγκαιρινά χαρακτηριστικά των ελληνικών παροικιών της Αυστραλίας
Τα αρνητικά δεδομένα:
Η ελληνική κοινότητα γηράσκει ( το 2011, 82% των Ελλήνων μεταναστών ήταν άνω των 65 ετών).
Ο γλωσσικός δείκτης απόκλισης από την ελληνική γλώσσα σε διαγενεολογικό επίπεδο ανέρχεται στο 25%.
Η ελληνική γλώσσα δεν αποτελεί πλέον οικόλεκτο στο 34% των ελληνικών νοικοκυριών.
Ο δείκτης των διεθνικών γάμων πλησιάζει το 45%.
Σχεδόν το 85% των Ελλήνων μεταναστών πρώτης γενιάς είναι εκτός του παραγωγικού δυναμικού.
Τα θετικά δεδομένα:
Συνεχίζεται η εναρμονισμένη εξισορρόπηση των φύλων (50,2% άνδρες).
Οι Αυστραλιώτες Έλληνες αποτελούν το 8% του συνολικού πληθυσμού της Μελβούρνης, το 10% του Ντάργουιν, το 2,2% της Αυστραλίας, την τρίτη μεγαλύτερη εθνοτική δύναμη μετά τους Αγγλοκέλτες και τους Ιταλούς.
Το 10,8% όλων των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που απαρτίζουν το ποικίλο εθνοτικό σύνολο της χώρας είναι ελληνικής καταγωγής, το μεγαλύτερο στη χώρα μετά τους Ασιάτες.
Οι Έλληνες αποτελούν το 9% του συνολικού αριθμού των εκπαιδευτικών και το 8% των επιστημόνων της χώρας.
Ο αριθμός των σπουδαστών της Ελληνικής ανέρχεται στις 40.000 εκ των οποίων το 34% είναι αλλογενείς.
Το 26% των Αυστραλιωτών Ελλήνων είναι μικροεπιχειρηματίες (ισοδύναμο προς αυτό των Εβραίων της χώρας).
Το ελληνικό νοικοκυριό δήλωσε ότι έχει υπό την κυριότητά του στην τελευταία απογραφή 2,02 οικίες κατά μέσο όρο ενώ το αυστραλιανό νοικοκυριό κατά μέσο όρο 0,7.
Οι Αυστραλιώτες Έλληνες κυριαρχούν στα αναπτυξιακά έργα, στην αλιεία, στην επιπλοποιία, στα ταξί, τις υπεραγορές και στις βιομηχανίες τροφίμων.
Στα κοινοβούλια της χώρας εφμανίσθηκαν συνολικά 36 βουλευτές ελληνικής καταγωγής, εκ των οποίων 14 έγιναν Υπουργοί, ενώ δύο επιφανείς ταγοί χρημάτισαν Κυβερνήτες στη Δυτική Αυστραλία και στη Βόρειο Επικράτεια.