Η πολύ γόνιμη και δόκιμη λέξη μας «κέντρο» χρησιμοποιείται από τους Έλληνες για αρκετές χιλιάδες χρόνια. Φαίνεται πως άρχισε από το κεντρί των εντόμων και μέχρι σήμερα παρέμεινε παραγωγικότατη λέξη μας. Φυσικά, άλλαξε σημασίες όπως το ήθελαν οι χρήστες της. Το κεντρί των εντόμων είναι το αιχμηρό όργανο με το οποίο τρυπούν το σώμα άλλου οργανισμού και χύνουν μέσα του μία τοξική, φαρμακερή ουσία, το δηλητήριό τους, με σκοπό να προστατευτούν. Δίνουν το μήνυμα ότι ενοχλούνται και δεν δέχονται να τα πειράζουμε. (Για φανταστείτε εάν και εμείς οι άνθρωποι είχαμε τον έμφυτο αυτό μηχανισμό! Απρόβλεπτες οι συνέπειες!)

Έτσι ο άνθρωπος έκανε ένα δικό του κεντρί από ξύλο ή μέταλλο για να το χρησιμοποιεί στη δουλειά του ή και αυτός να δώσει στους άλλους το μήνυμα του. Το τελειοποίησε, μάλιστα, τόσο, που έφτασε στην…  πυρηνική βόμβα. Η ίδια λέξη κεντρί χρησιμοποιήθηκε και μεταφορικά. Κεντρί είναι ο άνθρωπος που λέει ένα λόγο με δηκτικό τρόπο για να ενοχλήσει. Τον λέμε και καρφί. Από εδώ έγινε και το ρήμα μας κεντρίζω με τις παραπάνω σημασίες: τρυπώ, παρακινώ, ερεθίζω ακόμη και παροτρύνω. Κεντρίζω, όμως, λέμε, επίσης, όταν σχίζω τον κορμό ενός δέντρου και τοποθετώ ένα βλαστό από άλλο δέντρο ή και είδος, με σκοπό να καλυτερέψω το αρχικό φυτό. Αυτό είναι το κέντρισμα ή μπόλιασμα. Από εδώ και η θρυλική μας βουκέντρα!

ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ

Ο μεγάλος μας Έλληνας γεωμέτρης Ευκλείδης (3ος π.Χ. αιώνας) χρησιμοποίησε το κέντρο ως γεωμετρικό όρο στην περίφημη Ευκλείδεια Γεωμετρία του. Ο Ευκλείδης ζωγράφισε έναν κύκλο και ο ίδιος κάθισε ακριβώς στη μέση του. Αυτό το ονόμασε κέντρον – φυσικά από το κεντρί που είναι το κέντρο του τσιμπήματος. Έτσι η λέξη φτούρησε και εκτός από το κέντρο του κύκλου μάς έδωσε το κέντρο της σφαίρας μέχρι τη συμμετρία που πρέπει να έχει κέντρο.

Μία παροιμία μας λέει: «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται» (εάν πέσει το δέντρο ο καθένας παίρνει τα ξύλα του). Έτσι μέχρι σήμερα η ευκλείδεια αυτή πράξη γεννάει όχι μόνο νέες μορφές χρήσης του κέντρου, αλλά δημιούργησε και πάμπολλες εκφράσεις όπως: το κέντρο της πόλης, το εμπορικό κέντρο, τηλεφωνικό κέντρο, εκλογικό κέντρο, κέντρο αποφάσεων, κέντρο υγείας, πνευματικό κέντρο και πολλές άλλες που όλοι γνωρίζετε.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Με το κέντρο ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό κάναμε σημαντικές και περιεκτικές νέες σύνθετες λέξεις που εξυπηρετούν τον ελληνικό λόγο θαυμάσια.
Ας αναφέρουμε μερικές: Στην πολιτική έχουμε τον κεντροαριστερό και κεντροδεξιό. Αυτός που έχει το κέντρο του βάρους ονομάστηκε κεντροβαρής. Αυτός που έχει την τάση να κινείται από την περιφέρεια προς το κέντρο λέγεται κεντρομόλος και το αντίθετο κεντρόφυγος. Αυτός που βρίσκεται στο κέντρο είναι κεντρώος.

Έχουμε και τον κεντροφόρο. Αυτός που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα είναι ο εκκεντρικός και η τάση του αποκαλείται εκκεντρικότητα. Έχουμε όμως και τον έκκεντρο. Επίσης αυτός που αποτελεί το κέντρο έγινε επίκεντρος (π.χ. επίκεντρο του σεισμού). Αυτός που έχει το ίδιο κέντρο με άλλο, είναι ο ομόκεντρος και το επίθετο ομοκεντρικός (ομοκεντρική δέσμη φωτός). Τα υπόλοιπα για «εργασία κατ’ οίκον…».

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΓΙΝΕ CENTRE

O νουνός Ευκλείδης έγινε δημοφιλής και έξω από τα ελληνικά όρια. Οι Λατίνοι το κέντρον το πήραν και το είπαν Centrum. Aπό εδώ η λέξη πέρασε σε όλες τις Ευρωπαϊκές γλώσσες. Στα Αγγλικά έγινε centre. Oι Αμερικανοί όμως παρέκκλιναν λίγο και το ορθογράφησαν center. Oι Άγγλοι, όμως, επιμένουν –μέχρι σήμερα– και κάνοντας κανονικά τη μεταγραφή από τα Ελληνικά ως Centre. Aφού είναι τόσο ελληνόφιλοι γιατί δεν το έγραψαν με κ αφού αυτοί το διατηρούν ακόμη αυτό το ελληνικό κ; Και οι Γάλλοι το έγραψαν ως centre, αλλά οι Γερμανοί το…  εκγερμάνισαν ως Zentrum. Όσο για τους σλάβους το λένε τσέντρουμ, αλλά τι τους χρειαζόταν άλλο αλφάβητο; Το ελληνικό τούς έφτανε και ας πρόφεραν τα γράμματα όπως ήθελαν. Αυτό δεν κάνουν οι Άγγλοι μέχρι σήμερα; Ο χριστιανισμός όμως δεν ήθελε να προωθήσει τον πρώτο του εχθρό, την ελευθερία του Ελληνισμού. (Μη βιαστείτε να κατηγορήσετε. Κάντε πρώτα την έρευνα της αλήθειας).

Επίσης, στην αγγλική γλώσσα το κέντρο έδωσε λέξεις ολκής: Συγκεντρώνω = concentrate, συγκέντρωση = concentration, ομόκεντρος=concentric, κεντρομόλος = centripetal, φυγόκεντρος = centrefugal, επίκεντρο=epicentre. O εκκεντρικός έγινε eccentric με προφορά εκ-σέντρικ. Στη Μελβούρνη όπου να γυρίσετε θα βρείτε και μάλιστα γραμμένα: Shopping Centre, Medical Centre, Athletic Centre και πάμπολλα άλλα.

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Η ελληνική μας παροιμία: «Σκληρόν σοι προς κέντρα λακτίζειν» σημαίνει ότι είναι πολύ σκληρό να κλωτσάς πάνω σε καρφιά (κεντρί=κέντρο). Είναι δυνατό οι Άγγλοι να κλωτσήσουνε την Ελληνική γλώσσα; Ασφαλώς όχι. Και γιατί να σπάσουν τα πόδια τους; Συμμορφώθηκαν με το πνεύμα της δικής τους παροιμίας: «If you cannot beat them, join them». Αυτοί είναι οι Άγγλοι!