Δεκαεννιά χρόνια συμπληρώθηκαν χωρίς τη Μελίνα Μερκούρη. Χωρίς αυτή την κοσμοπολίτισσα της πολιτικής και της τέχνης, που ταξίδεψε την Ελλάδα, θέτοντας στόχους και οράματα που την ανέβαζαν πάντα ψηλότερα στα μάτια όλου του κόσμου.

Αντί ενός τυπικού αφιερώματος, που δεν θα ταίριαζε στην αντισυμβατική και φιλελεύθερη προσωπικότητα της Μελίνας, η «Ελευθεροτυπία» έδωσε το λόγο στους δικούς της ανθρώπους: τον Γιώργο Θωμά, επί σειρά ετών γενικό γραμματέα της στο υπουργείο Πολιτισμού, τον Κωνσταντίνο Αλαβάνο, που προϋπήρξε στην ίδια θέση και παρέμεινε αφοσιωμένος φίλος της, τη Μανουέλλα Παυλίδου, που την είχε σαν παιδί της, και τον τ. γενικό διευθυντή Αρχαιοτήτων, Γιάννη Τζεδάκι, που την έζησε σε μεγάλες στιγμές, στον αγώνα της για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

Μια αφήγηση, αυτή του Κ. Αλαβάνου, γραμματέα στο υπουργείο Πολιτισμού έχει να κάνει με την Αυστραλία και με τον αρχιεπίσκοπο κ. Στυλιανό.
Επειδή παρουσιάζει ξέχωρο ενδιαφέρον ο «Νέος Κόσμος» την αναδημοσιεύει χωρίς να είναι σε θέση αν όλα αυτά που καταθέτει ο κ. Αλαβάνος ανταποκρίνονται και στην πραγματικότητα. Έχουν πάντως ενδιαφέρον…

** Ο Κωνσταντίνος Αλαβάνος, λοιπόν, θυμάται το ταξίδι της Μελίνας στην Αυστραλία και λέει: «Είχαμε πάει το 1983 στο Σίδνεϊ. Η Μελίνα εκπροσωπούσε την ελληνική κυβέρνηση στις εκδηλώσεις για την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου. Εκείνη την εποχή υπήρχε στην Αυστραλία μια μεγάλη διαμάχη για τον έλεγχο των ελληνικών κοινοτήτων ανάμεσα στους ανθρώπους του ΠΑΣΟΚ και σ’ εκείνους του Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Στυλιανού -μια έξοχη προσωπικότητα, ποιητής, δραστήριος. Οι του ΠΑΣΟΚ υποδέχθηκαν θερμά τη Μελίνα και περιέγραψαν τον Στυλιανό με τα μελανότερα χρώματα. Έπειτα από αυτό άρχισε ένα κλίμα ανησυχίας. Η επίσημη δοξολογία θα γινόταν στη μητρόπολη του Σίδνεϊ, θα μιλούσε πρώτα η Μελίνα κι έπειτα ο Στυλιανός. Τι θα έλεγε όμως για την κυβέρνηση και τη Μελίνα; Καθίσαμε και γράψαμε μια ωραία ομιλία. Μιλάει η Μελίνα και οι πάντες περίμεναν ν’ ακούσουν τι θα πει ο Στυλιανός, ο οποίος ξεκινάει λέγοντας: “Ευχαριστώ τον Θεό για την επίσκεψή σας στον Ελληνισμό της Αυστραλίας. Και τον ευχαριστώ γιατί κανείς άλλος στη γη δεν έχει τραγουδήσει έτσι την αγάπη: “Από την πόρτα μου σαν βγω δεν υπάρχει κανείς που να μην τον αγαπώ…”. Η πεμπτουσία του χριστιανισμού από αγάπη, και μάλιστα ειπωμένη από τέτοια χείλη;”. Όταν τελείωσε η τελετή, η Μελίνα τού είπε: “Αρχιεπίσκοπε μου, σε ερωτεύτηκα” κι εκείνος της απάντησε: “Κι εγώ είμαι από χρόνια γοητευμένος μ’ εσάς, υπουργέ μου”».

** Η Μανουέλλα Παυλίδου θυμάται την πρώτη ημέρα της Μελίνας στο υπουργείο Πολιτισμού το 1981. Κάλεσε όλους τους γενικούς διευθυντές, τοποθετημένους από τις δεξιές κυβερνήσεις, και τους είπε: «Ελάτε να ονειρευτούμε». Την ερωτεύθηκαν και συνεργάσθηκαν άψογα μαζί της.

** «Το 1985 είχαμε πάλι οικονομική κρίση και ήμασταν όπως και τώρα στα όρια της χρεοκοπίας», αφηγείται ο Γιώργος Θωμάς. «Καλεί τη Μελίνα ο Αντρέας (σ.σ. Παπανδρέου) στο σπίτι του και της λέει ότι θα χρειαστεί να κάνει ένα ταξίδι στην Ιαπωνία. Πρέπει να επικοινωνήσει προηγουμένως με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας. Τις επόμενες μέρες συναντά τον αν. υπουργό Εθνικής Οικονομίας και μαθαίνει πως η κυβέρνηση, ψάχνοντας να βρει λεφτά, είχε συμφωνήσει με μια ιαπωνική τράπεζα για ένα δάνειο. Στην Ιαπωνία όμως είχαν εκείνο τον καιρό εκλογές και ο πρωθυπουργός έκανε πίσω. Θα υπαναχωρούσε όμως με έναν όρο: να πάει η Μελίνα και να κάνει κάποιες εμφανίσεις στον προεκλογικό του αγώνα. Έτσι κι έγινε. Όλα πήγαν καλά, πήραμε το δάνειο, κι όταν η Μελίνα γύρισε πίσω, πήγε στον Αντρέα και του είπε: «Ότι θα με έκανες και γκέισα σ’ αυτή την ηλικία δεν το περίμενα. Αλλά, αφού είναι για το καλό της πατρίδας, άντε χαλάλι…».

** Ο Κωνσταντίνος Αλαβάνος θυμάται ένα άλλο ταξίδι: «Είχαμε πάει το 1983 στο Σίδνεϊ. Η Μελίνα εκπροσωπούσε την ελληνική κυβέρνηση στις εκδηλώσεις για την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου. Εκείνη την εποχή υπήρχε στην Αυστραλία μια μεγάλη διαμάχη για τον έλεγχο των ελληνικών κοινοτήτων ανάμεσα στους ανθρώπους του ΠΑΣΟΚ και σ’ εκείνους του Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Στυλιανού -μια έξοχη προσωπικότητα, ποιητής, δραστήριος. Οι του ΠΑΣΟΚ υποδέχθηκαν θερμά τη Μελίνα και περιέγραψαν τον Στυλιανό με τα μελανότερα χρώματα. Έπειτα από αυτό άρχισε ένα κλίμα ανησυχίας. Η επίσημη δοξολογία θα γινόταν στη μητρόπολη του Σίδνεϊ, θα μιλούσε πρώτα η Μελίνα κι έπειτα ο Στυλιανός. Τι θα έλεγε όμως για την κυβέρνηση και τη Μελίνα; Καθίσαμε και γράψαμε μια ωραία ομιλία. Μιλάει η Μελίνα και οι πάντες περίμεναν ν’ ακούσουν τι θα πει ο Στυλιανός, ο οποίος ξεκινάει λέγοντας: “Ευχαριστώ τον Θεό για την επίσκεψή σας στον Ελληνισμό της Αυστραλίας. Και τον ευχαριστώ γιατί κανείς άλλος στη γη δεν έχει τραγουδήσει έτσι την αγάπη: “Από την πόρτα μου σαν βγω δεν υπάρχει κανείς που να μην τον αγαπώ…”. Η πεμπτουσία του χριστιανισμού από αγάπη, και μάλιστα ειπωμένη από τέτοια χείλη;”. Όταν τελείωσε η τελετή, η Μελίνα τού είπε: “Δεσπότη μου, σε ερωτεύτηκα” κι εκείνος της απάντησε: “Κι εγώ είμαι από χρόνια γοητευμένος μ’ εσάς, υπουργέ μου”».

** «Το 1982, κατά μήνα Ιούλιο, βρισκόμασταν στη Νέα Υόρκη με τη Μελίνα, τον Ντασσέν, τον Αλαβάνο, τη Μανουέλλα, τον Μάνο Ζαχαρία και άλλους» λέει ο Γιάννης Τζεδάκις. «Κάναμε ένα stop over πηγαίνοντας για το Μεξικό, για την Παγκόσμια Συνδιάσκεψη της UNESCO όπου η Μελίνα έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Εκείνο το βράδυ η Μελίνα μάς είπε ότι θα πάμε σε ένα μπαρ που ήξερε στο Μπρόντγουεϊ από την εποχή που έπαιζε το μιούζικαλ “Ίλια Ντάρλινγκ”. Μόλις μπήκε στο κατάστημα, τη γνώρισε ο μπάρμαν και της είπε: “Εξαφανίστηκες, δεν παίζεις πια;”. Του εξήγησε ότι επέστρεψε στην Ελλάδα και είναι πλέον υπουργός. “Υπουργός, εσύ που ήσουν τόσο σπουδαία πρωταγωνίστρια στο Μπρόντγουεϊ;” της απάντησε, σαν να της έλεγε πού κατάντησες. Την άλλη μέρα το πρωί μάς πήγε να μας ξεναγήσει στο Μπρόντγουεϊ, οπότε τη βλέπουν κάτι κυρίες κι αρχίζουν να φωνάζουν “Melina Merkouri”. Εμένα, που ήμουν ένας αρχαιολόγος από τα Χανιά, η αυθόρμητη και ενθουσιώδης αυτή υποδοχή με εντυπωσίασε. Την επομένη πήγαμε στην Πόλη του Μεξικού. Η Μελίνα έκανε την ιστορική ομιλία της και πήραμε την πλειοψηφία για την επιστροφή των Μαρμάρων. Όταν, όμως, έγινε η ψηφοφορία, δεν ήταν, είχε φύγει. Είχα μείνει εγώ. Όταν γύρισα στην Αθήνα, η Μελίνα με περίμενε στο αεροδρόμιο ως νικητή με μια σαμπάνια. Αυτή ήταν η Μελίνα».