Εντύπωση μου έκανε το δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας Τα Νέα, με τίτλο «Το 2012 έκανε τους κροίσους πλουσιότερους», 3/1/2013. Μεταξύ άλλων, το εν λόγω δημοσίευμα κάνει και την ακόλουθη επισήμανση:
«Για τους πολλούς το 2012 ήταν έτος ανεργίας, εργασιακής ανασφάλειας ή ακόμα και εξαθλίωσης. Για τους κροίσους του κόσμου, όμως, τους 100 κατά τεκμήριο πλουσιότερους ανθρώπους του Πλανήτη η περασμένη χρονιά δεν ήταν τίποτε περισσότερο παρά ακόμα ένας κρίκος στη μακρά αλυσίδα του πλουτισμού αλλά και της ανισοκατανομής του πλούτου σε παγκόσμια κλίμακα».

Πάλι σύμφωνα με το παραπάνω δημοσίευμα, το άθροισμα της περιουσίας των 100 πλουσιότερων ανθρώπων πλησιάζει τα δύο τρισεκατομμύρια δολάρια, και κατά τη διάρκεια του 2012 αυξήθηκε κατά 241 δισεκατομμύρια δολάρια, σε σχέση με το 2011, δηλαδή κατά 10% σε έναν χρόνο. Και να μην ξεχνάμε ότι μιλάμε μόνο για τους 100 πλουσιότερους ανθρώπους.

Όταν οι λαοί του Πλανήτη μας μαστίζονταν από την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, την οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε πως προκάλεσε η απληστία των κατόχων του κεφαλαίου, οι ίδιοι έβλεπαν τον μυθώδη πλούτο τους να αυξάνεται προκλητικά.

Πολλοί από τους κροίσους αυτούς είναι ιδιοκτήτες ή μεγαλομέτοχοι Τραπεζών, κάποιες από τις οποίες οι κυβερνήσεις των χωρών τους χρηματοδότησαν με δισεκατομμύρια δολάρια ή ευρώ όταν συνάντησαν δυσκολίες ρευστότητας από τις ατασθαλίες τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι χρηματοδοτήσεις αυτές έγιναν από τις κυβερνήσεις με δανεικά κεφάλαια, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας με 50 δισεκατομμύρια ευρώ, για την εξόφληση των οποίων οι κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να επιβάλλουν στους πολίτες την επάρατη λιτότητα, και να μειώσουν τους μισθούς και τις συντάξεις.

Λιτότητα στο λαό, τρυφηλότητα στους κεφαλαιούχους. Όλα στο όνομα του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος αποτελεί την ηγεμονική ιδεολογία του σύγχρονου καπιταλισμού.
Αλήθεια, πόσο παραπλανητικός είναι ο όρος «νεοφιλελευθερισμός» – neoliberalism! Δεδομένου ότι ο όρος «φιλελευθερισμός» σε γενικές γραμμές σημαίνει την ελεύθερη επιλογή σε επίπεδο πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και ιδεολογικό, θα περιμέναμε πως ο «νεοφιλελευθερισμός» θα διεύρυνε την ελεύθερη επιλογή σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό.
Στην πραγματικότητα, ο νεοφιλελευθερισμός κάνει ακριβώς το αντίθετο, αφού στοχεύει στη μείωση των μισθών με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, και ως εκ τούτου τη διάσπαση των εργαζομένων, στην απορρύθμιση της αγοράς, στις περικοπές στις δημόσιες δαπάνες για τις κοινωνικές υπηρεσίες, στην ολοκληρωτική ελευθερία για τη μετακίνηση του κεφαλαίου, προϊόντων και υπηρεσιών, κλπ.
Οι πολυεθνικές εταιρείες στην Ελλάδα δηλώνουν ανερυθρίαστα: χαμηλώστε (ακόμα πιο πολύ) τα ημερομίσθια, για να κάνουμε επενδύσεις!

THE TRICKLE DOWN EFFECT – ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΣΤΑΓΟΝΑΣ

Στο επίκεντρο του νεοφιλελευθερισμού βρίσκεται η μεγιστοποίηση του κέρδους του κεφαλαίου. Για τους εργαζόμενους ο νεοφιλελευθερισμός επινόησε τον όρο “The trickle down effect” – με άλλα λόγια πως από το γεμάτο ασκί του κεφαλαίου θα υπερχειλίζουν κάποιες σταγόνες και για τους εργαζόμενους.
Πιο προσβλητικός όρος δεν μπορούσε να επινοηθεί. Είναι σαν να λες στους εργαζόμενους να περιμένουν με υπομονή κάτω από το τραπέζι των κεφαλαιούχων, μήπως και από τα λουκούλλεια γεύματά τους πέσουν στο πάτωμα κάποια ψίχουλα.
Αντί για τον όρο “The trickle down effect” προτείνω στους υπέρμαχους του νεοφιλελευθερισμού τον όρο “The stalactite and stalagmite effect” – «Το αποτέλεσμα του σταλακτίτη και σταλαγμίτη».

Με αυτό εννοώ το γεωλογικό φαινόμενο που παρατηρείται σε σπηλιές, όπου με την πάροδο των χιλιετιών οι σταγόνες του νερού (σταλακτίτες) που στάζουν από την οροφή της σπηλιάς σχηματίζουν κώνους (σταλαγμίτες) στο δάπεδο της σπηλιάς από το ασβέστιο που περιέχουν.

Γιατί, στο πλαίσιο της ανθρώπινης ζωής, το διάστημα για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων από τις σταγόνες που θα πέφτουν από τα υπερχειλισμένα ασκιά των κροίσων, ισοδυναμεί με τις χιλιετίες για το σχηματισμό των σταλαγμιτών στις σπηλιές. Επιπλέον, έχει και την αλληγορία της επιστροφής του ανθρώπου στα σπήλαια, από όπου ξεκίνησε πριν από χιλιάδες χρόνια, και στο νόμο της επικράτησης του νόμου του ισχυρότερου, που ίσχυε τότε…
Όταν υιοθετήθηκε το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης, είχε ως κεντρικό άξονά του το αξίωμα ότι η απορρύθμιση των αγορών θα οδηγούσε στην αύξηση του συνολικού πλούτου, τα οφέλη του οποίου θα διαχέονταν σε όλους τους πολίτες.

Δυστυχώς όμως, το μοντέλο αυτό έχει ως συνέπεια την όξυνση της εισοδηματικής ανισότητας, η οποία τα τελευταία χρόνια κατακερματίζει τον κοινωνικό ιστό πολλών χωρών, και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια οικονομία στα επόμενα χρόνια.
Ήδη, η υψηλή ανεργία στερεί κάθε ευκαιρία καριέρας στους νέους, ενώ η κρίση χρέους έχει γονατίσει πολλές χώρες. Η οικονομική κρίση που άρχισε από τις ΗΠΑ το 2008 συνεχίστηκε, αν και όχι με την ίδια ένταση, ως το 2012, και σύμφωνα με όλες τις μέχρι στιγμής ενδείξεις θα συνεχισθεί και κατά τη διάρκεια του 2013.

ΠΑΤΡΙΚΙΟΙ ΚΑΙ ΠΛΗΒΕΙΟΙ – ΚΡΟΙΣΟΙ ΚΑΙ ΛΑΟΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ ΒΙΟΙ

Η ειρωνεία είναι ότι όταν η οικονομία μιας χώρας βρίσκεται σε περίοδο ανάπτυξης, οι κάτοχοι του κεφαλαίου ισχυρίζονται ότι αυτό οφείλεται στην ελεύθερη αγορά, και ως εκ τούτου για τη συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης απαιτούν μεγαλύτερη απελευθέρωση της αγοράς – πράγμα που σημαίνει κατάργηση όλων των κρατικών ελέγχων.
Όταν τελικά η ασυδοσία του κεφαλαίου οδηγάει στο σκάσιμο της οικονομικής φούσκας – όπως αναπόφευκτα γίνεται σε τέτοιες περιστάσεις – τότε οι κερδοσκόποι απαιτούν τη διάσωσή τους από το κράτος, το οποίο συσσωρεύει τεράστια χρέη για το σκοπό αυτό.
Σε τέτοιες περιστάσεις οι αγορές υπαγορεύουν περικοπές στα κοινωνικά προγράμματα, μείωση στα ημερομίσθια και στις συντάξεις, και περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας.

Με άλλα λόγια, οι οπαδοί του νεοφιλελευθερισμού στιγματίζουν την κρατική παρέμβαση κατά την περίοδο οικονομικής ανάπτυξης, στο όνομα της ελεύθερης αγοράς, και όταν η οικονομία παραπαίει απαιτούν την μαζική κρατική υποστήριξη του κεφαλαίου από το κράτος.
Όταν λάβουμε υπόψη πως η κοινωνία μιας χώρας αποτελεί μια οργανωμένη συλλογική οντότητα, τότε προκύπτει πως η πολιτική εξουσία πρέπει να συνοψίζει, να εκπροσωπεί και να ενεργεί στο όνομα αυτής της συλλογικής οντότητας.

Διαφορετικά, η βαθμιαία αποσύνθεση του κοινωνικού κράτους, ως αποτέλεσμα της επικράτησης των επιλογών του νεοφιλελευθερισμού, αποτελεί την ανατροπή του κράτους πρόνοιας που πήρε δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο να εδραιωθεί στις χώρες της Δύσης.

Για τον έλεγχο της ασυδοσίας του κεφαλαίου στις ημέρες μας απαιτούνται νέοι κανόνες για τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας, και νέοι διεθνείς θεσμοί. Διαφορετικά η διάβρωση του κοινωνικού ιστού θα συνεχιστεί, και οι εισοδηματικές ανισότητες θα πάρουν τις διαστάσεις αγεφύρωτου χάσματος.
Είναι προφανές πως μεμονωμένες προσπάθειες σε κρατικό επίπεδο είναι αναποτελεσματικές για τον έλεγχο του διεθνούς κεφαλαίου, το οποίο κάθε φορά που γίνεται κάποια προσπάθεια για τον έλεγχό του σε εθνικό επίπεδο, οι κάτοχοί του το μεταφέρουν σε χώρες όπου τα ημερομίσθια είναι χαμηλά, οι συνθήκες εργασίας πρωτόγονες, και η εργασιακή νομοθεσία ανύπαρκτη. Με άλλα λόγια, το διεθνές κεφάλαιο στην εποχή μας είναι η μυθική Λερναία Ύδρα με τα εννέα κεφάλια. Κόβεις το ένα και φυτρώνου δύο. Ακόμα περιμένουμε για την έλευση ενός νέου Ηρακλή…

Συμπερασματικά, αν και οι κάτοχοι του διεθνούς κεφαλαίου αποτελούν μια ελάχιστη μειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού, με τον έλεγχο που ασκούν στη διεθνή οικονομία παρεμποδίζουν την αποτελεσματική λειτουργία του κοινωνικού κράτους, με αποτέλεσμα οι ευπαθείς πολίτες να είναι καταδικασμένοι να ζουν στο κοινωνικό περιθώριο, όπως οι μοιραίοι, στο ομώνυμο ποίημα του Κώστα Βάρναλη:
«Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα,
προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!»
Μετά από δύο χιλιάδες χρόνια πήγαμε πίσω στην πολιτική της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν οι «πατρίκιοι» – δηλαδή οι άρχοντες – έδιναν στους «πληβείους» – το λαό – «άρτο και θεάματα» στο Κολοσσαίο της Ρώμης, για την αποχαύνωσή τους.
Τα σύγχρονα Κολοσσαία ήδη υπάρχουν, και μάλιστα λειτουργούν με την ευλογία του κράτους…