Τα κύματα, από την τρικυμία που προκάλεσαν οι πρόσφατες εκλογές στην Ιταλία, άρχισαν να πλήττουν την Ευρωζώνη, η οποία φαντάζει σαν καράβι χωρίς πυξίδα, που παραδέρνει στον άγριο ωκεανό της παγκοσμιοποίησης, με κίνδυνο να συντριβεί στα βράχια των χρηματαγορών.
Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ιταλία είναι η τρίτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά την Γερμανία και την Γαλλία, οπότε η κατάρρευσή της μπορεί να προκαλέσει ένα καταστρεπτικό τσουνάμι.
Η ανάδειξη του νέου κόμματος «Πέντε Αστέρια», Πρόεδρος του οποίου είναι ο κωμικός, και απρόβλεπτος, Μπέπε Γκρίλο, σε τρίτο κόμμα της Ιταλίας, περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.
Διεθνή απήχηση είχαν οι δηλώσεις του Μπέπε Γκρίλο ότι «η Ιταλία είναι ντε φάκτο ήδη εκτός ευρώ». Ο Ιταλός πολιτικός είναι της γνώμης πως οι πλούσιες χώρες της Βόρειας Ευρώπης θα κρατήσουν την Ιταλία στην Ευρωζώνη μέχρι να πάρουν πίσω τις επενδύσεις των τραπεζών τους σε ιταλικά κρατικά ομόλογα. Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Μετά θα μας αφήσουν να πέσουμε κάτω σαν καυτή πατάτα!».
Τα ακόλουθα ερωτήματα του Μπέπε Γκρίλο συνοψίζουν τα αίτια, που κατά κύριο λόγο, ευθύνονται για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σε μεγάλο βαθμό, οι χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν γένει:
«Θα πρέπει να αναρωτηθούμε, τι απέγινε από την Ευρώπη; Γιατί δεν έχουμε μία ενιαία πολιτική πληροφόρησης, μία ενιαία φορολογική πολιτική, μία ενιαία μεταναστευτική πολιτική; Γιατί πλούτισε μόνο η Γερμανία;», αθηναϊκή εφημερίδα Τα Νέα, 13/3/13.
Είναι γεγονός ότι με το τέλος του έτους 2012 το ευρώ βγήκε αλώβητο από την οικονομική κρίση που ταλάνισε πάνω από το ένα τρίτο των χωρών-μελών της Ευρωζώνης (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Μάλτα, Κύπρο, Ιταλία).
Όμως είναι επίσης γεγονός ότι αυτό οφείλεται σε βραχυπρόθεσμες λύσεις, με άλλα λόγια σε μπαλώματα, και όχι στη διαμόρφωση μακροπρόθεσμης, και ανθεκτικής, στρατηγικής.
Η Γερμανία, η οποία ομολογουμένως είναι η ατμομηχανής της Ευρωζώνης, αντιδρά σε ριζικές αναθεωρήσεις του τρόπου λειτουργίας της Ευρωζώνης, εν όψει των εκλογών του ερχόμενου Σεπτεμβρίου. Κύρια μέριμνα της Άντζελα Μέρκελ σε αυτήν τη φάση είναι το εκλογικό κόστος που μπορεί να προκύψει από θεσμικές αλλαγές στην Ευρωζώνη, αλλά και στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΧΘΗΚΕ ΣΕ ΕΦΙΑΛΤΗ
Τον Μάρτιο του 2000 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πρωθυπουργών των χωρών-μελών της Ε.Ε στην Λισαβόνα, πρωτεύουσα της Πορτογαλίας, η συμφωνία που έχει γίνει γνωστή ως «Η Στρατηγική της Λισαβόνας» έκανε, μεταξύ άλλων, και την ακόλουθη πρόβλεψη:
«Ως το 2010 η Ευρώπη θα είναι η πιο ανταγωνιστική, βασισμένη στη γνώση, οικονομία παγκοσμίως, με οικονομική ανάπτυξη και αύξηση των θέσεων εργασίας κατά 20 εκατομμύρια».
Η πρόβλεψη εκείνη παρασάγγες απέχει από την οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Βέβαια, το 2000 οι ηγέτες των χωρών-μελών της Ε.Ε. δεν μπορούσαν να προβλέψουν την οικονομική κρίση που ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. το 2008, και απλώθηκε σε όλον τον κόσμο.
Όμως οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης σε πολλές χώρες-μέλη της Ευρωζώνης σήμερα είναι πολύ πιο εμφανείς από ότι σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Άρα, προκύπτει το συμπέρασμα πως η Ευρωζώνη δεν έχει όλα αυτά τα χρόνια διαμορφώσει μια συγκροτημένη στρατηγική για την πρόληψη οικονομικών κρίσεων, ή τουλάχιστον για την ανάκαμψη από αυτές.
Ένας από τους λόγους που η Ευρωζώνη, ως μια συλλογική οντότητα 17 χωρών-μελών, αδυνατεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις οικονομικές κρίσεις είναι ότι κάποιες από τις χώρες-μέλη της αποτελούν αδύναμους κρίκους, καθότι έχουν χρόνια δημοσιονομικά ελλείμματα, τα οποία δεν μπορούν να καλύψουν με δάνεια από τις χρηματαγορές, και έτσι οι άλλες χώρες-μέλη αναγκάζονται να συμβάλουν για τη δανειοδότησή τους.
Επειδή όμως μια τέτοια κατάσταση προξενεί δυσχέρεια στους πολίτες των χωρών-μελών που καλούνται να συνδράμουν τους «αδύναμους κρίκους» της Ευρωζώνης στις χώρες με τις παραπαίουσες οικονομίες, έχει αρχίσει να επιβάλλεται η πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας, με μείωση των κρατικών εξόδων, αύξηση της φορολογίας, αποκρατικοποίηση πολλών δημόσιων επιχειρήσεων και υπηρεσιών και μείωση των μισθών και των συντάξεων.
Το ατύχημα για τα κράτη που βρίσκονται σε αυτήν τη θέση είναι ότι η πολιτική της λιτότητας που επιβάλλεται από την Τρόικα οδηγεί σε ύφεση της οικονομίας τους, με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας σε επίπεδα που προξενούν κοινωνικούς τριγμούς.
400 ΕΡΓΑΤΟΛΟΓΟΙ ΚΡΟΥΟΥΝ ΤΟΝ ΚΩΔΩΝΑ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Το πρόβλημα που στις ημέρες μας αντιμετωπίζει η Ε.Ε., και ως εκ τούτου και η Ευρωζώνη, είναι ότι δεν υπάρχει ένα θεσμικό όργανο με πλήρη ευθύνη και τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής που πρέπει να ακολουθείται από τις χώρες-μέλη.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί το μόνο εκλεγμένο κοινοβουλευτικό όργανο της Ε.Ε. Όμως, παρά το γεγονός αυτό, οι αρμοδιότητές του περιορίζονται κατά πολύ από τις αποφάσεις που λαμβάνονται στις συνόδους κορυφής από τους πρωθυπουργούς/προέδρους των χωρών-μελών.
Ως εκ τούτου, η Ε.Ε. δεν διαθέτει ένα όργανο που να καταρτίζει την οικονομική πολιτική, όπως συμβαίνει σε χώρες με ομοσπονδιακό μηχανισμό κυβέρνησης, π.χ. ΗΠΑ, Αυστραλία, Γερμανία, κ.ά.
Εν όψει της αβεβαιότητας για το μέλλον της Ε.Ε. στις παρούσες οικονομικές συγκυρίες, με την αντοχή κάποιων χωρών-μελών να δοκιμάζεται στο έπακρο, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η παρουσία ενός συντονιστικού οργάνου, όπως είναι το Υπουργείο Οικονομικών, που όχι μόνο θα προγραμματίζει την οικονομική πολιτική, αλλά θα ασκεί και έλεγχο για την εφαρμογή της από τις χώρες-μέλη.
Παράλληλα, η Ε.Ε. χρειάζεται θεσμικά μέτρα ικανά να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το διεθνές κεφάλαιο, το οποίο στο όνομα του νεοφιλελευθερισμού λυμαίνεται τις οικονομίες ολόκληρων κρατών.
Η Ε.Ε. έχει τη δυνατότητα, αλλά δεν διαθέτει τους απαραίτητους θεσμούς και μηχανισμούς, να δημιουργήσει ένα οικονομικό μοντέλο που θα θέσει υπό έλεγχο την τάση συγκέντρωσης της οικονομικής ισχύος στην Ανατολική Ασία, και να διαφυλάξει τις αξίες του δυτικού πολιτισμού, κοιτίδα του οποίου υπήρξε η Ευρώπη.
Ένας άλλος λόγος, που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για τη δημιουργία Υπουργείου Οικονομικών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι η πολιτική λιτότητας που η Τρόικα έχει επιβάλει στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες-μέλη του Νότου, ως όρο για τη δανειοδότησή τους.
Τα μέτρα λιτότητας αποδείχθηκε ότι έχουν αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, καθότι συμβάλλουν στην περαιτέρω ύφεση της οικονομίας των κρατών που πλήττονται από την οικονομική κρίση, και ως εκ τούτου στην αύξηση της ανεργίας και στη μείωση των μισθών και συντάξεων.
Σύμφωνα με την αθηναϊκή εφημερίδα Το Βήμα (13/3/13), πάνω από 400 εργατολόγοι (οικονομολόγοι που εξειδικεύονται σε εργασιακά θέματα) υπέγραψαν μανιφέστο κατά της λιτότητας, η οποία αυξάνει τη φτώχεια και συρρικνώνει την κοινωνική προστασία.
«Θέλουμε να ωθήσουμε τις ευρωπαϊκές χώρες να σεβαστούν τα θεμελιώδη δικαιώματα που αποτελούν το πλήρες τμήμα των αξιών της Ευρώπης», τονίζουν οι εργατολόγοι στο μανιφέστο τους, και προβλέπουν ότι «αυτή η κατάσταση φτώχειας και αποκλεισμού συνιστά κίνδυνο για το ευρωπαϊκό σχέδιο στο σύνολό του».
Το μανιφέστο των εργατολόγων κλείνει ως ακολούθως:
«Τα μέτρα ριζικής λιτότητας οδηγούν σε απόρριψη της Ευρώπης και των ευρωπαϊκών αξιών, καθώς και στην άνοδο της ξενοφοβίας, και θέτουν σε κίνδυνο την ειρήνη στην Ευρώπη».
Οικονομολόγοι διεθνούς κύρους είχαν κάνει προβλέψεις πως η νομισματική ένωση των 17 χωρών-μελών της Ευρωζώνης έβαινε προς τη διάλυσή της κατά τη διάρκεια του 2012.
Ευτυχώς όμως η πολιτική του Μάριου Ντράγκι, Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έδωσε χρόνο στην Ευρωζώνη ώστε στο μέλλον να προβεί στη διαμόρφωση μιας οικονομικής πολιτικής, που θα διασφαλίζει όχι μόνο τη βιωσιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, αλλά και τη διεύρυνση των αρχικών τους στόχων.
Σε τελική ανάλυση, επαφίεται στην ηγεσία της Ευρωζώνης, και γενικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να αξιολογήσει τις πρόσφατες εξελίξεις στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στη Κύπρο, και να προβεί στις δέουσες θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα στοχεύουν στην πρόληψη των οικονομικών κρίσεων, με πνεύμα κατανόησης και με προγράμματα αλληλεγγύης, όπως αρμόζει μεταξύ εταίρων.
Τα πρόσφατα μέτρα που έχουν επιβληθεί στην Κύπρο από την Ευρωζώνη, με την πρωτοφανή επιβολή του φόρου στις καταθέσεις των τραπεζών, είναι ενδεικτικά πνεύματος εκδίκησης, και όχι συμπαράστασης…
