H επικαιρότητα δεν φθάνει εύκολα στον Δημόκριτο. Στο Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής, εκεί όπου μια οκταμελής ομάδα, με διευθυντή τον δρα Κούλη Γιαννουκάκο, ασχολείται από το 1998 με την ανάλυση του DNA και την ανίχνευση των BRCA1 και BRCA2, των δύο βασικών γονιδίων που μεταλλάσσονται και μπορούν να προκαλέσουν τον καρκίνο του μαστού, τα νέα δεν έχουν τόσο μεγάλη σημασία. Η υπόθεση «Αντζελίνα Τζολί», όμως, δεν γινόταν να μη διαπεράσει τους τοίχους του εργαστηρίου στην Αγία Παρασκευή.
Ο μοριακός γενετιστής Κούλης Γιαννουκάκος, αφού πήρε πτυχίο από το Τμήμα Χημείας του ΑΠΘ το 1984, πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει Βιοχημεία και κατόπιν βρέθηκε στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και στο NYU για Μοριακή Ιατρική, προτού καταλήξει το 1995 στην Αγία Παρασκευή και στον Δημόκριτο. Μιλάει στο ΒΗmagazino για το κατά πόσο η ιστορία της εξομολόγησης της Αντζελίνα Τζολί αφορά και την Ελλάδα. «Στην Ελλάδα, εκτός από τον Δημόκριτο, υπάρχουν περίπου δέκα ιδιωτικές εταιρείες που κάνουν αυτή την εξέταση, αλλά μόνο οι δύο από αυτές είναι αξιόπιστες. Βέβαια, όλες έχουν πιστοποίηση από το ΕΣΥΔ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης), αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Γι’ αυτό και έχουν παρατηρηθεί πολλές αστοχίες στις διαγνώσεις τους».
Δεν θα έπρεπε να γνωρίζουμε ποιες είναι οι αξιόπιστες εταιρείες; «Ναι, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει μια επιτροπή του αρμόδιου υπουργείου η οποία θα μπορούσε να κάνει αυτή τη δουλειά, όπως γίνεται σε άλλες χώρες».
Εχουμε ακούσει διάφορα για το κόστος αυτής της εξέτασης. «Στην Αμερική κοστίζει γύρω στις 3.500 δολάρια, στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσό είναι 400-800 ευρώ, και περίπου 150 ευρώ αν αναζητήσουμε μόνο τις μεταλλάξεις».
Γιατί υπάρχει αυτή η μειωμένη τιμή στην Ελλάδα σε σχέση με τις ΗΠΑ; «Στις ΗΠΑ εξακολουθούν να πληρώνουν και την εταιρεία η οποία έχει πατεντάρει τη διαδικασία. Στην Ευρώπη, με διάφορους δικαστικούς αγώνες, στους οποίους συμμετείχε και ο Δημόκριτος, δεν πληρώνουμε την πατέντα και αυτό κατεβάζει πολύ το κόστος».
Εχει σημειωθεί κάποια αύξηση των ασθενών με καρκίνο τα τελευταία χρόνια; «Σε κάποιες μορφές υπάρχει αύξηση και σε άλλες μείωση. Αυτό που πιστεύουν αρκετοί, ότι τα κρούσματα γενικώς πολλαπλασιάζονται, δεν ισχύει. Οι περιπτώσεις καρκίνου του μαστού αυξήθηκαν ελαφρώς, ενώ του στομάχου περιορίστηκαν αρκετά. Ο καρκίνος του εντέρου ανέβηκε λόγω junk food. Στην Ελλάδα έχουμε ετησίως περίπου 6.000 νέα κρούσματα καρκίνου του μαστού και 600 των ωοθηκών, αλλά δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία».
Για ποιον λόγο; «Κάποιοι δεν θέλουν να μετρηθούν οι καρκινοπαθείς. Είναι προφανές ότι υπάρχει ενός είδους διαπλοκή που δεν θέλει καθαρά νούμερα, γιατί αυτό δεν τη βοηθάει. Προτιμά το χάος».
Διαπλοκή και σε αυτό; «Φυσικά».
Οταν ξεκινήσατε τη δουλειά σας στον Δημόκριτο, πόσα άτομα είχατε στο εργαστήριό σας; «Ημουν μόνος μου. Μάλιστα, μου είχαν βάλει ένα τραπέζι σε έναν διάδρομο, χωρίς τηλέφωνο, και πέρασα έτσι έξι μήνες ώσπου να αποκτήσω δικό μου γραφείο. Ομως άρχισα να αναζητώ κονδύλια».
Πού τα αναζητούσατε; «Μόνη πηγή ήταν τα ευρωπαϊκά προγράμματα, όμως επειδή έθεταν ως προϋπόθεση να υπάρχει κάποια υποδομή, άρχισα να υποβάλω αιτήσεις δηλώνοντας ότι υπάρχει κάποιο εργαστήριο-φάντασμα. Ετσι πέρασαν τρία χρόνια, ως το 1998, οπότε ήρθε μια φοιτήτρια και αρχίσαμε να συλλέγουμε δείγματα αίματος από καρκινοπαθείς. Με ενδιέφερε να καταλάβω γιατί δημιουργείται ο καρκίνος. Και φιλοσοφικά είναι ενδιαφέρον ερώτημα, αφού ο καρκίνος θα υπάρχει όσο υπάρχουν οι άνθρωποι».
Εντυπωσιακό. Ποτέ στο μέλλον δεν θα υπάρξει «cancer-free» γενιά; «Ποτέ. Απλώς σε μερικά χρόνια δεν θα πεθαίνει κανείς από οποιαδήποτε μορφή καρκίνου. Ολες θα είναι ιάσιμες».
Πότε υπολογίζετε ότι θα γίνει αυτό; «Πιθανότατα μέσα στα επόμενα 50 χρόνια. Δυστυχώς, ο καρκίνος δεν είναι κάτι ενιαίο, οπότε δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ ένα φάρμακο για τον καρκίνο».
Αρα, κάποια στιγμή θα ζούμε φυσιολογικά με τον καρκίνο στη ζωή μας. «Ναι. Ομως δεν μου αρέσει η έννοια “φυσιολογικό”, γιατί αυτό παραπέμπει αυτόματα στο “αφύσικο”. Στη μοντέρνα Βιολογία δεν υπάρχει “φυσιολογικό” και “μη φυσιολογικό”, υπάρχουν παραλλαγές επάνω στο ίδιο θέμα. Είναι ρατσιστική αυτή η διάκριση, γιατί καταλήγει στο “ό,τι είναι μη φυσιολογικό δεν είναι δικό μας, είναι ξένο”».
Υπάρχουν λαοί με πιο έντονη αυτή την κληρονομική προδιάθεση; «Ναι. Υπάρχουν λαοί οι οποίοι είναι ενδογαμικοί, οπότε εκεί οι μεταλλάξεις είναι πολύ λίγες. Οι Ελληνες, σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουμε, είμαστε λαός αρκετά ανακατεμένος, και έτσι γενετικά είμαστε πιο “ανοιχτοί” σε τέτοιες μεταλλάξεις. Υπάρχουν και μεταλλάξεις πάνω στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 οι οποίες συναντώνται μόνο στις Ελληνίδες».
Παίζει ρόλο το περιβάλλον; «Κανένα. Οι μεταλλάξεις αυτές δεν μπορούν να προκληθούν από περιβαλλοντολογικά αίτια».
Οι μεταλλάξεις κληρονομούνται; «Ναι, σε ποσοστό 50%. Η κληρονομικότητα κάποιων μορφών καρκίνου είναι γνωστή εδώ και 200 χρόνια, απλώς στη δεκαετία του ’90 μπορέσαμε να εξηγήσουμε για ποιον λόγο συμβαίνει».
Σε ποια ηλικία μπορεί να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει κληρονομική προδιάθεση για καρκίνο; «Ακόμη και στη βρεφική ηλικία, αλλά δεν χρειάζεται να το ψάξουμε προτού ενηλικιωθεί κάποιος, γιατί τότε θα οδηγούμασταν στην παράνοια».
Με αυτή την εξέταση, ποια είδη καρκίνου μπορούν να προληφθούν; «Ο καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών, και σε μικρό ποσοστό του προστάτη και του παγκρέατος».
Στην Ελλάδα η υπόθεση της Αντζελίνα Τζολί προκάλεσε έντονη συζήτηση. Ακόμη και το ΠΑΜΕ έβγαλε ανακοίνωση… «Η ανακοίνωση του ΠΑΜΕ είναι αποκρουστική. Μπορεί να δείχνει ότι έχει μια λογική, αφού όλα τα ΜΜΕ ασχολήθηκαν τώρα που έφερε το θέμα στην επικαιρότητα μια γυναίκα του star system, όμως έστω και μέσα από αυτόν τον δρόμο, πολλές γυναίκες, διεθνώς και στην Ελλάδα, θα δουν το πρόβλημα όπως πρέπει, ανεξαρτήτως της κοινωνικής και οικονομικής θέσης τους. Εμένα, ως επιστήμονα, αυτό είναι που με ενδιαφέρει».
Μιλάτε σαν να σας προσβάλλει ως επιστήμονα που ασχολείστε με το θέμα. «Φυσικά. Είναι κάτι παραπάνω από αυτονόητο ότι σε εμάς τους γενετιστές δεν υπάρχουν διακρίσεις κοινωνικές, ή άλλου είδους, απέναντι στους ασθενείς και γι’ αυτό η ανακοίνωση αυτή είναι αποκρουστική και προσβλητική».