Στο βιβλίο αυτό παρατίθενται οι άγνωστες πτυχές ενός ιδιότυπου ένοπλου κινήματος στη Σάμο κατά τη διάρκεια της εθνικής ενοποίησης της ελλαδικής επικράτειας αμέσως μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και την περίοδο του λεγόμενου εθνικού διχασμού ανάμεσα σε βασιλικούς και βενιζελικούς. Επίσης, τα γεγονότα που περιγράφονται στο εν λόγω βιβλίο αντανακλούν τις, τότε, νέες μορφές κοινωνικής διαμαρτυρίας που έφερε το εργατικό και αργότερα κομμουνιστικό κίνημα, στη Σάμο και την υπόλοιπη μεσοπολεμική Ελλάδα.

Η έρευνα του Ν. Βαφέα φέρνει στην επιφάνεια τις διαδικασίες πολιτικοποίησης και κοινωνικής ριζοσπαστικοποίησης σημαντικού τμήματος του πληθυσμού της Σάμου, που από την ανακήρυξη της εφήμερης «Δημοκρατίας της Σάμου» (1925) προχώρησε στη στήριξη της Κομμουνιστικής Οργάνωσης του νησιού στις αρχές της δεκαετίας του 1930 φτάνοντας στην ανακήρυξη της «Προσωρινής Κυβερνητικής Επιτροπής» που ανέλαβε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ και τη συνδρομή της Εκκλησίας και των Βρετανών τη διοίκηση του νησιού στις 17 Σεπτεμβρίου 1943, αμέσως μετά την κατάρρευση της Ιταλίας, κάνοντας έτσι το νησί το πρώτο ευρωπαϊκό έδαφος που απελευθερώθηκε –αν και προσωρινά- από τις δυνάμεις του Άξονα.

Ο ιστορικός Νίκος Βαφέας πραγματεύεται, συγκεκριμένα, τους κοινωνικούς εκείνους μηχανισμούς που δούλεψαν για τη μετεξέλιξη των μεμονωμένων εξεγερτικών στάσεων σε συλλογικά κινήματα καθώς επίσης και τους όρους μετασχηματισμού μιας μορφής «πρωτόγονης» κοινωνικής ανταρσίας σε πιο νεωτερική ή και εξελιγμένη μορφή κοινωνικής διαμαρτυρίας. Επιπλέον, ο Νίκος Βαφέας ερευνά ένα πιο γενικό ερώτημα: ποια είναι η διαδικασία πολιτικοποίησης των αγροτικών πληθυσμών μιας νεοσύστατης εθνικής επικράτειας; Εκτός από την «άνωθεν» ενσωμάτωσή τους στους νεωτερικούς θεσμούς του έθνους-κράτους, αυτή η διαδικασία καθορίζεται από τη συμμετοχή τους σε μορφές συλλογικής δράσης που, όπως υπογραμμίζει ο συγγραφέας, «περισσότερο αμφισβητούν παρά καταφάσκουν τη διαδικασία εγκαθίδρυσης του σύγχρονου αστικού κράτους». Ο συγγραφέας καταφέρνει στα όρια ενός όχι και τόσο μεγάλου βιβλίου, με συμπυκνωμένο αλλά και ευδιάκριτο τρόπο να εντάξει τον αναγνώστη στην προβληματική του, ξεδιπλώνοντας ταυτόχρονα τη συναρπαστική ιστορία των αδελφών Γιαγά μέσα από τις περιπέτειες της πρώτης περιόδου ενσωμάτωσης του νησιού στο ελληνικό κράτος.

Η ιστορία των ενόπλων κινημάτων στη Σάμο, ή της πρωτόγονης ή αρχαϊκής επανάστασης, σύμφωνα με την ορολογία του Βρετανού ιστορικού Έρικ Χόμπσμπάουμ (που μας άφησε πρόσφατα), και κυρίως η αντιπαράθεση ανάμεσα στους χωροφύλακες και τους «ληστές» της οικογένειας Γιαγά πέρασαν διαμέσου του θεάτρου σκιών του Θανάση Σπυρόπουλου στη λαϊκή παράδοση (από εκεί και η εικόνα του εξωφύλλου). Ο καραγκιοζοπαίκτης Σπυρόπουλος εμπνευσμένος από τα παιδικά του ακούσματα των τραγουδιών του Ρούκουνα ανέβασε την παράσταση «Οι λήσταρχοι Γιαγιάδες και το κάψιμο της μάνας», αποδεικνύοντας, σύμφωνα με το συγγραφέα, τη μεγάλη απήχηση της πρωτόγονης ή αρχαϊκής επανάστασης «τόσο στα αστικά περιβάλλοντα, που μάλλον διψούν για φολκλόρ ιστορίες, όσο, πρωτίστως, και στις αγροτικές κοινωνίες, των οποίων ο παραδοσιακός ένοπλος «ληστής» ή «αντάρτης» είναι τέκνο».

Ο Νίκος Βαφέας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πάντειο. Έκανε μεταπτυχιακό στην Ιστορία στη Γαλλία. Σήμερα διδάσκει Ιστορική και Πολιτική Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.