Μάης 1914, και στην Τουρκία, το νέο πολιτικό Κόμμα των Νεότουρκων, προσπαθεί να μεταρρυθμίσει το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας.
Μετά τη πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο Ελληνισμός της Σμύρνης καθώς και στα Αλάτσατα, έζησε για αιώνες αρμονικά με τους Οθωμανούς. Μέχρι το 1914.
Ο Νικόλας και η Μαρία Γκίρδη, ήταν υπερήφανοι για την ελληνική καταγωγή τους. Ωστόσο, ενώ οι περισσότερες ελληνικές οικογένειες έβρισκαν φυσιολογική την θητεία στον Τουρκικό στρατό, ο Νικόλαος Γκίρδης ήταν ανένδοτος. Έτσι, έστειλε τα τέσσερα παιδιά τους, το Γιάννη, τον Σταύρο, το Μάρκο και το Γιώργο στην Αυστραλία (έφτασαν στη Βρισβάνη πριν το 1915) και τα υπόλοιπα τρία κορίτσια, η Ελισάβετ, η Αρετή, η Ευγενία και ο 7χρονος Χρήστος, παρέμειναν στην Τουρκία.
Κάποια επεισόδια, άλλα μεγαλύτερα και άλλα μικρότερα, συν τα μαντάτα για σφαγή Ελλήνων στη Φώκαια, ήταν αρκετά για να προβληματίσουν τους Έλληνες, οι οποίοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους βρίσκοντας καταφύγιο στα γειτονικά νησιά.
Ο θυμός των Τούρκων δεν άργησε να φτάσει μέχρι την πόρτα του Γκίρδη, των γειτόνων του και σε όλο το χωριό. Και παρά τις διαβεβαιώσεις των προυχόντων ότι ήταν ασφαλείς, η Σμύρνη και τα Αλάτσατα ήταν σε αναβρασμό…
Ο Γιάννης Καρυστινός – παντρεμένος για δεύτερη φορά με τη Νίνα, από τον Τσεσμέ, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους και έχαιρε της εκτίμησης όλων. Στον κήπο του σπιτιού τους, για να τους θυμίζει τις ρίζες τους και σε περίοπτη θέση, ήταν το άγαλμα του Ομήρου που έβλεπε προς τη Χίο, και στο πίσω μέρος το άγαλμα του Σωκράτη.
Κι ενώ η οικογένεια Γκίρδη κατευθύνθηκε προς την Αθήνα, η του Καρυστινού πήγε στη Χίο.
Η ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΗΤΑΝ ΕΛΛΗΝΕΣ
Το γεγονός ότι η Σμύρνη κατείχε μια κομβική θέση ανάμεσα σ’ Ανατολή και Δύση και ότι το λιμάνι της, ήταν από τα πλέον πολυάσχολα του 19ου προς τον 20ό αιώνα, είναι σε όλους γνωστό. Όπως και η ευμάρεια των κατοίκων της, η πλειονότητα των οποίων ήταν Έλληνες, που συνετέλεσε στην γενική ανάπτυξη και την άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών. Μια Ελληνική πόλη μέσα στη Τουρκία.
Αυτήν λοιπόν την πόλη σύμβολο, οι Τούρκοι βάλθηκαν να αφανίσουν… Να ξεριζώσουν οριστικά την μακραίωνη ελληνική παρουσία και να διώξουν για πάντα τους Χριστιανούς. Και μιλάμε για ένα Μικρασιατικό ελληνικό πληθυσμό, της τάξης του 1, 694.000* που δεν περιλάμβανε τους Κωνσταντινουπολίτες.
Να πως έχουν περιληπτικά τα γεγονότα. Το καλοκαίρι του 1922 μετά τις αποτυχίες του Ελληνικού στρατού στην πορεία προς την Άγκυρα, ξεκίνησε η Μικρασιάτικη καταστροφή. Το ηθικό του στρατού έχει καταρρακωθεί, οι στρατιώτες είχαν κουραστεί και οι σύμμαχοι ενίσχυαν τους Τούρκους του Μουσταφά Κεμάλ με πολεμοφόδια και οπλισμό.
Ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος και ο Αρμένης επίσκοπος, έστειλαν έκκληση στον αρχιεπίσκοπο του Canterbury να επέμβει, ώστε ο Αγγλικός στρατός να σώσει τους Χριστιανούς.
Προς το τέλος Αυγούστου, ο ελληνικός στρατός και οι Ελληνικές Αρχές είχαν φύγει από τη Σμύρνη και ο στρατηγός Χατζηανέστης, μετέφερε το στρατηγείο σε πλοίο. Πολίτες και στρατιώτες που είχαν έλθει από το μέτωπο, γέμιζαν τους δρόμους και την προκυμαία, προσπαθώντας να εγκαταλείψουν την πόλη με πλοία.
Τσέτες ιππείς (άτακτα ένοπλα σώματα), μπήκαν στη Σμύρνη κι έκαναν τις πρώτες σφαγές Ελλήνων και Αρμενίων. Τότε έγιναν και οι πιο φοβερές λεηλασίες. Ιερείς σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους -σχεδόν το σύνολο του ορθόδοξου κλήρου της Μικράς Ασίας, και, οι ορθόδοξες εκκλησίες καταστράφηκαν, έγιναν τζαμιά, στάβλοι ή αποθήκες.
Από τους 18,000 Αρμένιους της Σμύρνης σώθηκαν μόλις 2,000 που έγιναν πρόσφυγες. Περίπου 20,000 Ελληνίδες κατέφυγαν στο νεκροταφείο να σωθούν. Η Σμύρνη τυλίχθηκε στις φλόγες. Ο Ντουρεντίν, ως άλλος Νέρων, ακολούθησε σχέδιο εξολόθρευσης. Η Σμύρνη καιγόταν. Οι έλληνες προσπάθησαν να σκαρφαλώσουν στα πλοία να φύγουν…. Μια από τις εικόνες μόνο να φέρει ο καθένας μπροστά του, καταλαβαίνει το μέγεθος της καταστροφής.
Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με πτώματα Ελλήνων κι Αρμενίων. Το ίδιο και η θάλασσα. Σπίτια καταστράφηκαν. Κτίρια γκρεμίστηκαν. Καταστήματα και σχολεία, τυλίχθηκαν στις φλόγες. Η Σμύρνη κάηκε…
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑSΑ JENNINGS
Μετά από διπλωματικές κινήσεις που έκαναν ξένοι πολίτες υπό τον αμερικανό Asa Jennings, επιτράπηκε σε ελληνικά πλοία να παραλάβουν τους πρόσφυγες. Μεταξύ 11 Σεπτεμβρίου και 31 Σεπτεμβρίου, 250.000 πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα. Συνολικά 1.500.000 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη κατέφυγαν στην Ελλάδα.
Ο Asa Kent Jennings, πάστορας Μεθοδιστών από τη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων, καταγόταν από το Οντάριο της Νέας Υόρκης. Η Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ήταν ένας ιδανικός προορισμός για τον ίδιο και την οικογένειά του, αφού σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του, γοητεύθηκε από τα κτίρια και δει από την Αγία Σοφία που επισκέφτηκε, τα φανταχτερά χρώματα της Πόλης και τα υπαίθρια παζάρια της και σαγηνεύτηκε από την ομορφιά της Σμύρνης. «Φάνταζε ως το μαργαριτάρι της Μεσογείου, η Μέκκα του εμπορίου, μια πόλη που περιβάλλετο από ελληνοανατολίτικο μυστήριο», γράφει.
Παρά δε τις πολιτικές αναταραχές στην κεντρική Τουρκία, συνέχισε με την οικογένειά του την περιοδεία του. Πίστευε ότι η Σμύρνη ήταν μια πλούσια και σημαντική πόλη για τους Άγγλους και τους Ιταλούς. Οπότε, αν τους συνέβαινε κάτι κακό, οι Αμερικανοί θα φρόντιζαν να σώσουν πρώτα τους Αμερικανούς. Εκ των πραγμάτων λοιπόν, ήταν πλήρως ασφαλείς.
Ο ΘΛΙΒΕΡΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 οι Τούρκοι άρχισαν να καίνε τις ελληνικές συνοικίες. 22 του μήνα η Σμύρνη καίγεται. Ο Jennings, αφού κατάφερε να συναντήσει τον Κεμάλ, ζήτησε την άδεια να του δοθεί η δυνατότητα να περισυλλέξει τους Έλληνες από τη Σμύρνη με πλοία, και ως αντάλλαγμα, να σταματήσουν οι σφαγές. Με το πρώτο φως της ημέρας έστειλε τηλεγράφημα στην ελληνική κυβέρνηση για να πάρει άδεια. Η απάντηση αργούσε. Κι όταν έφτασε, μπήκε ο ίδιος επικεφαλής του μικρού στόλου στο πλοίο «Προποντίς», που ήταν αγκυροβολημένος στη Μυτιλήνη και ξεκίνησε την επιχείρηση της διάσωσης.
Μέχρι το τέλος του Σεπτέμβρη, ο Asa Jennings, είχε βοηθήσει να σωθούν 350,000 ψυχές!
Το βιβλίο Flames on the Water – Tears in the Sea, (στην Αγγλική) του δρ Κωνσταντίνου Αρώνη, το οποίο αφιερώνει στον Asa Jennings, στους προπαππούδες του, τις οικογένειες Γκίρτη και Καρυστινού και σε όλους τους ήρωες της Μικρασιατικής καταστροφής, είναι η περιγραφή των γεγονότων όπως τα άκουσε από τη γιαγιά και τη μητέρα του.
Ο δρ Αρώνης είναι καρδιολόγος, καθηγητής ιατρικής και επιστήμων ερευνητής, με έδρα τη Βρισβάνη. Πολλά άρθρα του, επιστημονικού ενδιαφέροντος για την καρδιολογία έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Επί του παρόντος είναι Διευθυντής των Καρδιακών Υπηρεσιών στο νοσοκομείο Holy Spirit Northside και επισκέπτης στο νοσοκομείο Prince Charles.
Για περισσότερες πληροφορίες και για να προμηθευτείτε το βιβλίο αποταθείτε στην ιστοσελίδα: http://www.copyright.net.au
*Επίσημη οθωμανική στατιστική 1910 (1777.146) που δεν διαφέρει με τη πατριαρχείου Κω/πόλεως 1912 (1782.582)