Καταπληκτική είναι η ανθρώπινη σύλληψη του χάους. Το κλίνουμε: το χάος, του χάους, το χάος, χάος. Μπορεί να έχει πληθυντικό αριθμό τα χάη; Μάλλον όχι, γιατί το χάος μόνο του περιλαμβάνει όλο το χάος. Σήμερα λέμε την αγγλόφερτη έκφραση: Είμαι στα χάη μου = είμαι πολύ ευδιάθετος. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει τίποτε με το ελληνικό χάος.
Στη Θεογονία του ο Ησίοδος (750 – 700 π.Χ.) αναφέρει για πρώτη φορά τη λέξη χάος. Θα πρέπει όμως να προϋπήρχε για αιώνες πριν. Αυτός όμως πρώτος περιέγραψε τη χαώδη κατάσταση του σύμπαντος:
Πρώτιστα χάος γένετ’, αύταρ έπειτα Γαία ευρύστερος κ.λπ. (στίχος 116). Έτσι κατά τον Ησίοδο το πρώτο στοιχείο της Κοσμογονίας , όχι σαν αφηρημένη έννοια, αλλά ως ύλη, είναι το χάος το οποίο είναι ένα είδος νεφέλης και σκότους. Από αυτό προέκυψε η Γαία = Γη, το ΄Ερεβος = το Σκότος, Ο Τάρταρος = ο Κάτω Κόσμος και η Νυξ= η Νύχτα. Το πρώτο κοσμικό πρόσωπο που γεννήθηκε αναφέρεται ο ΄Ερως και κατόπιν οι Μούσες. Ανθρώπινη η ελληνική Μυθολογία για να εξηγηθούν τα ανεξήγητα.
Με τη λέξη χάος εννοούμε σήμερα την άμορφη μάζα που προϋπήρχε πριν από τη δημιουργία του σύμπαντος. Αυτό είναι το άπειρο του διαστήματος. Επίσης χάος εννοούμε και την άβυσσο, αλλά και έναν απόλυτο και ατέλειωτο γκρεμό, αυτό που ονομάσαμε βάραθρο. Το χάος όμως χρησιμοποιείται και μεταφορικά: Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει ένα χάος = ακαταστασία, χαμός, αταξία και δεν υπάρχει ευρυθμία.
Σήμερα χάος ονομάζουμε, επίσης, τη διάλυση, τη σύγχυση, το μπάχαλο. Μέσα από όλα αυτά βγήκε και μία επαναστατική και επιστημονική θεωρία και ονομάστηκε η Θεωρία του χάους, η οποία ανιχνεύει τα όρια του αιτιατού και του τυχαίου. Η θεωρία τούτη χρήζει μιας ιδιαίτερης μεταχείρισης και αξίζει τον κόπο να την παρακολουθήσουμε μελλοντικά επισταμένα.
ΛΕΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣ
Η λέξη μας χάος μαρτυρείται από το ρήμα μας χαυνόω – το επίθετο είναι χαύνος = κάνω κάτι πλαδαρό, χαλαρό, χωρίς ισχυρή σύνδεση ή συνοχή. Από εδώ και το χάσκω = χασμουριέμαι = στέκω με ανοιχτό το στόμα. Από εδώ και το χάσμα = κενό. Το χάος δημιούργησε το επίθετο χαοτικός, αλλά και ο χαώδης, η χαώδης και το χαώδες. Το επίρρημα έγινε χαοτικά και χαοτικώς.
Όλα τους είναι πολύ περιγραφικά για να δείξουν μπερδεμένα πράγματα όπως και το ίδιο το χάος.
ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ;
Πού να βρει η Αγγλική άλλη λέξη για το χάος; Το οικειοποιήθηκε αυτούσιο το χάος από την Ελληνική μέσω της λατινικής γλώσσας. Έτσι πέρασε στα Αγγλικά με λατινική ορθογραφία και έγινε CHAOS: The formless matter supposed to have existed before the creation of cosmos, the universe. (Άμορφη μάζα η οποία υποτίθεται ότι προϋπήρχε πριν από τη δημιουργία του κόσμου, του σύμπαντος).
Στα Αγγλικά, επίσης, η σύγχυση και η αταξία ονομάζονται chaos. Το επίθετο έγινε chaotic και το επίρρημα chaotically. Η Θεωρία του χάους έγινε Chaos Theory. Στα Ελληνικά έχουμε και ένα πρόβλημα αγγλικής προφοράς. Το chaos προφέρεται κέιος, όσο για τις αγελάδες cows προφέρονται κάους. Έτσι μόνο μπορούν να γραφτούν στα Ελληνικά. Είναι όντως… χαώδης η αγγλική προφορά!
ΚΑΙ ΩΣ ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Σε ένα αυτοκόλλητο σε ελληνικό αυτοκίνητο στην Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, ένας δημοσιογράφος είδε το παρακάτω μήνυμα το οποίο συνόψιζε το κείμενό του και με αυτό το τελείωνε: «Χάος, Πανικός και Αταξία. Το έργο μου εδώ έχει τελειώσει». Ιδού ο νέος… Νεοέλληνας! Από την άλλη μεριά, όμως, ο Γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε, μάς το τονίζει επιγραμματικά: «Το χάος γεννάει την τάξη». Να τον πιστέψουμε;
