Ο Ησίοδος είναι ο αρχαίος μας ποιητής, ο οποίος έζησε στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. και θεωρείται ο πατέρας του διδακτικού έπους.΄Εγραψε δύο πολύ σημαντικά έργα που είναι το «Έργα και Ημέραι » και η « Θεογονία ». Στο πρώτο δίνει συμβουλές για τη γεωργία, το εμπόριο και τη ναυτηλία. Στο δεύτερο εκθέτει τη γενεαλογία των ελληνικών θεών. Σε τούτο και συγκεκριμένα στους στίχους 116 έως 122, μάς περιγράφει πώς άρχισαν όλα. Το κείμενο στη σημερινή μας γλώσσα μπορεί να αποδοθεί ως εξής:
Και λοιπόν πρώτα από όλα το Χάος γεννήθηκε και μετά η πλατύστερνη Γαία, η αιώνια και ασφαλής έδρα των πάντων και ο σκοτεινός Τάρταρος σε μια τρύπα στα έγκατα της απλωμένης γης και ο Έρως, ο πιο όμορφος ανάμεσα στους Αθάνατους Θεούς που τα μέλη παραλύει σε Θεούς και σε ανθρώπους που υποτάσσει τα στήθη, το μυαλό και τη σύνεση.
Κατά τον Ησίοδο το Χάος είναι η αρχή όλων των πραγμάτων και αυτό γέννησε το έρεβος και την νύχτα, χωρίς καμία βοήθεια. Το χάος είναι η κύρια και δημιουργός αρχή.
Κατά τον 20ό αιώνα έγιναν τρεις μεγάλες επιστημονικές επαναστάσεις: 1η) η θεωρία της σχετικότητας, η οποία διεύρυνε την αντίληψή μας για τον χωρόχρονο, 2η) η κβαντική μηχανική που εμβάθυνε στην αρχή της αιτιότητας και 3η) η θεωρία του Χάους που ανιχνεύει τα όρια του αιτιατού και του τυχαίου.
Χαοτικά συστήματα υπάρχουν παντού. Στα ηλεκτρικά κυκλώματα, στους χτύπους της καρδιάς, στην ροή του νερού ή του αίματος μέσα στους σωλήνες, στην μεταβολή των πληθυσμών, στα πουλιά και στα φυτά ενυπάρχει το χάος.
Στην δεκαετία του 1970 οι επιστήμονες άρχισαν να προσεγγίζουν την έννοια της αταξίας, με σκοπό να γνωρίσουν τις νομοτέλειές της. Έτσι άρχισε να αποκαλύπτεται μια κρυφή τάξη που τα ορίζει, να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε να μπορούν να διατυπωθούν προβλέψεις.Η αναγκαιότητα αυτή δημιούργησε την θεωρία του χάους.
Έτσι στα τέλη του περασμένου αιώνα, ο μαθηματικός και αστρονόμος Henri Poincare, διαπίστωσε ότι το πρόβλημα συσχετισμού της κίνησης των τριών σωμάτων Ήλιου, Γης και Σελήνης ήταν και παραμένει άλυτο. Ότι δεν μπορεί να προβλεφθεί η τροχιά οποιουδήποτε ουράνιου σώματος που δέχεται την επίδραση δύο η περισσοτέρων άλλων σωμάτων.
«ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ»
Ο Poincare αποκάλυψε το χάος στο Ηλιακό μας σύστημα. Είχε κατανοήσει πως πολύ μικρές επιδράσεις μπορούν να μεγεθυνθούν μέσω ανάδρασης. Διατύπωσε την άποψη “Μια ελάχιστη αιτία που διαφεύγει της προσοχής μπορεί να προκαλέσει ένα σημαντικό αποτέλεσμα”.
Στον Edward Lorenz οφείλεται η θεωρία για την πεταλούδα που πετάει στο Χονγκ-Κονγκ και μπορεί να δημιουργήσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη.
Θέλοντας να εξηγήσει τα αίτια αυτής της συνεχούς μεταβολής, ο Lorenz παρατήρησε από την αρχή, βήμα-βήμα, έναν κύκλο του πειράματός του, όταν ανακάλυψε ότι απειροελάχιστες διακυμάνσεις στις αρχικές τιμές των μεταβλητών που εισήγαγε στον υπολογιστή του, είχαν ως αποτέλεσμα την εξαγωγή αποτελεσμάτων που διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους. Η παρατήρηση αυτή στη συνέχεια ονομάστηκε “το φαινόμενο της Πεταλούδας” και αποτέλεσε το εφαλτήριο για την διατύπωση της Θεωρίας του Χάους.
Ξαφνικά οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν πως σε αιτιοκρατικά δυναμικά συστήματα, η δυνατότητα γέννησης χάους (μη προβλεψιμότητας) παραμονεύει σε κάθε λεπτομέρεια. Άρχισαν λοιπόν να μελετούν το χάος στην εφαρμοσμένη επιστήμη.
Η ονομασία Θεωρία του Χάους, και στα Αγγλικά Chaos Theory, δόθηκε από τον μαθηματικό του Πανεπιστημίου του Maryland Jim York μόλις το 1975. Η θεωρία του χάους έχει ένα σημαντικό και εξαιρετικά δυσνόητο μαθηματικό φορμαλισμό. Υπάρχει ο ισχυρισμός ότι δεν είναι μια ενοποιημένη θεωρία, αλλά μια μαθηματική πλατφόρμα πάνω στην οποία μπορούν να αναπτυχθούν ερμηνείες φαινομένων.
Επικρατεί η εντύπωση ότι η Θεωρία του Χάους έχει να κάνει με την αταξία του συστήματος. Φυσικά, αυτό είναι πέρα για πέρα πλασματικό. Στην πραγματικότητα, η Θεωρία του Χάους πραγματεύεται την τάξη. Και πιο συγκεκριμένα, τη βαθύτερη έννοια της τάξης.
Εξάλλου ο Ηράκλειτος ήταν εκείνος που πρώτος είπε εκείνο το περίφημο : «Τα πάντα ρει = όλα τρέχουν » και όλα αλλάζουν κάθε στιγμή, Επίσης είπε πως « δεν μπορείς να διαβείς το ίδιο ποτάμι δυο φορές ». Ο σύγχρονος έλληνας φιλόσοφος Αξελός εξηγώντας την άποψη του Ηράκλειτου γράφει: «…μέσα στην φύση που η ενότητά της είναι η ενότητα των αντιθέτων αποκαλύπτεται και για τον Ηράκλειτο μια αρμονία… Η αρμονία είναι άλλοτε φανερή κι άλλοτε αφανής, κι έτσι διαφεύγει από την προσοχή των ανθρώπων που δεν ξέρουν να συλλαμβάνουν τα φαινόμενα σαν μέρη μιας όμορφης ολότητας…αφού ο Κόσμος περιέχει το κάθε τι που είναι, περιέχει κι εμάς, τίποτε δεν ξεφεύγει από το συμπαντικό ρυθμό του ακατάπαυστου γίγνεσθαι που κάνει αχώριστα τα αντίθετα που συγκρούονται….Ο Ηράκλειτος συλλαμβάνει ποιητικά το κάθε τι που γίνεται μέσα στο κύλισμα του χρόνου.. Η ηρακλειτική σκέψη και γλώσσα είναι και οι δύο υπέρτατα ποιητικές, γιατί δημιουργούν ένα όραμα που αγκαλιάζει το βαθύ νόημα των φαινομένων που εμφανίζονται στο εσωτερικό της αρμονικής τάξης του κόσμου…Το χάος «είναι» η αντίθετη και συμπληρωματική όψη του κόσμου ».
ΚΑΙ ΩΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ…
Η Θεωρία του Χάους, καθώς και οι καινούριες επιστήμες που μελετούν την πολυπλοκότητα των συστημάτων, προχωρούν ένα βήμα παραπέρα και κάποιοι υπεραισιόδοξοι πιστεύουν ότι έχουν ανακαλύψει το κλειδί της σκέψης και της ελεύθερης βούλησης.
Κάποιοι άλλοι πάλι μπορούν να συνοψίσουν όλα τα ανωτέρω μέσα σε μία πρόταση μόνο: «Είτε είμαστε άνθρωποι, είτε είμαστε αστρική σκόνη, όλοι μαζί χορεύουμε στη μελωδία ενός αόρατου ερμηνευτή». (Αλβέρτος Αϊνστάιν 1789–1955).
