Όταν ακούω τη λέξη απολογία –έτσι ανεπαίσθητα– μού έρχεται στο νου η «Απολογία του Σωκράτη». Στο Γυμνάσιο είχαμε έναν πολύ καλό καθηγητή –το Στρατή Βούλγαρη– και μάς την δίδαξε με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Θυμάμαι πώς τόνιζε ότι στο Γυμνάσιο δεν ερχόμαστε να μάθουμε όλα τα γεγονότα, αλλά περισσότερο ερχόμαστε να γυμνάσουμε το νου για να σκεφτόμαστε όσο καλύτερα μπορούμε. Δεν είχε και άδικο.΄Ισως για αυτό το λόγο τον θυμήθηκα σήμερα.
Λέγεται πως η «Απολογία του Σωκράτη» ήταν ένα από τα πρώτα έργα που έγραψε ο Πλάτωνας. Την έγραψε ύστερα από τη δίκη, την καταδίκη και το θάνατο του Σωκράτη, όταν τα λόγια του δασκάλου του ήταν ακόμη πολύ ζωντανά και ο πόνος του για τον άδικο χαμό ήταν πολύ βαρύς. Ο Πλάτωνας ήταν παρών στη δίκη του Σωκράτη και άκουσε ο ίδιος όλη την Απολογία του και δίνει τα πραγματικά γεγονότα της δίκης. Και το πιο σπουδαίο, παρουσιάζει το Σωκράτη με ένα γνήσιο ήθος και έναν άνθρωπο με αξιοπρέπεια, μεγαλοψυχία, ανδρεία και συνέπεια. Έδειξε στους Αθηναίους ποιον άνθρωπο θανάτωσαν και το μεγάλο κακό που έκαναν στην πόλη τους. Ο Σωκράτης στην Απολογία του Πλάτωνα εκπέμπει μία αδιαμφισβήτητη ηθική ακτινοβολία και είναι πρότυπο για μίμηση.
Η ΛΕΞΗ ΑΠΟΛΟΓΙΑ
Η λέξη έγινε από την πρόθεση από και το ουσισατικό λόγος. Το ρήμα έγινε απολογούμαι = απαντώ σε κατηγορίες που διατυπώνονται εναντίον μου. Σήμερα στη λαϊκότερη γλώσσα μας το λέμε και απολογιέμαι. Το ουσιαστικό η απολογία είναι ο λόγος με τον οποίο προσπαθεί κανείς να υπερασπιστεί τον εαυτό του, όπως ο Σωκράτης.
Το γόνιμο αυτό έδαφος μάς έδωσε και αρκετές άλλες λέξεις όπως : απολογισμός, απολογιστικός, απολογητής , απολογητικός και στη θεολογία συναρμολογήσαμε τον κλάδο της Απολογητικής που υπερασπίζεται την ορθόδοξη πίστη. Η λέξη είναι πράγματι γόνιμη, εκφραστική και πολύ λειτουργική από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Η αγγλική γλώσσα δεν έμεινε ασυγκίνητη από το γλωσσικό εκτόπισμα της απολογίας, αλλά και από την καλλιέπειά της. Την πήρε στην αγκαλιά της με περίσσια χάρη και την γαλούχησε καταλλήλως, δημιουργώντας λέξεις με αγγλική υφή. Έτσι apology είναι η συγγνώμη και to make an apology σημαίνει ζητώ συγγνώμη ή με το ρήμα to apologize (απόλοτζάιζ).Π.χ. He made an apology for breaking the glass = he apologized. Ο απολογητικός έγινε apologetic και η επιστήμη της τεχνικής της υπεράσπισης, εγινε Apologetics, ως ανωτέρω. Apologue είναι ο διδακτικός και ηθικός μύθος.
Βρήκα εντυπωσιακή την περιγραφή της προέλευσης της λέξης: Word origin: Apology comes from Greek apologia, a speech in defence, such as the famous discourse by Socrates when on trial for his life before the Athenian assembly in 399 B.C.E.
Σημείωση : Ακούγονται σήμερα εκφράσεις όπως: Απολογούμαστε για τη διακοπή του προγράμματος…Η έκφραση είναι άστοχη, γιατί εδώ φαίνεται η αγγλική επιρροή της σημασίας τού «ζητούμε συγγνώμη» η οποία στα Ελληνικά νομίζω πως δεν στέκει καλά και θα είναι σωστό να αποφεύγεται. Μήπως εδώ μιλώ για «ψύλλους στ’ άχυρα»; Και εκεί οι ψύλλοι ενοχλούν στα αυτιά, πανάθεμά τους!
ΚΑΙ ΠΑΛΙ Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ
Η Απολογία είναι το μόνο έργο του Πλάτωνα που δεν είναι διάλογος. Είναι ένα έργο που το μελετούν σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου και νέα βιβλία με σκέψεις πάνω σε αυτό τυπώνονται κάθε μέρα μέχρι σήμερα. Επίσης σήμερα γίνονται πολλές εικονικές δίκες του Σωκράτη σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου και τις παρακολουθούν πολλοί φοιτητές, αλλά και πλήθος κόσμου. Επίσης σήμερα απαθανατίζονται και στο ηλεκτρονικό Γιου Τιουμπ. ΄Αλλοι δικαιολογούν το θάνατό του και άλλοι πάλι τον καταδικάζουν σε θάνατο και σήμερα. Εσείς τι θα λέγατε; Ο ίδιος ο Σωκράτης μάς βάζει σε σκέψεις, ιδίως με εκείνα τα τελευταία λόγια στην Απολογία του.
Ο Σωκράτης κλείνει την απολογία του με τα εξής λόγια:
«Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και σεις για να ζήσετε…Ποιοι από μας πηγαίνουν σε καλύτερο πράγμα είναι άγνωστο σε όλους, εκτός από το θεό».
