Στις 22 Νοεμβρίου  συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τη δολοφονία του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι στο Ντάλας, σε ηλικία 46 ετών. Ο θάνατος λίγων Αμερικανών προέδρων προκάλεσε τόση συγκίνηση, όχι μόνο στην Αμερική αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Εκατοντάδες βιβλία έχουν δημοσιευθεί έκτοτε, τα περισσότερα με έντονη συνωμοσιολογία για τα κίνητρα του δολοφόνου ή των δολοφόνων. Λιγότερα είναι εκείνα που αποτιμούν ψύχραιμα τη θητεία του νεαρότερου προέδρου στην ιστορία της Αμερικής, που διήρκεσε λίγο περισσότερο από 1.000 μέρες, δύο έτη, δέκα μήνες και δύο ημέρες για την ακρίβεια.

Τον Θέρστον Κλαρκ, συγγραφέα γνωστό στην Αμερική για τα βιβλία του για το Περλ Χάρμπορ, και τον Ραούλ Βάλενμπεργκ δεν ενδιαφέρουν ποιος σκότωσε τον Κένεντι, αλλά ποια πολιτική παρακαταθήκη άφησε και πού θα οδηγούσε την Αμερική εάν ζούσε και κέρδιζε μία δεύτερη θητεία στις εκλογές του Νοεμβρίου 1964, όπως φαινόταν πιθανότατο. Το βιβλίο του δεν αποτελεί μία αγιογραφία του 35ου προέδρου της Αμερικής, αλλά καταγράφει τα προτερήματα και τις αδυναμίες του, όπως αναδεικνύονται από τις δημόσιες και ιδιωτικές στιγμές του.

ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ

Πάντως, ο συγγραφέας ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών που αποτιμούν θετικά την πολιτική ωρίμανση του χαρισματικού ηγέτη. Επικεντρώνεται στις τελευταίες 100 ημέρες της προεδρίας του, καταγράφοντας μέρα με τη μέρα τη δραστηριότητά του, για να συμπεράνει ότι ο Κένεντι, ευαίσθητος στην κρίση της ιστορίας, τους τελευταίους μήνες της ζωής του μεταμορφώθηκε σε έναν ηγέτη που ενσάρκωνε την ελπίδα για μια πιο δίκαιη Αμερική και έναν πιο ειρηνικό κόσμο.

Αυτή την προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον ανέκοψαν βίαια και πρόωρα οι σφαίρες του δολοφόνου στο Ντάλας.

ΟΙ ΦΥΛΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Οι τελευταίες 100 ημέρες της ζωής του άρχισαν με τον θάνατο του γιου του Πάτρικ, στις 9 Αυγούστου 1963, δύο ημέρες μετά την πρόωρη γέννησή του, μια τραυματική εμπειρία που τον έφερε πλησιέστερα στη σύζυγό του Τζάκι, αναστέλλοντας τις διαβόητες εξωσυζυγικές ερωτικές σχέσεις του. Την περίοδο αυτή, μετά τη μεγαλειώδη πορεία στην Ουάσιγκτον και την περίφημη ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «Έχω ένα όνειρο», υποβάλλει στο Κογκρέσο τη ριζοσπαστικότερη νομοθεσία κατά των φυλετικών διακρίσεων από την εποχή του εμφυλίου πολέμου, αναγνωρίζοντας ότι η ισότητα των μαύρων είναι κυρίως θέμα ηθικής και παραγνωρίζοντας το πολιτικό κόστος από τη λυσσαλέα αντίθεση του ρατσιστικού νότου.

Παρά την αντικομμουνιστική ρητορεία του μέχρι τις εκλογές του 1960, θεωρεί υψίστη προτεραιότητά του την αποφυγή ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, που θα προκαλούσε 300 εκατομμύρια θύματα σε Αμερική, Σοβιετική Ένωση και Ευρώπη. Η υπογραφή και εν συνεχεία επικύρωση από τη Γερουσία της Συνθήκης για τη Μερική Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών χαιρετίζεται ως το πρώτο βήμα για τη χαλάρωση της έντασης του Ψυχρού Πολέμου. Ο ίδιος επιδιώκει την προσέγγιση με τη Μόσχα και καλλιεργεί σχέσεις εμπιστοσύνης με τον Νικίτα Χρουστσόφ μετά την ειρηνική επίλυση της πυραυλικής κρίσης στην Κούβα τον Οκτώβριο 1962, όταν αντίθετα προς τις εισηγήσεις των στρατιωτικών για θερμή αναμέτρηση με τη Σοβιετική Ενωση, με αποφασιστικότητα, σύνεση και ευελιξία, επέτυχε τον στόχο της απομάκρυνσης των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα επιλέγοντας την οδό της διπλωματίας, παράλληλα με τη στρατιωτική πίεση του ναυτικού αποκλεισμού του νησιού.

ΦΙΑΣΚΟ ΜΕ ΚΑΣΤΡΟ

Παρά το φιάσκο της ένοπλης ανατροπής του Κάστρο στον Κόλπο των Χοίρων, τον Απρίλιο του 1961, τη θεαματικότερη αποτυχία της προεδρίας του, μόλις τρεις μήνες αφότου ανέλαβε την εξουσία, εξακολουθεί τις επιχειρήσεις αποσταθεροποίησης του ηγέτη της Κούβας, αλλά παράλληλα εγκρίνει και μυστικές επαφές για την προσέγγισή του με τον όρο ότι θα διέκοπτε την εμπλοκή του στην εξαγωγή του κομμουνισμού στο νότιο ημισφαίριο.

Στο Βιετνάμ, ενώ είχε εγκρίνει απρόθυμα το πραξικόπημα για την ανατροπή του Ντιέμ, ταυτόχρονα δίνει οδηγίες για την αναθεώρηση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας με στόχο τη σταδιακή αποχώρηση των 16.000 Αμερικανών «στρατιωτικών συμβούλων».

ΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ

Στο εσωτερικό, προτείνει μείωση των υψηλών φορολογικών συντελεστών από το 91% στο 70% για να τονωθεί η οικονομία και να μειωθεί η ανεργία κάτω από το 5,5% της εποχής. Υποβάλλει επίσης ένα νέο μεταναστευτικό νομοσχέδιο, που θα άνοιγε τον δρόμο για νέους μετανάστες (το 1963 η ποσόστωση για τους Έλληνες ήταν μόλις 300 άτομα, ενώ οι εκκρεμείς αιτήσεις ανέρχονταν σε 97.000), ετοιμάζει προγράμματα για την καταπολέμηση της φτώχειας, που τον συγκλόνισε στις περιοδείες του στο Κεντάκι και στη Δυτική Βιρτζίνια, και εξαγγέλλει το σχέδιο εξερεύνησης του Διαστήματος, χωρίς να αποκλείει κοινά προγράμματα με τη Μόσχα.

Πολλές από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες του θα υλοποιηθούν μετά τον θάνατό του επί προεδρίας Τζόνσον, μαζί με άλλες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις της «Μεγάλης Κοινωνίας», αλλά όχι και η απαγκίστρωση από το Βιετνάμ, όπου η αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή θα κλιμακωθεί ανεξέλεγκτα με τεράστιο κόστος.

«ΣΦΗΚΟΦΩΛΙΑ ΑΚΡΟΔΕΞΙΩΝ»

Στη μοιραία ημέρα της 22ας Νοεμβρίου 1963 ο συγγραφέας αφιερώνει μόνο 10 σελίδες. Παρά τις αντίθετες εισηγήσεις των πολιτικών φίλων του και απλών πολιτών, συμπεριέλαβε και το Ντάλας, «τη σφηκοφωλιά των ακροδεξιών», στην περιοδεία του στο Τέξας, πολιτεία κρίσιμη για την επανεκλογή του το 1964. Αγνόησε τις ολοσέλιδες πληρωμένες καταχωρίσεις στις τοπικές εφημερίδες, που τον κατηγορούσαν για «ξεπούλημα στους κομμουνιστές», ή τις προκηρύξεις, που κυκλοφόρησαν στους δρόμους του Ντάλας με τη φωτογραφία του και τη λεζάντα «Καταζητούμενος για προδοσία». Απέρριψε και τις εισηγήσεις της προσωπικής φρουράς του να μη χρησιμοποιήσει ανοιχτή λιμουζίνα, αλλά ο ίδιος, παρασυρμένος από τη θερμή υποδοχή που του επιφυλάχθηκε στους προηγούμενους σταθμούς της περιοδείας του σε Σαν Αντόνιο, Χιούστον και Φορτ Γουόρθ, επιζητούσε την άμεση επαφή με τον λαό εκείνη την ηλιόλουστη Παρασκευή, έως ότου ακούστηκε η κραυγή της Τζάκι: «Σκότωσαν τον σύζυγό μου. Εχω τα μυαλά του στα χέρια μου».

Η θλίψη και ο φόβος κυρίευσαν όχι μόνο την Αμερική, αλλά όλο τον κόσμο, που έβλεπε να χάνεται η ελπίδα της αλλαγής προς μια πιο δίκαιη Αμερική και έναν πιο ειρηνικό κόσμο.


* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον. Επίσης, υπηρέτησε και στο Γραφείο Τύπου του Ελληνικού Προξενείου Μελβούρνης.