ΤΟ φάντασμα που στοίχειωσε την Ευρώπη του 19ου αιώνα κατέκλεισε τις πόλεις της. Οι Παριζιάνοι που εισέβαλαν στη Βαστίλη το 1789 σήμαναν το προμήνυμα του θανάτου του παλαιού καθεστώτος.
ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ υψώθηκαν στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες το 1848, οδηγώντας στην πτώση των καθεστώτων. Το 1871 η Κομμούνα του Παρισιού απέσπασε για λίγο την εξουσία από τους κυβερνήτες που αποσύρθηκαν στις Βερσαλλίες.
ΟΙ πυροβολισμοί στο ψαχνό εναντίον μιας διαδήλωσης εργατών στην Αγία Πετρούπολη έφεραν την εξέγερση σε όλη τη Ρωσία το 1905. Η εξέγερση του Δουβλίνου το 1916 έφερε τη γέννηση της Ιρλανδικής Δημοκρατίας. Η έφοδος στα Χειμερινά Ανάκτορα το 1917 σηματοδότησε τη Ρωσική Επανάσταση.
ΟΙ μεγαλουπόλεις ήταν το κέντρο των διαμαρτυριών επειδή ήταν το κέντρο της εξουσίας. Κοινοβούλια, δικαστήρια, στρατόπεδα και οι έδρες κάθε Αρχής ήσαν όλα στην εκάστοτε πρωτεύουσα.
ΑΚΡΙΒΩΣ όπως όλοι εκείνοι που ασκούσαν εξουσία ήταν συγκεντρωμένοι εκεί, το ίδιο συνέβαινε και με όλους όσους ήθελαν να ανατρέψουν τους πρώτους. Οι πόλεις έγιναν τα φυτώρια των ριζοσπαστικών και επαναστατικών κινημάτων, καθώς αυτά επεκτάθηκαν τόσο σε μέγεθος όσο και σε εμβέλεια.
ΜΕ τα πιο πάνω λόγια (σε ελεύθερη μετάφραση του Δημήτρη Τρωαδίτη) αρχίζει να προλογίζει το βιβλίο «Radical Melbourne -A secret history» ο γνωστός ιστορικός, Stuart Macintyre.
ΤΟ εκπληκτικό βιβλίο με την άγνωστη ιστορία των ριζοσπαστικών ομάδων (και ατόμων) της πόλης μας, στα πρώτα εκατό χρόνια της ζωής της (1839-1939) έγραψαν πριν μια δεκαετία δύο αδέλφια: ο Jeff και η Jill Sparrow.
ΤΗΝ ιστορία την αφηγούνται έχοντας ως οδηγό τους τα πιο χαρακτηριστικά κτίρια της Μελβούρνης, γύρω από τα οποία έλαβαν χώρα οι εξελίξεις που κατεύθυναν τα πρώτα ταραγμένα βήματα της πόλης μέσα σε έναν νέο κόσμο που γεννιόταν.
ΕΝΑΝ κόσμο, που αν και καινούργιος, δεν έπαψε να αντιγράφει και να αναπαράγει τις ταξικές συγκρούσεις του παλιού, όπως εύστοχα σημειώνει ο διακεκριμένος ιστορικός της Αριστεράς.
Ο λόγος της δικής μου αναφοράς στο συγκεκριμένο βιβλίο γίνεται για να δώσω την ευκαιρία σε όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν στην άγνωστη (για τους περισσότερους) αλλά τόσο σημαντική (για όλους) ιστορία της πόλης που έχει γίνει το σπίτι μας.
ΘΑ πρέπει να ομολογήσω ότι από τότε που διάβασα το βιβλίο άρχισα να βλέπω τη Μελβούρνη με άλλο μάτι και να την αισθάνομαι πιο κοντά μου, αφού η ιστορία είναι αυτή που διατηρεί ζωντανή τη συλλογική μνήμη και διαμορφώνει ως ένα βαθμό τα μελλούμενα.
ΟΙ συγγραφείς αναφέρονται στην ιστορία 50 κτιρίων (και χαρακτηριστικών τοποθεσιών) του κέντρου της Μελβούρνης, που στέγασαν κατά καιρούς κόμματα, συνδικάτα, βιβλιοπωλεία, θέατρα, καφετέριες και οτιδήποτε άλλο είχε σχέση με το ριζοσπαστικό κίνημα της πόλης μας.
ΕΝΑ από τα κτίρια στα οποία γίνεται εκτεταμένη αναφορά, είναι και το ελληνικό καφενείο στο 189 Lonsdale Street, που πριν ακριβώς 85 χρόνια (την 1η Δεκεμβρίου 1928) δέχθηκε βομβιστική επίθεση.
ΚΑΝΕΙΣ δεν έμαθε ποτέ ποιοι (και γιατί) τοποθέτησαν τη βόμβα. Εικάζεται, όμως, ότι η βόμβα προοριζόταν για το Κομμουνιστικό Κόμμα Αυστραλίας, που στεγαζόταν παλαιότερα στο ίδιο κτίριο. Λεπτομέρεια που πιθανώς να μη γνώριζαν οι βομβιστές.
Η εφημερίδα «The Herald Sun», που από τότε δεν διέφερε από τη σημερινή, προσπάθησε να χρεώσει τη βομβιστική επίθεση σε «συμμορία βομβιστών που χρηματοδοτήθηκε από τους κόκκινους (κομμουνιστές) που ήθελαν να δημιουργήσουν ρατσιστική και κοινωνική αναταραχή».
ΤΟΝ ίδιο καιρό η αστυνομία ανέφερε ότι «ήδη υπάρχουν καταθέσεις ατόμων που ομολογούν ότι δόθηκαν πολλά λεφτά στους βομβιστές για να κάνουν ό,τι έκαναν», ενώ για την επίθεση συνελήφθηκαν πέντε λιμενεργάτες που στη συνέχεια αφέθηκαν ελεύθεροι.
ΑΣ αφήσουμε, όμως, τον Stuart Macintyre να μας ξεναγήσει στην πόλη, αναφερόμενος παράλληλα και στο κλίμα της αποχής εκείνης που σημάδεψε τη ζωή της:
Η ανάπτυξη της Μελβούρνης δεν ήταν λιγότερο δραματική (απ’ ό,τι άλλων μεγαλουπόλεων). Ιδρύθηκε το 1830 ως προωθημένο φυλάκιο της κραταιάς τότε Βρετανικής Αυτοκρατορίας για να συμβάλει στις παράνομες εμπορικές συναλλαγές.
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ μια αγροτο-κτηνοτροφική έκρηξη και στη συνέχεια η χρυσοθηρία, έτσι ώστε το 1857 ο ηγέτης τωνσυνδικαλιστικών οργανώσεων, Charles Jardine Don, να απευθυνθεί σε ένα πυκνό ακροατήριο στο Williamstown με το βλέμμα στραμμένο απέναντι, στο λιμάνι μιας πόλης, που ήδη αριθμούσε 100.000 κατοίκους λέγοντας:
«ΚΟΙΤΑΞΤΕ εκεί πέρα την πόλη αυτή, που φωτίζεται από μαγικούς φανοστάτες, με παράθυρα που αστράφτουν από τον πλούτο, μια πόλη με παλάτια αντάξια των βασιλιάδων και ναούς αντάξιους των θεών, η οποία και χτίστηκε σε 25 χρόνια με τις δικές μας πλάτες».
Ο Don μνημονεύεται σ’ αυτόν τον οδηγό της ριζοσπαστικής Μελβούρνης για τη συμμετοχή του στην κατάκτηση της εργάσιμης ημέρας των οκτώ ωρών και την επακόλουθη ιδιότητά του ως κοινοβουλευτικού εκπρόσωπου των εργατικών ενώσεων.
ΑΛΛΑ ήταν επίσης και τακτικός ομιλητής στο Eastern Market (Ανατολική Κεντρική Αγορά), όπου οι διάφοροι ριζοσπάστες διαφώτιζαν τα πλήθη που συνωστίζονταν εκεί, κάτω από το τρεμάμενο φως αναμμένων πυρσών στο τέλος της εργάσιμης ημέρας.
Η ατμόσφαιρα αυτή τη χρονική περίοδο, μετά από την ένοπλη εξέγερση των χρυσοθήρων και την έντονη αντιπαράθεση για τις μορφές αυτοκυβέρνησης, έρχεται στη μνήμη ενός συμμετέχοντα: «Έβλεπες άνδρες που είχαν πολεμήσει στους δρόμους του Παρισιού, πολιτικούς πρόσφυγες από τη Φρανκφούρτη, το Βερολίνο, τη Βιέννη και τη Βουδαπέστη, αλλά και καρμπονάρους από την Ιταλία.
ΚΥΡΙΩΣ νέοι, ένθερμοι, ενθουσιώδεις και κινούμενοι από περισσότερο ή λιγότερο ουτοπικά οράματα αναδιοργάνωσης των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών της ανθρωπότητας, έτσι ώστε να επέλθει μια νέα εποχή ειρήνης και καθολικής ευημερίας (που ακόμα περιμένουμε, θα πρόσθετα εγώ).
ΟΙ ετερόκλιτοι αυτοί, που έφτασαν εδώ από κάθε γωνιά της Ευρώπης κυρίως, αφιερώθηκαν με όλη τους την καρδιά στα λαϊκά κινήματα της εποχής.
ΤΑ πλήθη που συγκεντρώνονταν στο Eastern Market στο Bourke Street, συχνά πορεύονταν μέχρι το λόφο όπου βρίσκεται η νέα Βουλή (που ακόμα χτίζονταν) για να απαιτήσουν να γίνουν δεκτά τα δημοκρατικά τους αιτήματα.
Η Βουλή, που εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να παραμένει ένα ατελές κτίριο, αντιπροσώπευε από τότε την εξουσία και το μεγαλείο της κυβέρνησης, δεσπόζοντας της μικρής τότε πόλης, όπως γράφει ο Macintyre, ένα κτίριο που διακηρύσσει το μεγαλείο της κυβέρνησης.
ΑΝΤΙΘΕΤΑ, το Eastern Market κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί το Ξενοδοχείο Southern Cross, ένα όνομα που θύμιζε τη σημαία που ύψωσαν οι χρυσοθήρες στην εξέγερση του Eureka, αν και πιο συχνά το μέρος αυτό θυμίζει τον τόπο εκείνο που πολιορκήθηκε από τη νεολαία της πόλης, όταν οι Beatles κατέλυσαν εκεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960.
Η ριζοσπαστική ιστορία της Μελβούρνης δεν είναι άμεσα εμφανής στον επισκέπτη ή ακόμη και στον κάτοικο αυτής της πόλης. Οι ριζοσπαστικές διαθέσεις των δεκαετιών κατά τις οποίες διαμορφωνόταν η πόλη απορροφήθηκαν από το Βικτωριανό φιλελευθερισμό, που γινόταν όλο και πιο «άνετος», καθώς η πόλη ευημερούσε.
Η ευημερία έφτασε στο απόγειό της κατά το 1880, ενώ στη συνέχεια η πόλη κατέρρευσε στην ύφεση της δεκαετίας του 1890. Οι άγριες διαδηλώσεις που έγιναν στο γύρισμα του αιώνα, αξιοποιήθηκαν, με τη σειρά τους, με την άνοδο του Εργατικού Κόμματος που επιζήτησε τη σταδιακή κοινωνική βελτίωση μέσω των κοινοβουλευτικών μεταρρυθμίσεων.
ΑΛΛΑ, όπως καθίσταται σαφές από τον κατάλογο των ριζοσπαστικών κινημάτων που παρατίθενται στο βιβλίο, υπήρξαν πολλοί αντιφρονούντες στη Μελβούρνη που προσέφεραν εναλλακτικές θεραπείες και συχνά αποκτούσαν ένα πρόθυμο κοινό.
Η επιρροή τους εκτεινόταν τόσο στα συνδικάτα όσο και στο Εργατικό Κόμμα, το οποίο στη Βικτώρια έχει αντλήσει μεγάλο μέρος της ενεργητικότητάς του από ιδεολογικές συζητήσεις και ζυμώσεις.
ΝΑ προσθέσουμε εδώ ότι, το Εργατικό Κόμμα σε αυτή την Πολιτεία ήταν, συνήθως, μια αντιπολιτευτική δύναμη. Κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτεται εδώ, υπήρξαν Εργατικές κυβερνήσεις για λιγότερο από πέντε χρόνια – τη στιγμή που σε κάθε άλλη Πολιτεία της Αυστραλίας το Εργατικό Κόμμα κατείχε την εξουσία για περισσότερο από το διπλάσιο χρόνο, απ’ ό,τι στη Βικτώρια.
ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ μέχρι το 1970, η Βικτώρια ήταν το πετράδι στο στέμμα των Φιλελευθέρων και η Μελβούρνη το προπύργιο της συντηρητικής ορθοδοξίας.
ΤΟ βιβλίο, συνεχίζει ο ιστορικός Macintyre, ταξιδεύει τον αναγνώστη σε τόπους συγκρούσεων γύρω από την πόλη που τώρα έχουν απολέσει το θυελλώδες παρελθόν τους.
Η περιήγηση ξεκινά από το Flagstaff Gardens και το Victoria Market, με μια υπενθύμιση των προηγούμενων ρόλων τους, ως χώροι ταφής των αυτοχθόνων Αυστραλών που έχασαν τη ζωή τους στη βίαιη κατάληψη της νέας αποικίας.
Συνεχίζεται…
