Το διαδίκτυο μπορεί να έφερε την επανάσταση στον τομέα της πληροφόρησης, όμως εξίσου επαναστατική είναι και η υπηρεσία που προσφέρει στην παραπληροφόρηση, ιδιαίτερα στην εποχή των “κατασκευασμένων” ειδήσεων (fake news) που διανύουμε.
Απόδειξη το βίντεο ενός Ελληνοκαναδού που χρησιμοποιήθηκε εν αγνοία του για τη δημιουργία μιας “είδησης” που παρακολούθησαν 14 εκ. θεατές ανά τον κόσμο και μας υπενθυμίζει πως στον χώρο της μαζικής… ενημέρωσης καλό είναι να μην εμπιστευόμαστε χωρίς δεύτερη σκέψη καθετί που μας “σερβίρουν”!
Το επίμαχο βίντεο, που δημιούργησε ο βασισμένος στο Λος Άντζελες σκηνοθέτης Αριστομένης Τσίρμπας στον υπολογιστή του και ανάρτησε στην πλατφόρμα YouTube, δείχνει ένα αεροπλάνο να κάνει στροφή 360 μοιρών στον αέρα κοντά σε έναν διάδρομο προσγείωσης. Με εμπειρία στα γραφιστικά ειδικών εφέ, ο κ. Τσίρμπας, που έχει εργαστεί στο παρελθόν για μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές όπως ο “Τιτανικός” και το “Star Trek”, έχει χόμπυ να δημιουργεί βίντεο που είναι μεν πλασματικά αλλά αληθοφανή
Τον περασμένο μήνα, όμως, αυτή η ασχολία υπήρξε αφορμή να βρεθεί άθελά του μπλεγμένος στην κατασκευή μιας ψεύτικης είδησης.
Συγκεκριμένα, το “αφηνιασμένο” αεροπλάνο εμφανίστηκε σε βίντεο που μετέδιδε την υποτιθέμενη είδηση αναγκαστικής προσγείωσης ενός αεροπλάνου λόγω μηχανικής βλάβης στην πόλη Σένζεν της Κίνας στις 28 Αυγούστου. Το δεύτερο κομμάτι του βίντεο, απεικονίζοντας την ασφαλή εκκένωση του αεροσκάφους και τους αναστατωμένους επιβάτες, προερχόταν από υλικό αρχείου αληθινής μεν αλλά άσχετης με το πλασματικό περιστατικό είδησης.
Το fake news βίντεο μετέδωσε στις 13 Σεπτεμβρίου μια σελίδα στο Facebook ονόματι Time News International, και παρ’ ότι ψεύτικη την έχουν δει μέχρι στιγμής περίπου 14 εκ. άτομα σε όλο τον κόσμο.
Ανάμεσά τους και ο δημοσιογράφος Geoffrey Fowler, της Washington Post, που αποφάσισε να διαλευκάνει το μυστήριο πίσω από το βίντεο,
Η έρευνά του τον οδήγησε και στον Αριστομένη Τσίρμπα, ο οποίος του μίλησε για τη δυσάρεστη έκπληξη όταν συνειδητοποίησε ότι κάτι που είχε δημιουργήσει πριν έναν χρόνο στον υπολογιστή του είχε χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή fake news.
“Σκέφτηκα δεν το πιστεύω, Θεούλη μου, είμαι μέρος του προβλήματος” είπε ο Ελληνοκαναδός σκηνοθέτης στον κ. Fowler, εξηγώντας ότι τα βίντεο σαν και αυτό τα δημιουργεί στο πλαίσιο σάτιρας.
“Είναι ξεκάθαρα ψεύτικα” δήλωσε και μετά τη συνομιλία με τον δημοσιογράφο αποφάσισε να ενσωματώνει κάποια ειδοποίηση στα βίντεό του όταν πρόκειται για πλασματικό υλικό.
Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές του, ο κ. Fowler δεν κατάφερε να λάβει απαντήσεις από τους υπεύθυνους της σελίδας Time News International που δημοσίευσε την ψεύτικη είδηση. Ήρθε όμως σε επαφή με την Tessa Lyons, υπεύθυνη του τμήματος του Facebook για τον εντοπισμό κατασκευασμένων ειδήσεων.
Σύμφωνα με την κ. Lyons, οι σελίδες του Facebook που μεταδίδουν παραποιημένες ειδήσεις, έχουν συνήθως κάποιο οικονομικό κίνητρο, κατευθύνοντάς τους χρήστες σε ιστοσελίδες γεμάτες με διαφημίσεις από όπου πληρώνονται ή ακόμη και με λογισμικό που μπορεί να αποσπάσει ιδιωτικά μας δεδομένα.
Στο ρεπορτάζ του, ο κ. Fowler αναφέρεται σε πρόσφατη έρευνα του πανεπιστημίου Stanford, που υποδεικνύει ότι χάρη εν μέρει σε εντειμένες προσπάθειες από το Facebook αλλά και τη συμβολή νέων τεχνολογιών, η διάδοση ψευδών ειδήσεων μέσω της δημοφιλούς πλατφόρμας έχει μειωθεί σημαντικά από την εποχή του σκανδάλου με τα fake news κατά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ.
Όσον αφορά το συγκεκριμένο βίντεο είδησης με το αεροπλάνο, λίγες ημέρες μετά την ανάρτησή του, οι μηχανισμοί του Facebook το εντόπισαν και επιβεβαίωσαν ύστερα από έλεγχο πως είναι ψευδές.
“Όμως γιατί το βίντεο εξακολουθεί να κυκλοφορεί;” αναρωτιέται ο κ. Fowler, με το στέλεχος της Facebook να απαντά ότι η πλατφόρμα διαγράφει μόνο όσες αναρτήσεις παραβαίνουν τους κανονισμούς τους, όπως όταν πρόκειται για πορνογραφία.
“Ακόμη κι αν κάτι είναι ψευδές, δεν εμποδίζουμε τον κόσμο από το να μοιραστεί. Τους δίνουμε όμως τη σχετική ενημέρωση” λέει η κ. Lyons, εννοώντας πως στην προκειμένη περίπτωση με το βίντεο του αεροπλάνου για παράδειγμα όταν κάποιος επιχειρεί να το αναδημοσιοποιήσει, το Facebook ειδοποιεί τον χρήστη ότι υπάρχουν αναφορές γι’ αυτό από ιστοσελίδες που ειδικεύονται στον εντοπισμό κατασκευασμένων ειδήσεων.