Στους διαδρόμους και τις αίθουσες του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης γυρίζει αυτές τις μέρες η Μάγδα Καραγιαννάκη. «Θέλω να μάθω στους νεώτερους όλα όσα έμαθα εγώ στα 16 χρόνια της νομικής μου καριέρας» μου λέει η νομικός που κατάφερε πριν από 10 χρόνια και σε ηλικία μόλις 29 χρόνων (τότε), να στείλει στο Διεθνές Δικαστήριο Χάγης έναν από τους «χασάπηδες» του πολέμου της πρώην Γιουγκοσλαβίας στη φυλακή. Η καταδίκη του Radislav Krstic ήταν η πρώτη καταδίκη Σέρβου αξιωματούχου για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Και η ομογενής ποινικολόγος, μαζί με άλλους τρεις δημόσιους κατηγόρους, ήταν οι άνθρωποι που άνοιξαν την πόρτα στο Διεθνές Δικαστήριο Χάγης για να προχωρήσει στην παραπομπή των υπολοίπων εγκληματιών πολέμου στη Δικαιοσύνη.
Την βρίσκω στο Πανεπιστήμιο όπου σήμερα διδάσκει Διεθνές Ποινικό Δίκαιο, αλλά και άλλα μαθήματα που σχετίζονται με αυτό.
«Είδαν πολλά τα μάτια σου» της λέω, καθώς μοιραζόμαστε έναν καφέ στα ακαδημαϊκά της λημέρια. Απαντά με ένα εμφατικό επιφώνημα στο τέλος της πρότασης της «Αν είδαν λέει!»…
«ΔΕΝ ΥΠΟΒΙΒΑΖΩ ΤΟΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΤΥΧΗ»
Η Μάγδα Καραγιαννάκη σπούδασε Νομικά και Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Monash της Μελβούρνης. «Από τότε με ενδιέφερε το Διεθνές Δίκαιο και άρχισα να το ψάχνω για να κάνω μεταπτυχιακά σ’ αυτόν τον τομέα» λέει, καθώς θυμάται τα πρώτα της επαγγελματικά βήματα. Εργαζόταν τότε στην Slater & Gordon και σε άλλες δικηγορικές εταιρίες, αλλά το βλέμμα της ήταν στραμμένο εκτός συνόρων.
Η ευκαιρία ήρθε, επειδή το επιδίωξε η ίδια και με υποτροφία. «Με δέχθηκαν στο Πανεπιστήμιο Leiden της Ολλανδίας για να κάνω μάστερ στο Διεθνές Δίκαιο. Άρπαξα την ευκαιρία, φόρτωσα βαλίτσες και απ’ εκεί άρχισαν όλα».
Η πόλη Leiden βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τη Χάγη, πόλεις και οι δύο της περιοχής της Νότιας Ολλανδίας και η ομογενής νομικός βρέθηκε εκεί την κατάλληλη στιγμή.
Ήταν η εποχή που ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών άρχισε να παραπέμπει στη Δικαιοσύνη τους «χασάπηδες» του πολέμου της πρώην Γιουγκοσλαβίας, κατηγορώντας τους για γενοκτονία.
«Πιστεύω ότι ήμουν τυχερή. Δεν υποβιβάζω τον παράγοντα τύχη. Βρέθηκα στο σωστό μέρος, την κατάλληλη στιγμή».
Ενώ σπούδαζε εργαζόταν ως βοηθός δικαστών του Διεθνούς Δικαστηρίου, αλλά η μεγάλη στιγμή της καριέρας της ήταν όταν τής προτάθηκε να αναλάβει, μαζί με άλλους τρεις δικηγόρους, την δίωξη του Krstic, του υποστράτηγου των ταγμάτων εκκαθάρισης του σερβοβοσνιακού στρατού, γνωστών και ως Drina Corps. Ο Krstic ήταν αυτός που εκτέλεσε τη διαταγή της σφαγής 8.000 αιχμαλώτων πολέμου και αθώων πολιτών στην Σρεμπενίτσα το 1995. Ήταν η χειρότερη πολεμική θηριωδία που διεπράχθη στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Ήταν μία εμπειρία που με άλλαξε. Άκουσα μαρτυρίες θυμάτων, είδα ομαδικούς τάφους, μάνες να μιλούν για τα χαμένα τους παιδιά, οικογένειες ολόκληρες να ξεκληρίζονται. Και μέσα σ’ όλα αυτά ήρθα αντιμέτωπη με το απόλυτο σκότος της ανθρώπινης φύσης, με στυγνούς εγκληματίες, με την ασχήμια του πολέμου. Πιστεύω στη δύναμη της Δικαιοσύνης και αυτό ήταν που με ώθησε στο να συνεχίσω».
Την ίδια στιγμή, η Μάγδα -υποσυνείδητα, γιατί συνειδητά ήταν αφοσιωμένη στην επιτυχή δίωξη του Krstic-, κυνηγούσε τα όνειρά της.
Ο Krstic καταδικάστηκε για γενοκτονία σε 46 χρόνια φυλάκισης και η Μάγδα σε μία δεκαετία μακριά από το σπίτι της, καθώς σε λίγο καιρό και μετά το τέλος της υπόθεσης αυτής, ανέλαβε μία άλλη, την εκπροσώπηση της Βοσνίας στη δίωξη της πρώην Γιουγκοσλαβίας για γενοκτονία και πάλι στο Διεθνές Δικαστήριο Χάγης, και μετά άλλη, την υπεράσπιση του πρώην προέδρου της Σιέρα Λεόνε, Charles Taylor, που κατηγορείτο για γενοκτονία. Και αυτή η υπόθεση ήταν που αποδεικνύει το υψηλό επαγγελματικό ήθος της.
«Από τη μία στιγμή στην άλλη περνάς στην αντίπερα όχθη και υπερασπίζεσαι έναν εγκληματία. Γιατί;» τη ρωτάω.
«Στο όνομα της Δικαιοσύνης. Δεν έχει σημασία για μένα αν κάποιος άνθρωπος είναι εγκληματίας ή όχι. Όλοι έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Όλοι έχουν δικαίωμα στη Δικαιοσύνη. Δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω. Δική μου δουλειά είναι να κάνω ό,τι μπορώ για να μπορεί ο δικαστής να πάρει τη σωστή απόφαση, είτε αυτό σημαίνει να υπερασπιστώ έναν άνθρωπο είτε αυτό σημαίνει να βοηθήσω στη δίωξή του. Αυτή είναι η δική μου δουλειά».
Ο Charles Taylor δεν κατάφερε να κερδίσει την έφεση, τον Μάιο του 2013 καταδικάστηκε τελεσίδικα σε 50 χρόνια φυλάκισης, για μαζικές δολοφονίες, βιασμούς και άλλα εγκλήματα. Όπως λέει η ίδια, αυτή την υπόθεση την έχασε αλλά, εν τω μεταξύ, επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι η Μάγδα είχε κερδίσει πολύ περισσότερα.
Τόσα πολλά που ο ΟΗΕ τη στέλνει στον Λίβανο για να ερευνήσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δολοφονήθηκε ο πρωθυπουργός του Λιβάνου, Rafiq Hariri.
Το «κέρδος της» από αυτή την υπόθεση συνοδευόταν όμως και από έναν εφιάλτη. «Δεν υπήρχε στιγμή που να μην νοιώθω ότι απειλείται η ζωή μου. Φρουρούμασταν 24 ώρες το 24ωρο και πάλι νοιώθαμε ότι απειλούμαστε» αναφέρει.
ΜΟΝΟ Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΜΠΟΡΕΙ
Τα μάτια της Μάγδας, όντως, είδαν πολλά. Φέρνω στην κουβέντα μας την Χάνα Άρεντ, την Γερμανοεβραία ακαδημαϊκό και φιλόσοφο που διώχθηκε από τους Ναζί, γνωστή σήμερα για τη συμβολή της στην πολιτική επιστήμη. Τής αναφέρω μία από τις θέσεις της πολιτικού επιστήμονα, η οποία είναι ευρύτερα γνωστή ως «η κοινοτυπία του κακού». Την διατύπωσε με αφορμή την κάλυψη από την Ιερουσαλήμ της δίκης του πρώην ναζί Αδόλφου Άιχμαν για το γνωστό περιοδικό «The New Yorker». Η Άρεντ προσπάθησε να κατανοήσει και να εξηγήσει τη σχέση ανάμεσα στα πιο τερατώδη εγκλήματα και την εκτέλεσή τους από εντελώς συνηθισμένα άτομα, κοινούς γραφειοκράτες, όπως ανέφερε η ίδια, και δέχθηκε δριμεία κριτική κατηγορούμενη ότι προσπάθησε να «απομυθοποιήσει» το κακό και τη δύναμή του.
Ζητώ τη δική της άποψη για το κακό. «Δεν μπορώ να δώσω ορισμούς. Το κακό υπάρχει. Είναι η σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης μας, το είδα, το αντίκρισα στα μάτια. Στις περισσότερες περιπτώσεις και αυτό ποικίλει, πολλοί απ’ αυτούς τους εγκληματίες που εγώ είδα και ερεύνησα από κοντά, έκαναν αυτά που έκαναν απλώς και μόνο για να κερδίσουν εξουσία ή άλλα προνόμια. Αυτή είναι η δική μου άποψη».
Προσθέτει όμως… «Η Δικαιοσύνη ζει μέσα από μία αιώνια μάχη με το κακό. Η δική μου δουλειά είναι να δώσω στη Δικαιοσύνη τα επιχειρήματα για να νικά στις μάχες αυτές».
Και η Μάγδα Καραγιαννάκη συνεχίζει να δίνει τις μάχες της. Στο όνομα της Δικαιοσύνης συνειδητά, και των ονείρων της υποσυνείδητα. Αλλά, πάνω απ’ όλα, στο όνομα της ανθρωπότητας. «Για μένα αυτή τη στιγμή προέχει να μοιραστώ τις γνώσεις μου με νέους ανθρώπους. Να τους δώσω την ευκαιρία να γνωρίσουν αυτήν την απόλυτη διανοητική ολοκλήρωση που ένοιωσα και εγώ όταν μέσα από τη γνώση και τη σκληρή δουλειά με τους συνεργάτες μου καταφέραμε με επιτυχία την καταδίκη του Krstic. Χρειάστηκε να βρούμε και να αναπτύξουμε ‘πρωτόγνωρα’ νομικά επιχειρήματα γιατί αυτή η υπόθεση ήταν δύσκολη και αν τελικά την κερδίζαμε θα δημιουργούσε προηγούμενο πάνω στο οποίο θα δικάζονταν και άλλοι εγκληματίες. Το καταφέραμε. Θέλω να το καταφέρουν και οι νεώτεροι. Γιατί αυτό που νοιώθεις σαν νομικός όταν το επιτυγχάνεις δεν είναι μόνο η χαρά της επιτυχίας. Είναι, πάνω απ’ όλα, η ικανοποίηση ότι βοήθησες να κάνεις αυτόν τον κόσμο λίγο καλύτερο, λίγο δικαιότερο. Οι κλιματικές αλλαγές και οι συνέπειες που αυτές θα έχουν είναι πιστεύω η καινούρια πρόκληση της ανθρωπότητας και χρειαζόμαστε ποινικολόγους ικανούς να αποδώσουν δικαιοσύνη όταν αυτή πρέπει να αποδοθεί. Γι’ αυτό θέλω πλέον να ασχοληθώ με την εκπαίδευση».
Δεν αποκλείει, βέβαια, τίποτα και κανένας δεν ξέρει αν μέσα στο επόμενο εξάμηνο θα βρίσκεται ξανά στην αίθουσα του Διεθνούς Δικαστηρίου Χάγης ή σε κάποια άλλη γωνιά του πλανήτη. Προς το παρόν, πάντως, «απολαμβάνω το χωριό μου» λέει, γελώντας και αναφερόμενη στη Μελβούρνη.
Την επόμενη Τετάρτη η Μάγδα Καραγιαννάκη θα μιλήσει σε ειδική εκδήλωση για την Ημέρα της Γυναίκας που διοργανώνει το Ελληνοαυστραλιανό Εμπορικό Επιμελητήριο Μελβούρνης (HACCI). Η ομιλία της στο Normanby House (22-24 Normanby Avenue, Thornbury), φέρει το τίτλο «Εμπνέοντας την Αλλαγή».
Δεν θέλει να αποκαλύψει τα περιεχόμενα της ομιλίας της. Δεν επιμένω, γιατί όλα όσα είπε και όλα όσα έχει κάνει μέχρι στιγμής στην 16χρονη καριέρα της τεκμηριώνουν με τον καλύτερο τρόπο ότι σίγουρα είναι από τις πλέον ειδικές στο θέμα.
*Αν θέλετε να συμμετάσχετε στην εκδήλωση μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Δέσποινα Ντονάτο, για κράτηση θέσης στον αριθμό (03) 9602 2977.