Ένα άκρως γονιμότατο ρήμα στην ελληνική γλώσσα είναι το άγω, που φυσικά σημαίνει οδηγώ. Η λέξη μας αυτή λέγεται και πρωτόθετη γιατί όντως είναι. Ευθύς αμέσως ας δούμε μερικά σημαντικά παράγωγά του: αγώνας, αγωνίζομαι, αγωγή, αγωνιάω, αγωνία, αγωγέας, αγωγός, αγώγιμος, αγώγια, αγός (οδηγός), άγος (βέβηλη πράξη), άξονας, άξιος, αγρός και πολλές-πολλές άλλες.
ΥΠΕΡΠΛΟΥΣΙΑ ΤΑ ΣΥΝΘΕΤΑ ΤΟΥ
Το άγω σχηματίζει σύνθετες λέξεις σχεδόν με όλες τις προθέσεις μας: Ρήματα = ανάγω, απάγω, διάγω, εισάγω, ενάγω, εξάγω, επάγω, κατάγω και κατάγομαι, μετάγω, παράγω, προάγω, προσάγω, συνάγω, υπάγω και άλλες. Ουσιαστικά, με τις ίδιες προθέσεις = αναγωγή, απαγωγή, εισαγωγή, εξαγωγή, καταγωγή, μεταγωγή, προσαγωγή, συναγωγή και από αυτές άλλες όπως εισαγωγέας, εξαγωγέας, καταγωγή, μεταγωγή, συναγωγή, εξήγηση και πολλές άλλες. Έχουμε και επίθετα που έγιναν ουσιαστικά όπως νηπιαγωγός, νηπιαγωγείο, στρατός, στρατηγική, παιδαγωγός, παιδαγωγική κ.ά. Η κατάληξη –αγός σε άλλα παράγωγα γίνεται –ηγός: λοχαγός, ξεναγός, αρχηγός, κυνηγός και τόσες άλλες που μπορείτε να βρείτε μόνοι σας στο πλούσιο υπέδαφος του άγω. Εξαιρετικό ρήμα παραγωγής για έναν καθηγητή (και αυτό από το κατά=άγω ), να γεμίσει τον πίνακα με λέξεις διαμάντια, εάν είναι τυχερός να έχει μαθητές με γραμματική περιέργεια και αγάπη για τη γλώσσα μας.
Ας αναφέρουμε εδώ πως στην αρχαία Αθήνα ο δούλος οδηγούσε το παιδί στο δάσκαλο, ο οποίος με τη σειρά του το οδηγούσε να μάθει γράμματα. Έτσι δημιουργήθηκαν οι λέξεις μας παιδαγωγός και Παιδαγωγική, λέξεις-«κλειδιά» για την Παιδεία που είναι η συστηματική παροχή γνώσεων με την έννοια της αγωγής της καλής συμπεριφοράς και της καλλιέργειας, αυτά που προσφέρει σήμερα η εκπαίδευση. Οι Λατίνοι/Ρωμαίοι από εδώ μεταφράζοντας την παιδαγωγική ( άγω το παιδί ) έκαναν το δικό τους ρήμα educo, ducere, duxi, ductum = todrawout, toleadout = οδηγώ. Από εδώ έγινε η αγγλική λέξη ολκής Εducation.
ΤΟ ΑΓΩ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ
Φυσικά, σε τέτοιο καταπράσινο και γόνιμο λιβάδι έφτασαν κατά το 16ο αιώνα οι νεοφώτιστοι διαμορφωτές της Αγγλικής -αλλά και όλοι οι Ευρωπαίοι_ και θέρισαν τον καρπό της πλούσιας εσοδείας. Ας δούμε μόνο λίγα που τους χάρισε το ελληνικό άγω και χωρίς αυτό δεν μπορούσαν να γεννηθούν οι παρακάτω λέξεις: Agent = from Greek άγειν = πράκτορας, μεσίτης (οδηγός).
Από εδώ έγινε ο ατζέντης και η ατζέντα. Act=πράξη, agile=εύστροφος , agitate=ταράζω, ambigulate=αμφιβάλλω, agony=αγωνία, ambiguous=αμφίβολος, cogent=ισχυρός, cogitate=συλλογίζομαι, counteract=εξουδετερώνω, enact=θεσπίζω, exact=ακριβής, examine=εξετάζω, exegesis=εξήγηση, exigent=απαιτητικός, prodigal=άσωτος, transact=διεξάγω, actual=πραγματικός, action=πράξη, activity=δραστηριότητα, active=δραστήριος, exactly=ακριβώς, react=αντιδρώ, reaction=αντίδραση, inaction=απραξία, fatigue=κόπωση, actor=ηθοποιός και πολλές άλλες εάν τις ψάξουμε επισταμένα. Ναι, υπάρχουν και τόσες άλλες, που δεν χωρούν στο μικρό τούτο άρθρο.
ΑΠΕΡΑΝΤΟΣ ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ
Γιατί όμως απέχουν τόσο πολύ από τις ελληνικές λέξεις; Οι ελληνικές λέξεις προϋπήρχαν και το άγω βοήθησε πολύ να δημιουργηθούν κατ’ αναλογίαν και οι λατινικές και μετά οι αγγλικές.
Οι καθηγητές της τελευταίας τάξης του Γυμνασίου/Λυκείου, μπορούν να το κάνουν στην τάξη και να βάλουν τους μαθητές τους να ανακαλύψουν όλο το φάσμα του άγω που είναι όντως ένας απέραντος γλωσσικός Ειρηνικός Ωκεανός. Από ένα ρήμα μας μόνο, η Αγγλική φαίνεται ότι είναι μία ελληνική διάλεκτος. Τότε μόνο θα επαληθευτεί και το παρακάτω αξίωμα που λέγεται πολύ συχνά, αλλά είναι και σωστό: «Μαθαίνοντας καλά Ελληνικά, βελτιώνεις και τη γνώση της Αγγλικής». Στην ουσία αυτός είναι και ο αγώνας μας για τη διαιώνιση του διαφωτιστικού χαρακτήρα της.
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΩΣ ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Αυτός που άγει = οδηγεί το στρατό πολύ ομαλά ονομάστηκε ΣΤΡΑΤ-ΗΓΟΣ. Η πράξη να οδηγείς το στρατό έγινε επίθετο ως στρατηγική και αυτό στη συνέχεια έγινε ουσιαστικό η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ όπως η Πολιτική, η Ηθική και τόσα άλλα. Στα Αγγλικά η στρατηγική έγινεstrategy, το επίθετο η στρατηγικήstrategic και το στρατήγημα κατέληξε ωςstratagem, ο στρατηγός όμως General, και αυτός from Greek Genus! Υπάρχει όμως στα λεξικά και μία αξιοσημείωτη παρατήρηση που επαληθεύει τα περί «ελληνικής διαλέκτου» που μνημονεύτηκε παραπάνω:Note carefully: There is a difference between strategy and tactics. Strategy is an overall plan or campaign. Tactics are the techniques or ploys used to carry out the plan. Στα Ελληνικά αυτή η διάκριση είναι ολοφάνερη: στρατηγική και τακτική.
Το τονίζουν όμως ως εξής: Word origin: strategy, strategic and stratagem(προσέξτε το δεύτερο α = αγγλική ορθογραφία!) come from Greek stratos + agein = to lead, to lead an army, to be a general. Ευτυχώς που δεν είπαν ότι ο στρατός είναι … ινδοευρωπαϊκή λέξη. Και αυτός είναι ο άλλος μεγάλος μας αγώνας.
