Εξαιρετική δυσκολία και σύγχυση έχουμε όλοι οι ελληνόγλωσσοι με αυτές τις ανωτέρω λέξεις μας. Οι παρακάτω επισημάνσεις γίνονται γι’ αυτούς που θέλουν να τις προσέξουν και όχι γι’ αυτούς που τα γνωρίζουν όλα αυτά. Εξάλλου, η Στήλη έχει καθολικό χαρακτήρα.
Στην αρχή είχαμε το ρήμα αίρω, που σημαίνει υψώνω, σηκώνω. Από εδώ έγιναν τα παραπάνω αίρεση και αιρετικός, αλλά και πολλά άλλα όπως η άρση, η έπαρση, η έξαρση, η αρτηρία, τα Μετέωρα, ο αντάρτης, η ανταρσία, η αορτή, η αρτηρία, ακόμη και ο αέρας και πάρα πολλά άλλα.
Όλα σημαίνουν, όπως βλέπετε, υψώνω, σηκώνω. Γνωρίζοντας τη σημασία του ρήματος, ας δούμε μερικές εκφράσεις με αυτό: Γιε μου, πρέπει να αρθείς στο ύψος των περιστάσεων! Έγινε η άρση της ασυλίας του. Το κόμμα Α θα άρει την εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση. Άρον τον κράβατόν σου και περιπάτει. Αυτός θα έπρεπε να ήταν πολύ καλός στην άρση βαρών. Ο Χριστός ήρθε για να άρει τις αμαρτίες του κόσμου. Ξέσφιξε τον αορτήρα του όπλου. Βλέπω μεγάλη έπαρση στο φέρσιμό του. Έφυγε άρον–άρον!
ΔΟΓΜΑ ΚΑΙ ΑΙΡΕΣΗ
Δόγμα είναι το αξίωμα, η αρχή. Λέμε το Δόγμα Τρούμαν. Ο κομμουνισμός είναι ιδεολογικό δόγμα. Ο τριαδικός θεός είναι δόγμα. Εάν δεν συνηγορείς και δεν πιστεύεις το τι ισχυρίζεται το δόγμα, τότε ανήκεις στην αντίπαλη πλευρά και ακολουθείς την αίρεση. Τότε είσαι αιρετικός δηλαδή δεν συμφωνείς με ό,τι λέγεται.
Για τους ορθόδοξους κομμουνιστές ο Μαρξ θεωρήθηκε αίρεση.
Έχουμε και την περιεκτική έκφραση: Βρίσκεται υπό αίρεση = σε εκκρεμότητα ή σε μετέωρη κατάσταση.
ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΙΡΕΤΟΣ
Ο αιρετικός –όπως ήδη ειπώθηκε– είναι ο οπαδός μιας αίρεσης, μιας προτίμησης, μιας επιλογής. Ο αιρετός, από την άλλη πλευρά, είναι ο εκλεγμένος και όχι ο διορισμένος.
Λέμε: Αυτός είναι αιρετικός και δεν αποδέχεται το επίσημο δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας = είναι επικίνδυνος, αναθεματισμένος.
Αυτός ονομάζεται και αποστάτης = εγκαταλείπει την παράταξη, προσχωρεί σε άλλο κόμμα, θρησκεία. Είναι προδότης, αντάρτης.
Επίσης, λέμε: Ο ΑΒ είναι αιρετός εκπρόσωπος της ελληνικής κοινότητας = η κοινότητα το έχει εκλέξει και δεν τον έχει διορίσει. Το αξίωμα του πρωθυπουργού είναι αιρετό.
ΑΙΡΩ ΚΑΙ ΑΙΡΩ
Εδώ μάς χρειάζεται ο τόνος. Το πρώτο ρήμα είναι αίρω και το δεύτερο αιρώ. Στο αίρω έχουμε παρατατικό ήρα, να άρω, θα άρω, ήρθην και μετοχή ηρμένος. Σήμερα σώζεται σε σύνθετα όπως έξαρση, καθαίρω (από εδώ η κάθαρση), επαίρομαι = καυχιέμαι, ανάρτηση, αναρτημένος (σήμερα χρησιμότατες διαδικτυακές μας λέξεις), εξάρτηση, ανεξάρτητος, συνάρτηση, προσάρτηση, παράρτημα και πολλές άλλες.
Το αιρώ σημαίνει συλλαμβάνω, κυριεύω, παίρνω. Στη μέση φωνή γίνεται αιρούμαι και σημαίνει διαλέγω, επιλέγω, εκλέγω. Ο αόριστος είναι αίρεσα = αφαίρεσα, διαίρεσα, εξαίρεσα. Μέσος αόριστος αιρέθηκα = εξαιρέθηκα, διαιρέθηκα. Η μετοχή είναι αιρεμένος και ηρημένος = καθαιρεμένος, αφηρημένος, συνηρημένος.
Τα δύο αυτά ρήματα έχουν πάμπολλα παράγωγα, η ορθογραφία των οποίων είναι μάλλον ακανθώδης: αφαίρεση, αφαιρετικός, αφαιρέτης, αφαιρετέος, αναφαίρετος. Το ίδιο με την εξαίρεση – εξαιρετέος, εξαίρετος (και το περίφημο «Εξαιρέτως» που ακούγεται πολύ συχνά) και με την διαίρεση – αδιαίρετος, διηρημένος , υποδιαίρεση, αναίρεση, συναίρεση, υπεξαίρεση, καθαίρεση, καθαιρέσιμος, καθηρημένος, προαίρεση και άλλα.
Δεν μαθαίνεται η ορθογραφία εάν δεν ιδρώσει η… καρέκλα!
Η ΑΙΡΕΣΗ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Φανταστείτε ότι οι Άγγλοι δεν είχαν τη λέξη αίρεση. Τότε όλοι θα ήταν ορθόδοξοι, δηλαδή ό,τι θα έλεγαν θα ήταν το μόνο σωστό και δεν θα υπήρχαν αιρέσεις. Στη ζωή μας, όμως, δεν μπορεί να είμαστε ορθόδοξοι. Όλοι έχουμε διαφορετικές γνώμες και πολλές φορές δεν συμφωνούμε μεταξύ μας και γι’ αυτό έχουμε αιρέσεις.
Γι’ αυτό το λόγο οικειοποιήθηκαν την ελληνική αίρεση και την ορθογράφησαν ως heresy. Ο αιρετικός έγινε heretic, αλλά και heretical. Λέμε: η Ιερά Εξέταση έκαιγε τους αιρετικούς. The Inquisition burned heretics. The church cannot tolerate heretical ideas. Η Εκκλησία δεν ανέχεται αιρετικές ιδέες.
Σήμερα η αίρεση δημιούργησε και μία νέα επιστήμη στον αγγλόφωνο κόσμο, την heresiology = the study of heresies. Έχουμε και την αιρεσιολογία! Φύτρωσαν και οι διαδικτυακές τοποθεσίες με αυτό το όνομα. Επίσης, στα Αγγλικά αρκετοί γραμματικοί όροι πήραν ελληνικά ονόματα: aphaeresis, diaeresis, synaeresis και άλλα.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Ο Αγγλοϊρλανδός φιλόσοφος, Bernard Shaw (1856–1950), παρατήρησε ότι «Όλες οι αλήθειες ξεκίνησαν σαν αίρεση». Ιστορικά αυτό αποδεικνύεται ότι είναι αλήθεια. Άρα το δόγμα της ορθοδοξίας δεν μπορεί να είναι καθολικό και μας χρειάζονται οι αιρέσεις για να υπάρχει ανανέωση, πρόοδος και συνέχεια. Έτσι, μπορεί να αποκαλυφτεί η αλήθεια που μπορεί να υπάρχει μέσα στην αίρεση. Η Δημοκρατία το λύνει αυτό με εκλογές. Έτσι δεν είναι; Εσείς τι λέτε;
