Η ιστορία και ο ρόλος της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης είναι, αναμφισβήτητα, ευρύτερα γνωστή. Στη γυμνή της από δέντρα γη, βρήκαν καταφύγιο χιλιάδες Αυστραλοί στρατιώτες πριν και μετά την εκστρατεία της Καλλίπολης. Είναι μία ιστορία γραμμένη με ελληνική φιλοξενία. Η Λήμνος δεν είναι, όμως, το μόνο ελληνικό νησί η ιστορία του οποίου είναι συνυφασμένη με αυτή των Αυστραλών στρατιωτών που πολέμησαν κατά τον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα.
Η Σκύρος, το νοτιότερο νησί των Σποράδων, που βρίσκεται απέναντι από την Εύβοια, λόγω της θέσης του και της πολύ κοντινής του απόστασης από την Εύβοια (μόλις 35 χιλ) αλλά και της εγγύτητάς του στη Λήμνο διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο ως το δεύτερο καταφύγιο των ANZAC.
ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΙΣ… ΤΡΕΙΣ ΜΠΟΥΚΙΕΣ
Ήταν Απρίλης του 1915 και τα συμμαχικά πλοία είχαν αρχίσει να καταπλέουν στο Αιγαίο με κύριο προορισμό τη Λήμνο, που είχε οριστεί ως το προπύργιο των πολεμικών επιχειρήσεων των συμμαχικών δυνάμεων για την εκστρατεία τους στην Καλλίπολη.
Μεταξύ των Αυστραλών στρατιωτών που επέβαιναν σ’ αυτά τα πλοία ήταν και ο «ποιητής του πολέμου» όπως έγινε ευρύτερα γνωστός αργότερα, υπολοχαγός του Βασιλικού Ναυτικού, Rupert Brooke.
O Rupert, αλλά και οι υπόλοιποι στρατιώτες που επέβαιναν στο πλοίο του, ανέμεναν να αποβιβαστούν στην Λήμνο, αλλά λόγω του μεγάλου αριθμού των συμμαχικών πλοίων στο νησί του Βορείου Αιγαίου, στάλθηκαν στην Σκύρο.
Ήταν η 17η Απριλίου του 1915 όταν ο Brooke πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του στην ελληνική γη. Μαζί του και δεκάδες άλλοι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες. Στο λιμανάκι Τρεις Μπούκες κατέπλευσε το πλοίο τους και από την πρώτη στιγμή η ποιητική ομορφιά του νησιού, κέντρισε την ποιητική φλέβα του Βrooke. Ήταν «παράξενη η ηρεμία και η ομορφιά αυτής της κοιλάδας» έγραψε ο Bourke, ατενίζοντας την γη που απλωνόταν γύρω του καθήμενος κάτω από ένα λίοδεντρο στην κοιλάδα που εκτεινόταν στην περιοχή Τρεις Μπούκες.
Όπως και στη Λήμνο, έτσι και στην Σκύρο, η φιλοξενία των κατοίκων ήταν αυτή που έμεινε χαραγμένη στη μνήμη των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών που λίγες μόλις ώρες μετά την απόβασή τους στο νησί άρχισαν τις ασκήσεις καθώς οι μέρες για την πολυσυζητημένη απόβαση στην Καλλίπολη πλησίαζαν. Ο Brooke είχε πάθει μία μόλυνση στην Αίγυπτο όπου είχαν στρατοπεδεύσει πολλοί Αυστραλοί στρατιώτες πριν ξεκινήσουν για την Καλλίπολη. Η υγεία του, όμως, είχε αρχίσει να βελτιώνεται, ο ίδιος ένοιωθε πολύ καλά, όπως μαρτυρούν τα γράμματα που έγραψε εκείνες τις μέρες στην οικογένειά του. Νοιώθοντας αρκετά δυνατός αποφάσισε να λάβει και αυτός μέρος στις ασκήσεις και την πορεία των υπόλοιπων στρατιωτών.
Η Σκύρος, όμως, για τον Brooke δεν ήταν γραφτό να είναι ό,τι ήταν για τους υπόλοιπους συστρατιώτες του, δηλαδή ο σταθμός πριν την Καλλίπολη. Εξελίχθηκε σε προορισμό.
Στις 23 Απριλίου και ενώ οι ετοιμασίες για απόπλου του πλοίου του και μερικών ακόμα πλοίων των συμμαχικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην Σκύρο, κορυφώνονταν καθώς πλησίαζε η έναρξη τω πολεμικών τους επιχειρήσεων στην χερσόνησο της Καλλίπολης, ο Brookeαρρώστησε βαριά. Οι γιατροί ενός γαλλικού πλοίου που βρισκόταν επίσης στη Σκύρο σήκωσαν τα χέρια ψηλά. Το αίμα του Brooke είχε δηλητηριαστεί.
Λίγες ώρες αργότερα, γύρω στις 4 το απόγευμα, η μόλυνση νίκησε τον υπολοχαγό και η γη της Σκύρου ήταν που δέχθηκε το νεκρό ποιητή.
Δώδεκα Αυστραλοί συστρατιώτες του συνόδευσαν τον Brooke στην τελευταία του κατοικία, που ο ίδιος μάλιστα επέλεξε μέσα στο πυρετικό παραλήρημα που είχε προκαλέσει η θανατηφόρα μόλυνση. «Κάτω από το λιόδεντρο να με θάψετε» ήταν τα λόγια που μετά βίας κατάφερε να πει.
Ήταν 11 η ώρα το βράδυ της 23ης Απριλίου που ο νεκρός Brooke μεταφέρθηκε και ενταφιάστηκε στη σκληρή γη της Σκύρου.
Μαρτυρίες των αυστραλών στρατιωτών που τον μετέφεραν εκεί αναφέρουν ότι όλοι βιάζονταν γιατί το πλοίο τους θα έπρεπε να φύγει άμεσα για τη Λήμνο, αλλά αυτό δεν τους σταμάτησε να εκπληρώσουν την τελευταία επιθυμία του ποιητή των ΑΝΖΑC.
ΣΚΥΡΟΣ: ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΦΥΓΗΣ
Η Σκύρος συνέδραμε τους ANZACs και τα συμμαχικά πλοία ως τόπος ασκήσεων, αλλά και ως το μέρος όπου «κατέλυσαν» αρκετά συμμαχικά πλοία πριν την εκστρατεία στη χερσόνησο της Καλλίπολης στο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το νησί όμως και οι κάτοικοί του δεν έμειναν αμέτοχοι και συνδέθηκαν με αρκετούς Αυστραλούς στρατιώτες και κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πάνω από 250 Αυστραλοί στρατιώτες το ελληνικό καλοκαίρι του 1941 φυγαδεύτηκαν από την Ελλάδα μέσω της Σκύρου.
Ενδεικτική η ιστορία του Milton Boulter από το East Malvern της Μελβούρνης που, αργότερα, διηγήθηκε έγραψε την ιστορία της φυγάδευσής του και για το πέρασμά του από τη Σκύρο στην τότε εφημερίδα της Μελβούρνης «Argus».
O Milton έφτασε στο λιμανάκι Λιναριά της Σκύρου τον Ιούνιο του 1941. Τον είχαν συλλάβει οι Γερμανοί στην Καλαμάτα λίγους μήνες πριν αλλά κατάφερε να δραπετεύσει και από την Λαμία πέρασε στην Εύβοια. Σε ένα μοναστήρι της Εύβοιας κατέληξε και ήταν η φροντίδα, γενναιοδωρία και ο πατριωτισμός του ηγούμενου και των υπόλοιπων μοναχών που κράτησαν στην ζωντανό τον Αυστραλό στρατιώτη.
Ο ηγούμενος ήταν και αυτός που οργάνωσε την βάρκα που θα περνούσε τον αδύναμο και άρρωστο Milton στη Σκύρο. Τα Λινάρια βρίσκονται στο δυτικό μέρος του νησιού και ο Milton έπρεπε να βρει τρόπο να φτάσει στην ανατολική πλευρά του νησιού στη χώρα απ’ όπου ήλπιζε ότι κάτοικοι του νησιού θα τον βοηθούσαν να διαφύγει στη Σμύρνη.
Αδύναμος στο σώμα, δυνατός στη ψυχή βρήκε το κουράγιο να περπατήσει μέχρι τη Χώρα.
Εκεί ο Milton συνάντησε τον άνθρωπο που στη συνέχεια αποκαλούσε σωτήρα. Τον Μανώλη Βιργίλου. Ο Μανώλης ήταν μέλος της αντίστασης και είχε επιφορτιστεί με το έργο της φυγάδευσης στρατιωτών των συμμαχικών δυνάμεων που έφταναν στο νησί.
Και αυτήν την φορά ο Μανώλης έκανε το καθήκον του. Σε λίγες μέρες ο Milton πιο δυνατός από την φροντίδα των κατοίκων της Σκύρου πλέον φυγαδεύτηκε στην Σμύρνη.
Και όπως προαναφέραμε δεν ήταν ο μόνος, αλλά ένας από τους εκατοντάδες Αυστραλούς στρατιώτες που σώθηκαν χάρη στην αυτοθυσία των Σκυριωτών.
Και τα λόγια του ποιητή Brookeίσως είναι τα καταλληλότερα ως επίλογος:
«Και αν πρέπει να πεθάνω, να σκεφτείτε μόνο αυτό για μένα: Ότι υπάρχει πάντα μία γωνιά σε ένα ξένο τόπο». Και για τον ποιητή των ANZACs αυτή η γωνιά ήταν γραφτό να βρεθεί στη Σκύρο.