Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών – 100 χρόνια ιστορίας

Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, ένα από τα σημαντικότερα θεματικά μουσεία του κόσμου με πάνω από 30.000 σπάνια εκθέματα, γιορτάζει το 2014 έναν αιώνα ιστορίας από την ίδρυσή του. Διαθέτει μια από τις πιο πλούσιες συλλογές βυζαντινών εικόνων στον κόσμο. Στεγάζεται στο μέγαρο «Ιλίσια» της Δούκισσας της Πλακεντίας, το οποίο κτίστηκε το 1848 από τον αρχιτέκτονα Κλεάνθη και αργότερα μετασκευάστηκε σε Μουσείο από τον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο. Φέτος είναι το τιμώμενο μουσείο από το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων ICOM, με σημαντικές εκδηλώσεις στις 12 Μαΐου, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, η οποία έχει καθιερωθεί κάθε χρόνο να εορτάζεται στις 18 Μαΐου, ενώ λόγω των εκλογών φέτος μεταφέρεται στις 12/5. Η διευθύντρια του ΒΧΜ Δρ Αναστασία Λαζαρίδου, με αφορμή των εγκαινίων της νέας περιοδικής έκθεσης “Εκτός ναού – Θησαυρός του 11ου αι. από το Μουσείο Cluny” του Παρισιού, αφιέρωσε μια ώρα από το δύσκολο πρόγραμμα της για να ξεναγήσει αποκλειστικά το αναγνωστικό κοινό του “Νέου Κόσμου” στις μόνιμες συλλογές, τις περιοδικές εκθέσεις για τους Βυζαντινούς Δελφούς, τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο, τις διεθνείς συνεργασίες και τη σύγχρονη πρόσληψη της Βυζαντινής τέχνης. Ας απολαύσουμε την περιήγηση της Δρ. Αναστασίας Λαζαρίδου στους Βυζαντινούς θησαυρούς του μουσείου…

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΗΜΕΡΑ

Να ξεκινήσουμε από το σήμερα για να φτάσουμε στο παρελθόν του Μουσείου. Είναι σημαντική στιγμή που γιορτάζουμε τα 100 χρόνια του, έχοντας ολοκληρώσει το σύνολο των κτηριακών υποδομών και ξεπερνώντας την κρίση με την υλοποίηση 3 ευρωπαϊκών προγραμμάτων στήριξης ΕΣΠΑ, τα οποία δίνουν μια νέα πνοή και ώθηση σε διαφορετικούς τομείς – ψηφιακή σύγκλιση και νέες τεχνολογίες, μέσω των οποίων επικοινωνεί με εικονικό τρόπο πια εύκολα το κοινό που μένει εκτός Ελλάδας και ειδικά οι ομογενείς μας σε όλο τον κόσμο, αλλά και το ξενόγλωσσο κοινό. Ο εικονικός χώρος αποτελεί μια πρόσκληση και πρόκληση για το κοινό να επισκεφθεί το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, ένα από τα σημαντικότερα θεματικά Μουσεία στον κόσμο, όταν βρεθεί για διακοπές ή άλλους λόγους στην Ελλάδα.

Το δεύτερο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ αφορά τον περιβάλλοντα χώρο του Μουσείου, ένα εξαιρετικό έργο, το οποίο μέσα στο 2014 θα έχει ολοκληρωθεί, αποδίδοντας στο κοινό τα 30 στρέμματα αυτού του καταπληκτικού χώρου που ενώνει τους γύρω κεντρικούς δρόμους του μουσείου, όπου βρίσκεται το Λύκειο του Αριστοτέλη, εκεί που δίδαξε πριν από 2500 χρόνια ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος, η Παλαίστρα, το Γυμνάσιο, και θα δώσει σημαντικές πληροφορίες για τον ιστορικό τόπο του μουσείου και την ιστορία της πόλης της Αθήνας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πρόκειται για ένα αρχαιολογικό πάρκο και παραδεισένιο κήπο, που θα πλαισιώνει το Βυζαντινό Μουσείo.

Το τρίτο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ αφορά τις μεγάλες συνεργασίες με άλλα μουσεία του εξωτερικού. Σήμερα, μέσα στις πρωτόγνωρες συνθήκες που ζει η Ελλάδα, τα Μουσεία καλούνται να παίξουν ένα ενεργότερο ρόλο και να υποστηρίξουν ότι ο πολιτισμός δεν είναι παραγωγός ύφεσης, αλλά παράγοντας οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης ως χώροι στους οποίους προάγεται η γνώση και η εκπαίδευση, όπως αναφέρεται και στην πρόσφατη διακήρυξη του ICOM στη Λισσαβόνα.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΟΥΣΕΙΩΝ 2014

Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία, καθιέρωσε από το 1977 τη 18η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων (International Museum Day). Το μήνυμα αυτής της επετείου είναι να γίνουν τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών “με σκοπό την ανάπτυξη της μόρφωσης, την αμοιβαία κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών”. Για τον εορτασμό του έτους 2014, το ICOM επέλεξε το θέμα “Οι συλλογές των μουσείων μας ενώνουν”.

Με την ευκαιρία του εορτασμού, το Ελληνικό Τμήμα του ICOM αποφάσισε τιμώμενος φορέας για το 2014 να είναι το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, εκτιμώντας την προσφορά του στην προστασία, μελέτη και προβολή του βυζαντινού πολιτισμού κατά τη διάρκεια των 100 χρόνων της λειτουργίας του στην καρδιά της Αθήνας. Η κεντρική εκδήλωση του εορτασμού θα πραγματοποιηθεί στις 12 Μαΐου στο μουσείο, παρουσία του υπουργού Πολιτισμού Πάνου Παναγιωτόπουλου και θα ακολουθήσει γιορτή με μουσική εκδήλωση. Έως τις 18 Μαΐου στο Βυζαντινό μουσείο έχουν προγραμματιστεί εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, ημερίδες, συνέδρια, διαλέξεις, οργανωμένες ξεναγήσεις, μουσικές και άλλες εκδηλώσεις. Ο Βυζαντινός πολιτισμός είναι μέρος της ταυτότητας της σύγχρονης Ελλάδας και όποιος επιθυμεί πραγματικά να κατανοήσει την ελληνική ιστορία και την ελληνική πραγματικότητα πρέπει να γνωρίσει τον Βυζαντινό πολιτισμό. Το Βυζαντινό Μουσείο και εγώ προσωπικά περιμένουμε τους ομογενείς της Αυστραλίας και τους ξένους τουρίστες να μας επισκεφθούν, όταν βρεθούν στην Αθήνα. Αξίζει το κόπο να γνωρίσουν από κοντά τα σπάνια εκθέματα μας – εικόνες, γλυπτά. χειρόγραφα, τοιχογραφίες, μωσαϊκά από τις μόνιμες συλλογές και τις περιοδικές μας εκθέσεις.

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΔΕΛΦΟΙ

Σε δύο μήνες εγκαινιάζουμε μια πολύ σημαντική περιοδική έκθεση για τους Βυζαντινούς Δελφούς, η οποία θα διαρκέσει έως τέλος Σεπτεμβρίου στο Βυζαντινό και Χριστιανικό μουσείο Αθηνών, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού, το Πανεπιστήμιο Αθηνών και τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Οι αθέατοι Βυζαντινοί Δελφοί είναι πολύ ωραίο θέμα, επειδή χάνεται μέσα στο σκοτάδι η ιστορία της πόλης μετά τη λαμπρή κλασική εποχή. Στόχος είναι η προβολή της διαχρονικής οικιστικής και λατρευτικής εξέλιξης του χώρου των Δελφών από το Βυζάντιο έως την εποχή του Α. Σικελιανού και τις Δελφικές Γιορτές, με την παρουσίαση για πρώτη φορά πρωτότυπων σημαντικών στοιχείων και αρχαιολογικού υλικού που έχει προκύψει από παλαιότερες έρευνες αλλά και νεότερα ανασκαφικά δεδομένα, τα οποία θα επιτρέψουν την ανασύνθεση της εικόνας και την παρουσίαση διαφορετικών όψεων του χώρου των Δελφών στην πορεία του χρόνου, λειτουργώντας ως αφηγηματικό σύνολο που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

ΕΚΘΕΣΗ “Ο ΔΟΜΙΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ EL GRECO”

Φέτος γιορτάζουμε μαζί με όλη την Ευρώπη τα 400 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Έλληνα καλλιτέχνη με μια έκθεση με τίτλο «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον El Greco», η οποία θα διαρκέσει από τις 19 Νοεμβρίου του 2014 έως και τον Μάρτιο του 2015. Είναι πολύ σημαντικό ότι για πρώτη φορά με τρόπο τόσο συγκροτημένο και συνθετικό θα παρουσιαστούν πλευρές της κοινωνίας της Κρήτης εκείνης της εποχής. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχουν παρουσιαστεί τόσο επιστημονικά και σφαιρικά όψεις της κοινωνίας της Κρήτης του 16ου αιώνα μέσα από τα 200 αντικείμενα από την Ελλάδα και το εξωτερικό που φωτίζουν την αστική δομή του νησιού, το εμπόριο, την οικονομία, την καθημερινή ζωή και το ίδιο το εργαστήριο του καλλιτέχνη, αλλά και την παιδεία εκείνης της εποχής. Θέλουμε να αναδείξουμε ότι το καλλιτεχνικό περιβάλλον του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στην Κρήτη ήταν τόσο ώριμο ώστε γέννησε και δημιούργησε την καλλιτεχνική του προσωπικότητα για να μπορέσει με αυτήν την ωριμότητα να διαπρέψει στο εξωτερικό.

Η έκθεση επιδιώκει να φωτίσει το κοινωνικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον της Κρήτης του 16ου αιώνα, στο οποίο διαμορφώθηκε η προσωπικότητα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου πριν την αναχώρησή του για τη Βενετία το 1567. Παράλληλα, επιχειρεί να εντάξει τον ίδιο και την πρώιμη καλλιτεχνική του παραγωγή στο περιβάλλον αυτό. Θα παρουσιαστούν 200 εκθέματα: αντικείμενα καθημερινής ζωής, θρησκευτικά και κοσμικά αντικείμενα, αρχειακές πηγές, χειρόγραφα και έντυπα, εικόνες και πίνακες Κρητών και Ιταλών ζωγράφων του 16ου αιώνα, τα οποία προέρχονται από τις συλλογές του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών, αλλά και από συλλογές και μουσεία της Ελλάδας, Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, μητροπόλεις, εκκλησίες και μοναστήρια, ενώ σημαντικά έργα θα έρθουν επίσης από την Ιταλία, την Ισπανία, την Αυστρία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Πολλά από τα έργα αυτά θα παρουσιαστούν στο κοινό για πρώτη φορά.

ΟΙ ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

Το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών ιδρύθηκε το 1914, λόγω του ανανεωμένου ενδιαφέροντος για το Βυζάντιο και τη βυζαντινή τέχνη που κορυφώνεται κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα διεθνώς. Τα αντικείμενα βυζαντινής, μεταβυζαντινής και νεώτερης τέχνης του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών που χρονολογούνται από τον 3ο έως και τον 20ο αιώνα και που συγκροτούν τις συλλογές του Μουσείου ξεπερνούν τις 30.000. Κατανέμονται σε δέκα συλλογές ανά κατηγορία υλικού. Υπάρχουν οι συλλογές εικόνων και ξυλογλύπτων, γλυπτών, μικροτεχνίας, πινάκων, ψηφιδωτών, τοιχογραφίας, υφάσματος, χειρογράφων και χαρτών, κεραμικής, αντιγράφων. Μέσα από τις συλλογές του μουσείου διαγράφεται η πορεία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής από τον 3ο έως και τον 19ο αιώνα.

Τα εκθέματά του προέρχονται από όλη την Ελλάδα, την Κύπρο, την Κωνσταντινούπολη, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν το μαρμάρινο γλυπτό σύμπλεγμα του Χριστού Ορφέα του 4ου αιώνα, το χρυσό περιδέραιο από το θησαυρό της Μυτιλήνης, η τοιχογραφία της αψίδαs Ιερού από το ναό του Αγίου Γεωργίου Λαθρηνού στη Νάξο, η αμφιπρόσωπη εικόνα του Αγίου Γεωργίου κα. ‘Όλες οι συλλογές του Μουσείου περιέχουν σπάνια πρωτότυπα έργα μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Το μουσείο είναι ζωντανός οργανισμός που συμβάλλει στη δημιουργία δεσμών μεταξύ επισκεπτών, γενεών και πολιτισμών σε όλο τον κόσμο. Ενώ λειτουργεί στο παρόν, προστατεύει και προβάλλει τα τεκμήρια του παρελθόντος.

Είναι ο συνδετικός κρίκος που παρέχει τη δυνατότητα στις σύγχρονες και στις μελλοντικές γενεές να κατανοήσουν καλύτερα την καταγωγή και την ιστορία τους. Η Βυζαντινή τέχνη συνεχίζει και σήμερα να γοητεύει, να εμπνέει τους καλλιτέχνες, να διαπαιδαγωγεί και να συγκινεί. Έχει μια λάμψη διαχρονική και οικουμενική…

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ

Πιστεύω, ότι ο Ελληνισμός της Αυστραλίας είναι η δύναμή μας στο εξωτερικό και πάντα μας υποστηρίζει, όπως και όλοι οι Έλληνες της Διασποράς. Είναι μια άλλη Ελλάδα, την οποία χρειαζόμαστε, επειδή η δική τους δύναμη είναι και δική μας δύναμη. Εμείς, ως μουσείο υποστηρίζουμε την ομογένεια μας σε όλο τον κόσμο, στέλνοντας εκθέσεις, εκπαιδευτικό υλικό η διοργανώνοντας διαλέξεις, όπως πρόσφατα στην Αμερική, τη Γαλλία, τη Βρετανία και την Ιταλία, είτε φιλοξενώντας εκθέσεις από το εξωτερικό, όπως πέρσι για τον Ελληνισμό και τους Βυζαντινούς θησαυρούς της Κάτω Ιταλίας.